تحلیل تاریخی تطبیقی مدرنیتۀ سیاسی در ایران (1285-1320)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 گروه علوم سیاسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

10.22059/jisr.2024.372684.1486

چکیده

هدف این مقاله، مطالعۀ تاریخی تطبیقی مدرنیتۀ سیاسی در ایران از 1906 تا 1941 است. مسئلۀ این پژوهش آن است که مدرنیتۀ سیاسی در ایران در مرحلۀ تثبیت پرابلماتیک شده و در دوره‌های مختلف تاریخی با وجود تلاش‌های متعدد از سوی آزادیخواهان، ساختار دولت مطلقه بازتولید شده است. با توجه به شواهد تجربی استدلال شده است که ایران، عدم تثبیت مدرنیتۀ سیاسی و درنتیجه بازگشت اقتدارگرایی و بازتولید دولت مطلقه را در 1908 و 1925 تجربه کرده است. مدل نظری پژوهش برمبنای رویکرد ترکیب‌گرایانه است. ساختار منطقی این دستگاه نظری دلالت بر آن دارد که مدرنیتۀ سیاسی نتیجۀ ارتباط چهار شرط علی یعنی نهادمندی نظام سیاسی، جدایی جامعۀ مدنی از دولت سیاسی، به‌رسمیت شناخته‌شدن حقوق فردی و حقوق شهروندی در قانون اساسی و نقش مثبت کنشگر خارجی است.
موضوع این پژوهش تاریخی و روش تحقیق تاریخی-تطبیقی است.
شواهد تجربی دلالت بر آن دارد که عدم تثبیت مدرنیتۀ سیاسی در ایران تحت شرایط ترکیب شروط علی ضعیف‌بودن میزان نهادمندی سیاسی، عدم جدایی جامعۀ مدنی از دولت سیاسی، ضعیف‌بودن حضور حقوق فردی و حقوق شهروندی در قانون اساسی و نقش منفی کنشگر خارجی در تحولات سیاسی داخلی رخ داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Comparative Historical Analysis of Political Modernity in Iran (1906-1941)

نویسندگان [English]

  • Ali Saei 1
  • Hamidreza Babaei 2
1 Department of Sociology, Faculty of humanities, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Department of Political Science, Faculty of Humanities, Tarbiat Modares University, Iran, Tehran
چکیده [English]

This paper focuses on a comparative historical examination of political modernity in Iran from 1906 to 1941. The research problem is centered on the assertion that political modernity in Iran has become problematic during the consolidation stage. Despite numerous efforts by liberals, the absolutist state has been replicated in various historical periods. Based on empirical evidence, it is argued that Iran underwent the destabilization of political modernity, which led to the resurgence of authoritarianism and the reproduction of the absolutist state in 1908 and 1925. The study’s theoretical framework is founded on a combinative approach. The theoretical framework’s logical structure implies that political modernity is the result of the interaction of four causal conditions: Institutionalization of political system, separation of civil society from the state, recognition of individual and citizenship rights in the constitution, and the positive involvement of external agents.
A comparative historical methodology is implemented in this historical investigation.
The empirical evidence presented in this research suggests that the destabilization of political modernity in Iran took place in the context of weak political institutionalization, lack of separation between the state and civil society, the weak representation of individual and citizenship rights in the constitution, and the negative influence of foreign actors on domestic politics

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Modernity
  • Political Institutionalization
  • Civil Society
  • The Role of Foreign Agents
  • Individual and Civil Rights

