تحلیل تعارض در سیاستگذاری اجتماعی؛ بررسی فرایند تدوین قانون ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

چکیده

بحث طراحی ساختار نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، نخستین‌بار در سال 1377 مطرح شد؛ اما فرایند نهایی ‌شدن آن، حدود شش سال به‌طول انجامید. قانون ساختار از نوع قوانین تأسیسی است و با تصویب آن، ارکانی نظیر وزارت رفاه و تأمین اجتماعی و شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی تأسیس شدند و تغییراتی در سازمان‌دهی حوزۀ رفاه و تأمین اجتماعی رخ داد؛ اما این قانون، در اجرا با چالش‌هایی اساسی مواجه شد و به‌تدریج، ابتدا براساس مصوبه‌ای در سال 1386 حوزۀ امدادی منفک شد، سپس وزارت رفاه و تأمین اجتماعی در دو وزارتخانۀ کار و امور اجتماعی و تعاون ادغام و شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی نیز منفعل شد. در این مقاله، بر تحلیل ماهیت تعارض در فرایند تدوین این قانون تمرکز شده و پرسش اصلی این است که «عامل‌های مولد تعارض برای بازیگران مختلف چه عامل‌هایی بوده و این بازیگران چه راهبرد‌هایی را برای مواجهه با آن برگزیده‌اند؟». براساس رویکرد روش‌شناسی تفسیریِ ‌انتقادی، داده‌های پژوهش از راه مصاحبه با دست‌اندرکاران اصلی طراحی نظام جامع و مطالعة مذاکرات مجلس شورای اسلامی در زمان تصویب لایحه گردآوری و تحلیل شده است. براساس یافته‌های پژوهش، تعارض‌های ساختاری و منفعتی هم‌پوشانی زیادی با هم داشته و به‌همراه تعارض پارادایمی، بیشترین تأثیر را بر فرایند طراحی ساختار نظام جامع داشته‌اند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conflict Analysis in Social Policy Field: A Study of Comprehensive Welfare and Social Security Act

نویسنده [English]

