مطالعۀ کیفی مصرف نشانه‌ها در فضاهای شهری (مورد مطالعه: شهر سنندج)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه کردستان

2 کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه کردستان

چکیده

مقالۀ حاضر با تکیه بر مقولۀ جامعۀ مصرفی، مصرف نشانه‌ها در فضاهای شهر سنندج از منظر جوانان را مطالعه می‌کند و به واکاوی ژرف‌نگرانۀ ساخت و تحقق لذت‌ها، هویت‌ها و معناها می‌پردازد. همچنین سازوکارها و سلسله‌مراتب یکدست‌سازی و یکپارچه‌سازی آن‌ها را تحلیل می‌کند. در یکی دو دهۀ اخیر، برخی نشانه‌ها نظیر ویترین‌ها، بنرها، تابلوها و پوسترها در اشکال و ابعاد تازه و گوناگون در شهر سنندج ظاهر شده‌اند که از یک‌سو به متلون‌شدن فضاهای عمومی شهر دامن زده‌اند و از دیگر سو، فضاهای شهری را به مکان‌های مناسبی برای حضور گستردۀ کنشگران اجتماعی بدل ساخته‌اند. این نشانه‌ها همچنین دگردیسی‌هایی در شکل اجتماعی رفتار و فعالیت‌های مصرفی در میان کنشگران اجتماعی (عمدتاً جوانان) پدید آورده‌اند. در پژوهش حاضر، در چارچوب سنت روش‌شناسی کیفی و مشخصاً اتنوگرافی انتقادی، داده‌های مشاهده‌ای، مصاحبه‌ای و تصویری گردآوری شد و پس از نمونه‌گیری هدفمند، با 30 نفر مصاحبه صورت گرفت. سپس داده‌ها و یافته‌ها برمبنای روش تحلیل تماتیک، تحلیل و تفسیر شدند. نتایج نشان می‌دهد که جوانان درک و تفسیری دوگانه از مصرف نشانه‌ها دارند که در قالب مقولۀ دووجهی مقاومت/ادغام قابل‌قرائت است. بدین‌معنا که مصرف نشانه‌ها از یک سو بیانگر مقاومت در برابر معناها و رمزگان اجتماعی رسمی و هژمونیک و نیروهای اجتماعی مسلط است و از سوی دیگر، نشانگر ادغام‌شدن آن‌ها در معناها و رمزگان‌های اجتماعی نوینی است که با مصرف و رمزگشایی نشانه‌های رمزگذاری‌شده خلق و ساخته می‌شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Qualitative Study of the Use of Signs in Urban Spaces (Case Study: Sanandaj City)

نویسندگان [English]

  • Jamal Mohammadi 1
  • Ahvan Rahimi 2
1 Associate Professor, Department of Sociology, Kordestan University
2 MSc. in Sociology
چکیده [English]

