بررسی ارتباط بین ارزشهای محیط زیستی و رفتار پسماند خانواده (مطالعه موردی منطقه هفت شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

2 استادیار جامعه شناسی محیط زیست دانشگاه مازندارن

3 کارشناسی ارشد علوم اجتماعی پژوهشگری دانشگاه تهران

چکیده

امروزه رشد و گسترش شهرنشینی موجب مشکلات فراوان محیط محیط‌زیستی شده است. یکی از این مشکلات، عوارض محیط‌زیستی ناشی از پسماند است که با مشارکت اجتماعی افراد جامعه می‌توان تا حد زیادی از آن کاست. عوامل روانی اجتماعی گوناگونی بر مشارکت شهروندان در برنامه‌های مرتبط با پسماند تأثیر دارند. یکی از این عوامل ارزش‌های محیط‌زیستی شهروندان است؛ بنابراین، پژوهش حاضر ارزش‌های محیط‌زیستی و ارتباط آن را با رفتار پسماند بررسی کرده است. برای تبیین این موضوع از تعاریف ارزشی استفاده شده است. روش تحقیق پیمایشی بوده و از ابزار پرسشنامه برای جمع‌آوری داده‌ها استفاده شده است. 400 پرسشنامه با استفاده از روش نمونه‌گیری خوشه‌ای در سطح خانوارهای تهران تکمیل شده است. پاسخ‌ها از طریق نرم‌افزار SPSS پردازش و با استفاده از آماره‌های متناسب با سطح سنجش متغیرها تحلیل شده است. نتایج تحقیق نشان داده است شهروندان، ارزش‌های محیط‌زیستی تقریباً بالایی از خود نشان دادند (میانگین 58/4 از 5). علاوه‌براین، شهروندان تهرانی، بازیافت پسماند خانگی خود را در سطح بالایی ابراز داشته‌اند (میانگین 108/3 از 4). درنهایت، بین دو متغیر ارزش‌های محیط زیستمحیط‌زیستی و رفتار پسماند رابطة مثبت بسیار ضعیف وجود دارد، به‌گونه‌ای‌که فقط 5/1 درصد از بازیافت پسماند از طریق ارزش‌های محیط‌زیستی تبیین می‌شود. در پایان، دلایل وجود رابطة ضعیف بین ارزش‌های محیط‌زیستی و رفتار پسماند تبیین شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

study of the effects of environmental values on household's waste behavior (case study of Tehran)

نویسندگان [English]

  • abdolhosein kalantari 1
  • Sadegh salehi 2
  • Banafsheh Aghaie 3
چکیده [English]

