تحلیل جامعه‌شناختی آگاهی دانشجویان دختر دربارۀ اشتغال زنان در جامعۀ اسلامی (مورد مطالعه: دانشجویان دختر دانشگاه تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار، مؤسسۀ پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی

چکیده

اشتغال زنان از جمله موضوعات مطرح در جوامع مختلف است. این مطالعه با هدف بررسی آگاهی دانشجویان دختر دربارۀ اشتغال زنان در جامعۀ اسلامی صورت گرفت. پژوهش از لحاظ هدف کاربردی است و با دیدمان آمیخته (کمی و کیفی) انجام شد. گردآوری داده‌های بخش اول (کیفی) با روش مصاحبه صورت گرفت و مشارکت‌کنندگان 11 تن از دانشجویان دختر رشتۀ علوم انسانی دانشگاه تهران بودند. گردآوری داده‌های بخش دوم (کمی) به روش پیمایش صورت گرفت و 132 دانشجوی دختر رشته‌های علوم انسانی شاغل به تحصیل در مقطع کارشناسی دانشگاه تهران به روش نمونه‌گیری تصادفی انتخاب شدند. ابزار اصلی برای جمع‌آوری اطلاعات این بخش، پرسشنامۀ محقق‌ساخته بوده است. یافته‌های بخش کیفی بیانگر آن است که آثار مثبت اشتغال زنان در چهار مقولۀ فردی و روان‌شناختی، اقتصادی، دانش و بینش، و فرهنگی و اجتماعی، و آثار منفی در سه مقولۀ فردی، خانوادگی و اجتماعی قابل‌دسته‌بندی است. یافته‌های بخش کمی بیانگر آن است که میزان آگاهی دانشجویان دختر دربارۀ اشتغال زنان در جامعۀ اسلامی در حد متوسط است. بین آگاهی دانشجویان دربارۀ اشتغال زنان براساس متغیرهای عضویت در کانال‌ها و گروه‌های مذهبی شبکه‌های مجازی، عضویت در تشکل‌های اسلامی دانشجویی و استفاده از برنامه‌های مذهبی و دینی صداوسیما تفاوت‌های معناداری مشاهده شد. براساس یافته‌های مطالعه، دانش و باورهای مذهبی اعضای خانواده و آموزش عالی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر آگاهی دانشجویان دربارۀ اشتغال زنان در جامعۀ اسلامی هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of Female Students’ Awareness about Women’s Employment in Islamic Society (Case Study: Female Students at Tehran University)

نویسندگان [English]

  • Mahtab Pouratashi
  • Asghar Zamani
Assistant Professor, Institute for Research and Planning in Higher Education
چکیده [English]

Introduction: The issue of work and employment has been considered since the beginning of human life. Women's employment is one of the significant issues in different societies. There are pros and cons on women's employment. Hypotheses such as role multiplicity, role conflict, and role pressure suggest that employed women are more likely to be less healthy because of reasons such as greater responsibilities and workload, and the stress of multiple roles. In contrast, hypotheses such as role expansion and role aggregation suggest that employment, which has been added to traditional women's roles is positive and useful, because of increased self-esteem, higher income, and wider social support. Since women in today's society have a very positive effect on the advancement of society and a considerable population of students are now women, this study examines the awareness of female students about women's employment in the Islamic society.
Method: The research is applied and was conducted with a mixed view (quantitative and qualitative). The data for the first phase (qualitative) were collected by interview and the participants were 11 female students of Humanities at the University of Tehran. Based on the findings of this phase and with using the research literature, a questionnaire was developed and as a result, the data of the second (quantitative) phase was collected by survey method. The sample consisted of 132 undergraduate female students studied Humanities at the University of Tehran, using random sampling. After completing the questionnaires, data were analyzed using SPSS software.
Finding: The findings of the qualitative section indicate that the positive effects of women's employment can be categorized in four groups: individual and psychological, economic, knowledge and insight, and cultural and social. Also, negative effects can be classified into three groups: individual, family, and social. According to the findings, the reasons for women's employment can be grouped into three categories: knowledge and psychological, economic, and social. The findings of the quantitative part indicate that the level of awareness of female students about women's employment in the Islamic society is moderate. Significant differences were found between students' awareness of women's employment based on the variables: membership in Islamic student organizations, and use of religious programs of Radio and TV. According to the findings, higher education and religious knowledge and beliefs of family members are the most important factors affecting students' awareness about women's employment in Islamic society. In addition, from the respondents' point of view, the most important positive effects of women's employment is the increase of self-esteem and the most important negative effect is physical and mental fatigue.
Conclusion: This study was undertaken to assess the level of knowledge of female students about women's employment in the Islamic society. In addition, according to the findings, women's employment involves a combination of both positive and negative effects. Therefore, in order to benefit more from the positive effects and reduce the maximum negative effects of women's employment, it is necessary to identify and consider the effective factors. Considering issues such as the nature of the job and the volume and hours of employment of women is important factors that should not be overlooked.