This paper attempts to interpret the ways through which the consumers construct pleasures, meanings and identities in urban public spaces in Sanandaj, and to explain how these spaces integrates the consumers. Urbanization provides public spaces imbued with signs and images that send different implications to people. In fact, people are participating in urban public life through consuming these signs and images, which in turn affect and change individual social behaviors. This research, by using critical ethnography to study the young consumers in Sanandaj, gathered data through techniques such as direct observation and individual deep interview. The sample was selected by purposeful sampling and the data were analyzed through thematic interpretation. Results showed that the youth consumed signs and images in a mood embed with both resistance and assimilation. On the one hand, consuming signs is a way to resist the dominant codes and discourses, and on the other hand, is a way of being assimilated to social codes and meanings produced by culture industry.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Assimilation
  • Consumer Society
  • Integration
  • Sanandaj
  • Sign Consuming
  • Resistance
  • Thematic analysis
  • Urban Public Spaces
  • اباذری، یوسف و چاوشیان، حسن (1381)، «از طبقۀ اجتماعی تا سبک زندگی: رویکردهای نوین در تحلیل جامعه‌شناختی هویت اجتماعی»، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 20: 3-27.
  • استراوس، انسلم و کربین، جولیت (1392)، مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای، ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
  • استریناتی، دومینیک (1387)، مقدمه‌ای بر نظریه‌های فرهنگ عامه، ترجمۀ ثریا پاک‌نظر، تهران: گام نو.
  • استوری، جان (1386)، مطالعات فرهنگی دربارۀ فرهنگ عامه، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: نشر آگه.
  • الیوت، آنتونی و ترنر، برایان (1390)، برداشت‌هایی در نظریۀ اجتماعی معاصر، ترجمۀ فرهنگ ارشاد، تهران: جامعه‌شناسان.
  • ایمان، محمدتقی (1391)، روش‌شناسی تحقیقات کیفی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • باکاک، رابرت (1381)، مصرف، ترجمۀ خسرو صبوری، تهران: شیرازه.
  • باومن، زیگمون (1384)، اشارت‌های پست‌مدرنیته، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: ققنوس.
  • برگر، پیتر و همکاران (1387)، ذهن بی‌خانمان: نوسازی و آگاهی، ترجمۀ محمد ساوجی، تهران: نشر نی.
  • بلیکی، نورمن (1392)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
  • بودریار، ژان (1389)، جامعۀ مصرفی: اسطوره‌ها و ساختارها، ترجمۀ پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
  • ـــــــــــ (1393)، نظام نشانه‌ها، ترجمۀ پیروز ایزدی، تهران: ثالث.
  • ـــــــــــ (1384)، اغوا، ترجمۀ امین قضایی، تهران: گام نو.
  • جنکیز، ریچارد (1391)، هویت اجتماعی، ترجمۀ تورج یاراحمدی، تهران: پردیس دانش.
  • ذکایی، محمدسعید (1393)، فراغت، مصرف و جامعه: گفتارهایی انتقادی، تهران: تیسا.
  • رحمت‌آبادی، الهام و آقابخشی، حبیب (1385)، «سبک زندگی و هویت اجتماعی جوانان»، رفاه اجتماعی، شمارۀ 20: 235-256.
  • ریچاردز، بری (1388)، روانکاوی فرهنگ عامه: نظم و ترتیب نشاط، ترجمۀ حسین پاینده، تهران: ثالث.
  • زیمل، گئورگ (1372)، «کلان‌شهر و حیات ذهنی»، ترجمۀ یوسف اباذری، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 3: 66-53.
  • فدرستون، مایک (1386)، «زیبایی‌شناختی‌کردن زندگی روزمره»، ترجمۀ مهسا کرم‌پور، ارغنون، شمارۀ 19: 219-187.
  • گرونو، یوکا (1392)، جامعه‌شناسی سلیقه، ترجمۀ مسعود کیانپور، تهران: مرکز.
  • لش، اسکات (1384)، جامعه‌شناسی پست‌مدرنیسم، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: مرکز.
  • هال، استوارت (1391)، معنا، فرهنگ و زندگی اجتماعی، ترجمۀ احمد گل‌محمدی، تهران: نی.
    • Bauman, Z. (2001), Liquid Times Living in an Age of Uncertainty, London:Polity Press.
    • ---------- (2005), Liquid life, London: Polity Press.
    • ---------- (2006), Liquid fear, London: Polity Press.
    • ---------- (2007), Consuming Life, London: Polity Press.
    • Featherstone, M. (2007), Consumer Culture and Postmodernism, United States California: Sage Publications.
    • Peterman, D. M. (2010), Ethnography: Step-by-Step, London: Sage Publications.
    • Neumann, L. (2014), Social Research Methods: Qualitative and Quantitative Approaches, London: Pearson Education Limited.
    • Paterson, Mark (2006), Consumption and Everyday Life, London: Routledge.
    • Ritzer, G., and Douglas, J. G. (2004), Modern Sociological Theory, London: McGraw-Hill