Urban growth and development caused many environmental problems in current age. One of these problems is environmental impacts of wastes which can be solved by inhabitant’s participation in municipal recycling and waste programs. There are many psycho-social factors affecting people’s participation in municipal waste and recycling programs. One of these factors is environmental values. So, current article investigated environmental values and its effects on waste behavior. The hypothesis of the research was: there is a relationship between environmental values and waste behavior. For this purpose, theoretical definitions of environmental values and waste behavior were used. Survey was the research method and a questionnaire was used for collecting the data. Clustering sampling was used. 400 questionnaires were filled by householder’s living in the region. Data was analyzed by SPSS software. Result showed that inhabitants showed high environmental values (on average 4.58 of 5). In addition, they also showed good waste behavior (on average 3.108 of 4). Finally, there was a weak positive relationship found between environmental values and waste behavior, in a way that only 1.5% of waste behavior is predicted by environmental values. At the end of the article the reasons of weak relationship between these two variables were explained.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Environmental values
  • waste behavior
  • household waste
  • Recycling
  • Tehran
 ابراهیمی، اصغر، سمائی، محمدرضا ، کریمی، بهروز ، رحیمی بیستونی، سجاد و بخشی طیبه (1388)، «بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مردم شهر طبس در زمینه مدیریت مواد زاید جامد در سال 1386»، دوازدهمین همایش ملی بهداشت محیط ایران، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، دانشکدة بهداشت: 1951- 1960.
اسکندری نوده، محمد، صیاد بیدهندی، لیلا، کلانتری خلیل‌آباد، حسین و میره محمد (1386)، «بررسی و تحلیل وابستگی‌های مکانی تولید زباله در شهر تهران»، سومین همایش ملی مدیریت پسماند، فصلنامة مدیریت پسماندها، شمارة 8: 371- 383.
پیرصاحب، مقداد، خدادادی، تارخ، شرفی، کیومرث و ویسی، عطاءاله (1389)، «بررسی میزان آگاهی و نگرش مردم شهر ایلام نسبت به بازیافت مواد زائد جامد»، پنجمین همایش ملی مدیریت پسماند، مشهد: سازمان شهرداری‌ها و دهداری‌های کشور، سازمان حفاظت محیط‌زیست.
صاحب‌محمدی، عبدالعلی و محمودخانی، روح‌الله (1386)، «بررسی نقش مدیریت پسماند بر انتشار گازهای گلخانه‌ای»، مجموعه مقالات سومین همایش ملی مدیریت پسماند، تهران: سازمان شهرداری‌ها و دهداری‌های کشور، سازمان حفاظت محیط‌زیست: 129- 143.
صالحی، صادق و کریم‌زاده، سارا (1393)، «بررسی تأثیر ارزش‌های زیست محیطی بر رفتار زیست محیطی (مطالعة مناطق شهری ارومیه)»، مسائلاجتماعیایران، سال پنجم، شمارة ۲: 61- 76.
صالحی، صادق، همتی گویمی، زهرا و خوش‌فر غلامرضا (1392)، بررسی نگرش زنان نسبت به بازیافت زباله‌های خانگی در مازندران، انتشارات دانشگاه علامه.
علوی‌مقدم، سیدمحمدرضا و دلبری، اعظم‌السادات (1388)، «ارزیابی میزان آگاهی دانشجویان مقطع کارشناسی از موضوع مدیریت مواد زاید جامد در محیط‌زیست»، نشریة علمی- پژوهشی فناوری آموزش، سال سوم، جلد 3، شمارة 4: 309- 313.
عمرانی، قاسمعلی (1386)، «اصول و مبانی استراتژی پایدار در مدیریت پسماندهای ایران»، سومین همایش ملی پسماند، مدیریت پسماندها، شمارة 8: 63- 72.
فاتح‌نیا، علیرضا (1390)، بررسی وضعیت تفکیک از مبدأ پسماندهای جامد شهری و راه‌کارهای افزایش مشارکت مردمی در منطقه 5 شهرداری تهران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشتة مدیریت سلامت شهری، دانشکدة بهداشت، دانشگاه تهران.
گودرزی، سعید (1388)، کاربرد آمار در علوم اجتماعی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان و دانشگاه آزاد اسلامی واحد تویسرکان.
مدنی شاهرودی، همایون رضا و ابراهیمی، ابوالفضل (1385)، «طرح مکانیزاسیون جمع‌آوری پسماندهای جامد شهر تهران»، سومین همایش ملی مدیریت پسماند و جایگاه آن در برنامه‌ریزی شهری، تهران: سازمان بازیافت و تبدیل مواد، تالار علامه امینی دانشگاه تهران، قابل‌دسترسی در: http://www.civilica.com/Paper-SWM03-SWM03_033.html
مسگراف، حیدر، صادقی، حسن، جعفری، علی و داوودی، رضا (۱۳۸۰)، «بررسی میزان آگاهی، نگرش و عملکرد مردم در ارتباط با مدیریت مواد زائد جامد شهری کرمانشاه»، چهارمین همایش ملی بهداشت، یزد: دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد.
هراتی، امیرناصر، عبدالله‌زاده، رضا و جلوس جمشیدی، رضا (1386)، «برآورد پتانسیل تولید RDF از پسماندهای بازکنی شده در مکان‌ها دفن ایران»، سومین همایش ملی مدیریت پسماند، مدیریت پسماندها: ۱۸۹- ۱۹۹.
اطلس کلانشهر تهران، تولید و مدیریت پسماند/ http://atlas.tehran.ir
شهرداری منطقة 7 ، دربارة منطقه، اطلاعات جمعیتی/ http://region7.tehran.ir
Cheng, A. & Kenneth, R. F. (2010), “Developing a Meta-Inventory of Human Values”, ASIST.
Kaiser, F. G., Sybille, W. & Urs, F. (1999), “Environmental attitude and ecological behavior”, Journal of Environmental Psychology: 1- 19, available online at: www.idealibrary.com
Karp, D. G. (1996), “Values and their effect on pro-environmental behavior”, Environment and Behavior, Vol. 28, No. 1: 111- 133.
Jonsson, A. E., Andreas, N. (2014“Exploring the relationship between values and pro-environmental behavior: the influence of locus of control”, Retrieved from http://www.whpress.co.uk/EV/papers/Nilsson.pdf.
Mehmetoglu, M. (2010), “Factors influencing the willingness to behave environmentally friendly at home and holiday settings”, ScandinavianJournal of Hospitality and Tourism, Vol. 10, No. 4: 430- 447.
Nordlund, A. M. & Jörgen, G. (2002), “Value structure behind proenvironmental behavior”, Sage publication, Environment & behavior, Vol. 34, No. 6: 774- 756.
Poortinga, W., Linda, S. & Charles, V. (2004), “Values, Environmental concern, and environmental behavior: A study into household energy use”, Environment and behavior, Sage publication, Vol. 36, No. 1, : 70- 93.
Schultz, P. W. & Lynnette, Z. (2003), “Reframing Environmental messages to be congruent with American values”, Human Ecology Review, Vol. 10, No. 2: 126- 136.
 Stern, P. C. & Thomas, D. (1994), “The Value basis of environmental concern”, Journal of Social Issues, Vol. 50. No. 3: 65- 84.
 Stern, P. C. (2000), “Toward a coherent theory of environmentally significant behavior”, Journal of Social Issues, Vol. 56, No. 3: 407– 424.
Eco-Cycle’s Ten Reasons to Recycle, working to build zero waste communities.  https://services.bridgew.edu/bscannounce/uploads/eco.cycle.pdf
Recycling why it’s important and how to do it (September 2008), Friends of the earth.