کلیدواژه‌ها [English]

  • women's employment
  • students
  • Islam
  • Islamic society
  • Verses and Hadiths
  • آذربایجانی، مسعود (1388)، «عدالت جنسیتی و اشتغال زنان»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 46: 81-116.
  • استیری، لیلا، تفضلی، حسین و علیرضا سلطانی (1398)، «جایگاه اشتغال زنان در سیاست‌های کلان کشور بعد از انقلاب اسلامی»، فصلنامۀ رهیافت انقلاب اسلامی، شمارۀ 6: 159-181.
  • ایدر، نبی‌اله و فخرالدین سلطانی (1396)، «تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر گزینش شغل زنان در خارج از منزل (مطالعۀ موردی: زنان شهر اهواز)»، علوم اجتماعی، شمارۀ 38: 207-236.
  • بنی‌فاطمه، حسین و نازیلا مهبد (1389)، «جایگاه اشتعال زنان از منظر دانشجویان»، علوم اجتماعی، شمارۀ 8: 25-48.
  • پوراصغر، مرضیه (1391)، «بانوان، اشتغال و ارزش‌های اخلاقی»، مجموعه مقالات سومین نشست اندیشه‌های راهبردی زن و خانواده. تهران: انتشارات مرکز الگوی اسلامی-ایرانی پیشرفت.
  • ترکمن، سولماز و سروش فتحی (1395)، «تحلیل اثرهای اشتغال زنان بر کیفیت زندگی آنان (مطالعۀ موردی: زنان شاغل در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری)»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی زن و جامعه، شمارۀ 28: 13-25.
  • حیدری، آرمان و حمیده دهقانی (1395)، «واکاوی کیفی پیامدهای اشتغال زنان متأهل و بسترهای تعدیل‌کنندۀ آن (مورد مطالعه: معلمان آموزش و پرورش شهر دلوار)»، فصلنامۀ جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، شمارۀ 8: 73-95.
  • دیزجی، منیره و آرش کتابفروش بدری (1395)، «بررسی عوامل مؤثر بر اشتغال زنان با تأکید بر استفاده از ICT»، فصلنامۀ زن و مطالعات خانواده، شمارۀ 34: 73-94.
  • ربیع‌نتاج، علی‌اکبر و عالیه روح‌اله‌زاده اندواری (1389)، «حضور زن در جامعه از دیدگاه قرآن و روایات». پژوهشنامۀ علوم و معارف قرآن کریم، شمارۀ 6: 145-168.
  • رضایی، مجید (1382)، کار و دین. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
  • رفعت‌جاه، مریم و فاطمه خیرخواه (1392)، «مسائل و چالش‌های اشتغال زنان در ایران از دیدگاه شاغلان پست‌های مدیریتی»، فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی-فرهنگی، شمارۀ 2: 156-130.
  • صادقی فسایی، سهیلا و عاطفه خادمی (1394)، «فراتحلیل چهار دهه پژوهش در موضوع اشتغال زنان»، زن در فرهنگ و هنر، شمارۀ 2: 243-256.
  • فرهمند، مریم (1388)، «بررسی وضعیت اشتغال زنان در نظام بین‌الملل (نگاهی به سازوکارها و سازمان‌های بین‌المللی)». اشتغال زنان، به کوشش: لیلاسادات زعفرانچی، تهران: مرکز امور زنان و خانوادۀ ریاست جمهوری.
  • قدرتی، حسین (1394)، «فرازوفرود اشتغال زنان در ایران و تفاوت آن با روندهای جهانی». فصلنامۀ توسعۀ اجتماعی، شمارۀ 3: 29-52.
  • کریمی، زهرا، جهان‌تیغ، الهام و سهند ابراهیمی پورفائز (1395)، «جایگاه زنان در بازار کار کشورهای درحال‌توسعۀ مسلمان و غیرمسلمان (1995-2010)»، پژوهشنامۀ زنان، شمارۀ 15: 155-178.
  • گوگردچیان، احمد، طیبی، کمیل، و عفت قضاوی (1393)، «اثر اشتغال زنان بر شکاف درآمدی جنسیتی در ایران (1370-1390)»، فصلنامۀ تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، شمارۀ 17: 145-169.
  • مستی، الهام و سیروس فخرایی (1393)، «بررسی رابطۀ بین وضعیت اشتغال زنان با میزان سلامت اجتماعی آنان (مورد مطالعه: زنان شهر مراغه)»، مطالعات جامعه‌شناسی، شمارۀ 24: 117-133.
  • مسعودی‌پور، سعید (1395)، «مفهوم‌شناسی و شاخص‌های کسب‌وکار حلال از دیدگاه اسلام»، فصلنامۀ علمی- ترویجی اخلاق، شمارۀ 46: 49-69.
  • میشل، آندره (1372). جامعه‌شناسی خانواده و ازدواج، ترجمۀ فرنگیس اردلان، تهران: دانشگاه تهران.
  • یوسفی، احمدعلی (1389)، «سیاست‌های راهبردی در اشتغال زنان از دید آموزه‌های اسلامی»، فصلنامۀ اقتصاد اسلامی، شمارۀ 39: 63-84.
    • Arber, S. (1991), “Class, paid employment, and family roles: making sense of structural; disadvantage, gender and health status”. Social Science and Medicine, No 32: 425-436
    • Domenico, D.M., & Jones, K.H. (2006), “career aspirations of women in the 20th Century”. Journal of Career and Technical Education, No 2: 1-7.
    • Elisia, L., Mussa, A. & Akarro, R. (2010), “Some factors that hinder women participation in social, political and economic activities in Tanzania. Journal of, No 4: 1-10.
    • ILO. (2018), World Employment and Social Outlook: Trends for Women 2018 – Global snapshot. International Labour Office – Geneva: ILO
    • Riley Bowles, H. (2013), Psychological perspectives on gender in negotiation. In M. K. Ryan & N. R. Branscombe (Eds.), The SAGE handbook of gender and psychology (pp. 465-483). London, England: SAGE.
    • Yaghi, A. & Alibeli, M. (2013), “The impact of selected economic and social factors on women employment in the public sector in Eighteen Countries”. Modern Management Science & Engineering, No 2: 145-160.