نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.
2 گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
This research studies gender socialization in two textbooks, "Family Management and Lifestyle" for twelfth grade girls and boys, and evaluates female students' reading of the gender content of the book which is written for girls. The purpose of this research is to analyze the content of these books as a tool of formal socialization, with an emphasis on the representation of values, roles, and gender power relations, and to study and typify the predominant response of female students as the target group to the content of their special book.
The research method is inductive qualitative content analysis and in-depth interviews with ten girl students, and the data were coded and analyzed by using MaxQDA software.
The findings show that the semantic structure of the books is based on an essentialist view of gender, which leads to the reproduction of traditional gender roles and gender system. Female students' reading of their book is consistent with the results of the content analysis. They believe that the purpose of the book is to reproduce the meaning of femininity and masculinity in accordance with the traditional gender system and to marginalize women's social activism. Therefore, critical, protesting, and resistant reactions to the content of the book have been shown, highlighting the value gap between the official school discourse and their living world. This research shows that a review of gender educational content is necessary to align with cultural and social developments and maintain the effectiveness of the explicit curriculum in the process of gender socialization.
کلیدواژه‌ها [English]
افشانی، سیدعلیرضا؛ عسکری ندوشن، عباس و فاضل نجف‌آبادی، سمیه (1388). بازتولید نقش‌های جنسیتی در کتاب‌های فارسی مقطع ابتدایی، زن در توسعه و سیاست. 7(1)، 87-107.
آلتوسر، لوئی (1387). ایدئولوژی و ساز و برگ‌های ایدئولوژیک دولت، ترجمۀ روزبه صدرآرا، تهران، چشمه
تبریزی، منصوره (1393). تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرائی، فصلنامه علوم اجتماعی، 21(64)،106-138. https://doi.org/10.22054/qjss.2014.344
حسین‌زاده، علی‌حسین؛ نواح، عبدالرضا و ساکی، هدا (1393). بررسی عوامل اجتماعی موثر بر شکل‌گیری هویت جنسیتی دختران دانشجوی دانشگاه شهید چمران اهواز، فصلنامه تخصصی علوم اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر. 8(1)، 81-102 .
رفعت‌جاه، مریم و رهبری، لادن (1393). گونه‌شناسی اکتشافی برداشت از مفهوم زنانگی، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 3(2)، 311-334.
https://doi.org/10.22059/jisr.2014.53142
شارع‌پور، محمود (1394). جامعه‌شناسی آموزش و پرورش، تهران، انتشارات سمت
عابدینی بلترک، میمنت؛ عزیزی شمامی، مصطفی و منصوری، سیروس (1398). تحلیل محتوای کتاب‌های درسی دوره ابتدایی ایران بر مبنای نقش‌های جنسیتی با تأکید بر مشاغل، مطالعات توسعه اجتماعی -فرهنگی، ۸ (۲) :۶۵-۹۳ .
علیمددی، زهرا؛ والا، رضا و ناظم، فتاح (1401). بازنمایی جنسیتی در کتاب زبان انگلیسی دوره دوم متوسطه دبیرستان از منظر مؤلفه‌های نگاه نابرابر و تبعیض‌آمیز به زنان، ماهنامه علوم روانشناختی، 21(1) 559-573. http://dx.doi.org/10.52547/JPS.21.111.559
علی نوروزی, رضا؛ قاسمی, وحید و محمدتقی نژاد, رعنا (1394). تحلیل محتوای مقایسه‌ای تصاویر کتاب‌های درسی ایران و سوریه با تأکید بر نابرابری نقش‌های جنسیتی، جامعه شناسی کاربردی، 26(1)، 17-38.
https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085745.1394.26.1.2.6
فاضلی, نعمت الله و مزین, فرشته (1391). خوانش دانش‌آموزان دختر از کدهای پوشش مدرسه در دبیرستان‌های دخترانه تهران. مجله جامعه شناسی ایران، 14(2)، 120-150. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17351901.1392.14.2.5.7
فروتن، یعقوب (1395). مطالعه میان‌فرهنگی جامعه‌پذیری جنسیتی در نیوزیلند و ایران، مردم و فرهنگ، 1(2)، 79-106.
کاوه فیروز، زینب؛ صفری‌شالی، رضا، خادم‌حسینی، زهرا (1404). مطالعة نگرش دانشجویان به زندگی مجردی یک مقایسة جنسیتی، مطالعات و تحقیقات در ایران. در دست انتشار. https://doi.org/10.22059/jisr.2025.388792.1578
مهدیار، هانیه؛ اکبری، الهام و شاکری، طوبی (1402). بازنمایی هویت‌های جنسیتی در کتب درسی دوره متوسطه دوم، پژوهش‌های انسان‌شناسی ایران، 13(2)، 101-117.
مهران، گلنار؛ نراقی‌زاده، افسانه و ملک‌زاده، شیما (1396). بررسی نقش کلیشه‌های جنسیتی کتاب‌های ادبیات فارسی و زبان فارسی سال اول دبیرستان در انتخاب رشته تحصیلی دانش‌آموزان پسر و دختر، نوآوری‌های آموزشی، 61(2)، 43-66 .
نام‌آور، مائده و اله‌دادی احمدی، شیوا (1399). تحلیل محتوای کلیشه‌های جنسیتی در کتاب‌های درسی مطالعات اجتماعی دوره ابتدائی، مطالعات و تحقیقات در علوم رفتاری، 2(2)، 47-59.