  • Reza Omidi
Assistant Professor of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Planning of the Comprehensive Welfare and Social Security System Act was first discussed in 1998, but it took about six years to complete. This Act is a type of constitutional law, with the adoption of bodies such as the Ministry of Welfare and Social Security and the Supreme Council of Welfare and Social Security. But the law faced with major challenges in its implementation. This article focuses on analysis of the nature of the conflict in the process of drafting this law, and the main question is what the factors are causing the conflict for different actors around different parts of the law and what strategies have these actors selected to deal with it. Based on the Critical Interpretive Methodology approach, the research data were collected through interviews with key stakeholders in designing the Comprehensive System and reviewing the negotiations of the Islamic Consultative Assembly at the time of adoption of the bill and were analyzed by content analysis technique. According to the findings of the study, structural and interest conflicts have a great overlap with the most impact on the design process of the system structure.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social policy
  • Conflict
  • Strategy
  • conflict orientation
  • comprehensive system
  • ایزدخواه، محسن (1382)، «تأسیس وزارت رفاه و تأمین اجتماعی بهترین مدل برای استقلال صندوق‌های بیمه‌ای است»، روزنامۀ حیات نو، شمارۀ 267، 8 آذر 1382: 11.
  • ایزدخواه، محسن (1392)، همایش تأمین اجتماعی؛ گذشته، حال، آینده، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، 30 تیر 1392.
  • پناهی، بهرام (1385)، کارکردهای تأمین اجتماعی در ایران: ضرورت‌های برپایی نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی، تهران: مؤسسۀ عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
  • ستاری‌فر، محمد (1380الف)، «نامۀ ستاری‌فر به خاتمی»، هفته‌نامۀ آتیه، سال هشتم، شمارۀ 322، 19 تیر 1380: 2.
  • ستاری‌فر، محمد (1380ب)، «ادغام سازمان‌های بیمه‌ای، حمایتی و امدادی در وزارت تعاون نادیده‌ گرفتن منزلت و نیازهای مردم است»، هفته‌نامۀ آتیه، سال هشتم، شمارۀ 322، 19 تیر 1380: 3 و 4.
  • ستاری‌فر، محمد (1380ج)، «30 میلیون نفر رها از خدمات تأمین اجتماعی»، هفته‌نامۀ آتیه، سال هشتم، شمارۀ 326، 16 مرداد 1380: 4، 5 و 15.
  • ستاری‌فر، محمد (1382)، «سازمان تأمین اجتماعی پایدار می‌ماند: برخی تشویش‌ها غیرواقعی است»، هفته‌نامۀ آتیه، شمارۀ 447، 16 دی 1382: 3 و 12.
  • سعیدی، علی‌اصغر (1387)، «چالش‌های شکل‌گیری گفتمان رفاهی در ایران»، کتاب‌ماه علوم اجتماعی، سال یازدهم، شمارۀ اول: 58-69.
  • سعیدی، علی‌اصغر (1392)، نشست چالش‌های سیاستگذاری اجتماعی در ایران، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران، 13 آذر 1392.
  • شبیری‌نژاد، علی‌اکبر (1383الف)، «کارکردهای نظام تأمین اجتماعی»،فصلنامۀ تأمین اجتماعی، سال ششم، شمارۀ 18: 3-4.
  • شبیری‌نژاد، علی‌اکبر (1383ب)، «ناسازگاری در کارکردها»،فصلنامۀ تأمین اجتماعی، سال ششم، شمارۀ 16: 3-6.
  • فلیک، اووه (1390)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نی.
  • کرباسیان، مهدی (1392)، همایش تأمین اجتماعی؛ گذشته، حال، آینده، دانشکدۀ مدیریت دانشگاه تهران، 30 تیر 1392.
  • مجلس شورای اسلامی (1390)، مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی و اسلامی (لوح فشرده)، تهران: مجلس شورای اسلامی.
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1381الف)، بررسی تداخل وظایف و فعالیت‌های سازمان‌های بخش تأمین اجتماعی، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1381ب)، نظرات و انتقادات سازمان‌ها و کارشناسان درخصوص کلیات لایحۀ ساختار سازمانی نظام تأمین اجتماعی کشور، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1381ج)، خلاصه و جمع‌بندی گزارش‌های کارشناسی لایحۀ ساختار نظام رفاه و تأمین اجتماعی کشور، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1381د)، انتقادها و پیشنهادهای مربوط به مواد لایحۀ ساختار سازمانی نظام تأمین اجتماعی کشور، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1381ه‍)، نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی-دیدگاه سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی؛ سؤالات و پاسخ‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1381و)، نظام جامع رفاه و تأمین اجتماعی-دیدگاه کمیتۀ امداد؛ سؤالات و پاسخ‌ها، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • ·       مک‌لئود، تاس اچ. (1380)، برنامه‌ریزی در ایران: براساس تجارب گروه مشاورۀ دانشگاه هاروارد در ایران در تهیۀ برنامۀ عمرانی سوم، ترجمۀ علی‌اعظم محمدبیگی، تهران: نی.
  • هفته‌نامۀ آتیه (1380)، سال هشتم، شمارۀ 322، 19 تیر 1380.
    • Baldok, John; Mitton, Lavinia; Manning, Nick; and Vickerstaff, Sarah (1999), Social policy, Oxford: Oxford University press.
    • Blakemore, Ken, and Griggs, Edwin (2007), social policy; an introduction, Berkshire: Open University press.
    • Guba, Egon G. (1990), “the alternative paradigm dialog”, in Egon G. Guba (ed.), the paradigm dialoge, (pp. 17-27), Newbury Park, CA: Sage.
    • Holmqvist, Mikael (2008), the institutionalization of social welfare: a study of medicalizaing management, New York: routlege.
    • Hudson, John, and Lowe, Stuart (2009), understanding the policy process: analyzing welfare policy and practice, Bristol: Policy.  
    • Moore, Christopher (2003), the mediation process: practical strategies fpr resolving conflict, San Francisco: Jossey-Bass.
    • Sandole, Dennis (1998), “a comprehensing mapping of conflict and conflict resolving: a three pillar approach”, peace and conflict studies: Vol. 5, No. 2.
    • Wehr, Paul (1979), confilict reualtion, Boulder: Westview press.
    • White, Hayden (1987), the content of the form; narrative discourse and historical representation, Baltimore: the Johns Hopkins University Press.
    • Wilmott, William, & Joyce Hocker (2013), interpersonal conflict, New York: McGraw-Hill