Abedini Beltarak, M., Azizi Shamami, M., & Mansouri, S. (2019). Content analysis of Iranian elementary school textbooks based on gender roles with emphasis on occupations. Socio-Cultural Development Studies, 8(2), 65–93. (In Persian)
Afshani, S. A., Askari Nodoushan, A., & Fazel Najafabadi, S. (2009). Reproduction of gender roles In Persian textbooks at the elementary level. Women in Development and Politics (Women’s Studies), 7(1), 87–107. (In Persian)
Alimadadi, Z., Vala, R., & Nazem, F. (2022). Gender representation in Iranian high school English textbooks: Unequal and discriminatory perspectives toward women. Psychological Sciences Monthly, 21(111), Spring. http://dx.doi.org/10.52547/JPS.21.111.559 (In Persian)
Ali Norouzi, R., Ghasemi, V., & Mohammadtaghinezhad, R. (2015). Comparative Content Analysis of Picture Books by Iran and Syria, with Emphasis on the Role of Gender Inequality, Applied Sociology,26(1), 17–38. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.20085745.1394.26.1.2.6
Althusser, L. (2008). Ideology and ideological state apparatuses. Translated by: R. Sadraara. Tehran: Cheshmeh. (In Persian)
Apple,M. W (2004). Ideology and curriculum. London: Routledge and Kegan Paul.
Bhog, D. (2002). Gender and curriculum. Economic and Political Weekly, 1638-1642. http://www.jstor.org/stable/4412041
Bourdieu, P., & Passeron, J.-C. (1977). Reproduction in Education, Society and Culture, London: Sage.
Butler, J. (1990). Gender Trouble: Feminism and the Subversion of Identity, New York: Routledge.
Fazeli, N., & Mozayyan, F. (2012). Female students’ reading of school dress codes in Tehran girls’ high schools. Iranian Journal of Sociology, 14(2), 120–150. https://dor.isc.ac/dor/20.1001.1.17351901.1392.14.2.5.7
Connell, R. W. (2008). Masculinities, Berkeley: University of California Press.
Foroutan, Y. (2012). Gender representation in school textbook of Iran: The place of language, current sociology, Vol.60, Issue 6, pp.771-787. 10.1177/0011392112459744
Foroutan, Y. (2016). A cross-cultural study of gender socialization in New Zealand and Iran. People and Culture Quarterly, 2(2). (In Persian)
Giddens, A. (1991). Modernity and Self-Identity: Self and Society in the Late Modern Age. Stanford University Press.
Giroux, Henry A. )1988 ). Schooling and the Struggle for Public Life: Critical Pedagogy in the Modern Age. Minneapolis: University of Minnesota Press,.
Gooden, A. ; Gooden M. A. (2001). Gender representation in Noteable Children’s picture book: 1995- 1999. Sex Roles, Vol.45, No. 1-2,pp. 89-101.
Hall, S. (1973). Encoding and Decoding in the Television Discourse. University of Birmingham, Centre for Contemporary Cultural Studies.
Hossein Zadeh, A. H., Navah, A., & Saki, H. (2014). Social factors affecting the formation of gender identity among female students of Shahid Chamran University of Ahvaz. Specialized Journal of Social Sciences, Islamic Azad University of Shushtar, 8(1), 85–106. (In Persian)
https://doi.org/10.1016/j.ssaho.2024.100959
Kaveh Firooz, Z., Safari Shali, R., & Khadem Hosseini, Z. (2023). Students’ attitudes toward single life: A gender comparison. Studies and Research in Iran, (In Press). https://doi.org/10.22059/jisr.2025.388792.1578 (In Persian)
Mahdiyar, H., Akbari, E., & Shakeri, T. (2023). Representation of gender identities in Iranian high school textbooks. Iranian Journal of Anthropology Research, 13(25), 101–117. (In Persian)
Mehrān, G., Naraqizadeh, A., & Malekzadeh, S. (2017). The role of gender stereotypes of the 1st grade high school Persian language and literature textbooks in choosing the field of study of male and female students. Educational Innovations Quarterly, 16(61). (In Persian)
Namavar, M., & Elahdadi Ahmadi, S. (2020). Content analysis of gender stereotypes in Iranian elementary social studies textbooks. Studies and Research in Behavioral Sciences, 2(2), 47–59. (In Persian)
Para, SH. A. (20204). A qualitative content analysis exploring gender representation in language textbooks published by Jammu and Kashmir board of school education, Social Sciences and Humanities Open, volume 10, 2024.
Parsons, T., & Bales, R. F. (1955). Family, Socialization and Interaction Process. Glencoe, IL: Free Press.
Raf’at Jah, M., & Rahbari, L. (2014). Exploratory typology of interpretations of femininity. Studies and Research in Iran Social Studies, 3(2), 311–334. https://doi.org/10.22059/jisr.2014.53142 (In Persian)
Share’pour, M. (2015) Sociology of education. Tehran: Samt. (In Persian)
Stromquist, Nelly P. (2007). “Paper commissioned for the EFA Global Monitoring Report 2008, Education for All by 2015: will we make it?
Tabrizi, M. (2014). Qualitative content analysis from the perspective of deductive and inductive approaches. Quarterly Journal of Social Sciences,21(64), 106–138. https://doi.org/10.22054/qjss.2014.344 (In Persian)
Taylor, F. (2003). Content analysis and gender stereotypes in children’s books, Teaching sociology, Vol. 31,pp. 300-311.
West, Candace & Zimmerman, Don H. (1987). Doing Gender, Gender and Society,1(2), 125-151.
)