مراجع

آجودانی، ماشاالله (1382) مشروطۀ ایرانی. تهران: اختران.
آبراهامیان، یرواند (1377). ایران بین دو انقلاب. تهران: مرکز.
آبراهامیان، یرواند (1393). تاریخ ایران مدرن. تهران: اختران.
احمدی، بابک (1373). مدرنیته و اندیشۀ انتقادی. تهران: مرکز.
احمدی، بابک (1377). معمای مدرنیته. تهران: مرکز.
آدمیت، فریدون (1394). فکر آزادی و مقدمۀ نهضت مشروطیت. تهران: گستره.
آدمیت، فریدون (1365). ایدئولوژی نهضت مشروطیت ایران. تهران: پیام.
آدمیت، فریدون (1388). فکر دموکراسی اجتماعی در نهضت مشروطیت ایران. تهران: گستره.
ازغندی، علیرضا (1382). تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران 1320-1357. تهران: سمت.
اشرف، احمد (1372). زمینۀ اجتماعی سنت‌گرایی و تجددخواهی. ایران‌نامه، 11(2)، 163-184.
اتحادیه، منصوره (1361). پیدایش و تحول احزاب سیاسی مشروعیت. چاپ اول. تهران: گستره.
بهار. ملک‌الشعرا (1357). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران. جلد اول. تهران: امیرکبیر.
بهار. ملک‌الشعرا (1363). تاریخ مختصر احزاب سیاسی ایران. جلد دوم. تهران: امیرکبیر.
باربیه، موریس (1383). مدرنیتۀ سیاسی. تهران: آگه.
بشیریه، حسین (1374). جامعه‌شناسی سیاسی. تهران: نشر نی.
بشیریه، حسین (1382). عقل در سیاست: سی‌وپنج گفتار در فلسفه، جامعه‌شناسی و توسعۀ سیاسی. تهران: نگاه معاصر.
بشیریه، حسین (1380). موانع توسعۀ سیاسی در ایران. تهران: گام نو.
بدیع، برتران (1379). توسعۀ سیاسی. تهران: قومس.
برنل، پتر. رندال، ویکی (1387). مسائل جهان سوم: سیاست در جهان درحال‌توسعه. تهران: قومس.
تبریزی نیا. حسین (1371). علل ناپایداری احزاب سیاسی در ایران. تهران: مرکز.
توکویل، آلکسی (1396). دموکراسی در آمریکا. تهران: فرهنگ جاوید.
توکلی طرقی، محمد (1382). تجدد بومی و بازاندیشی تاریخ. تهران: تاریخ ایران.
دیوب، شایما چاران (1383). نوسازی و توسعه. تهران: قومس.
ساعی، علی (1397). دموکراتیزاسیون در ایران. تهران: جامعه‌شناسان.
ساعی، علی (1386). روش تحقیق در علوم اجتماعی با رهیافت عقلانیت انتقادی. تهران: سمت.
ساعی، علی (1392). روش پژوهش تطبیقی با رویکرد تحلیل کمی، تاریخی و فازی. تهران: آگه.
سو، آلوین (1388). تغییر اجتماعی و توسعه. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
شیرازی، اصغر (1386). مدرنیته، شبهه و دموکراسی. تهران: اختران.
شیرازی، اصغر (1395). ایرانیت، ملیت قومیت. تهران: جهان کتاب.
طباطبایی، جواد (1391). تأملی دربارۀ ایران. جلد دوم: نظریۀ حکومت قانون در ایران. بخش نخست: مکتب تبریز و مبانی تجددخواهی. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1391). تأملی دربارۀ ایران. جلد دوم: نظریۀ حکومت قانون در ایران. بخش دوم: مبانی نظریۀ مشروطه‌خواهی. تهران: مینوی خرد.
طباطبایی، جواد (1398). ملت- دولت حکومت قانون، جستار در بیان نص و سنت. تهران: مینوی خرد.
علمداری، کاظم (1379). چرا ایران عقب ماند و غرب پیشرفت کرد. تهران: توسعه.
عظیمی، حسین (1393). مدارهای توسعه‌نیافتگی در اقتصاد ایران. تهران: نشر نی.
فوران، جان (1377). مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران. تهران: رسا.
کسروی، احمد (1385). تاریخ مشروطۀ ایران. تهران: نگاه.
کوئن، بروس (1387). مبانی جامعه‌شناسی. تهران: سمت.
کنستان، بنژامن (1389). شور آزادی. تهران: آگه.
کاتوزیان، محمدعلی (1391). ایرانیان، دوران باستان تا دورۀ معاصر. تهران: مرکز.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1366). اقتصاد سیاسی ایران، از مشروطیت تا پایان سلسلۀ پهلوی. تهران: مرکز.
همایون کاتوزیان، محمدعلی (1390). ایران جامعۀ کوتاه‌مدت. تهران: نشر نی.
کوشافر، محسن (1389). تحلیل جامعه‌شناختی عدم تثبیت دموکراسی در ایران با تأکید بر نخبه‌گرایی. رسالۀ دکتری جامعه‌شناسی سیاسی. دانشگاه تربیت مدرس.
متن قانون اساسی مشروطه (مرکز پژوهش‌های مجلس)
متمم قانون اساسی مشروطه (مرکز پژوهش‌های مجلس)
میلانی، عباس (1382). تجدد و تجددستیزی در ایران. تهران: اختران.
میرسپاسی، علی (1392) تأملی در مدرنیتۀ ایرانی. تهران: ثالث.
نوذری، عزت‌الله (1385). تاریخ احزاب سیاسی در ایران. تهران: نوید شیراز.
وحدت، فرزین (1382). رویارویی فکری ایران با مدرنیت، تهران: ققنوس.
واگنر، پتر (1394). جامعه‌شناسی مدرنیته. تهران: اختران.
هانتینگتون، ساموئل (1370). سامان سیاسی در جوامع دستخوش دگرگونی. تهران: علم.
هلد، دیوید (1386). شکل‌گیری دولت مدرن. تهران: آگه.
Alschuler, A. (1967). The Achievement Motivation Development Project: A summary and review. Cambridge, Massachusetts.
Ghalioun, B. (2011). Arab popular uprisings or the Arab arrival to political modernity. Barcelona Centre for International Affairs.
Lumowa, V. (2010). Benjamin Constant on Modern Freedoms: Political Liberty and the Role of a Representative System. Ethical Perspectives, 17(3), 389-414.
Organski, A. F. K. (1965). The stages of political development. American Political Science Review, 61(4).
Rostow, W. (1959). The Stages of Economic Growth. The Economic History Review, 12(1), 1-16.
Ajodani, Mashallah (2003). The Iranian Constitutional Movement. Tehran: Akhtaran (in Persian). 
Abrahamian, Ervand (1998). Iran Between Two Revolutions. Tehran: Markaz (in Persian). 
Abrahamian, Ervand (2014). A History of Modern Iran. Tehran: Akhtaran (in Persian). 
Ahmadi, Babak (1994). Modernity and Critical Thinking. Tehran: Markaz (in Persian). 
Ahmadi, Babak (1998). The Enigma of Modernity. Tehran: Markaz (in Persian). 
Adamiyat, Fereydoun (2015). The Idea of Freedom and the Prelude to the Constitutional Movement. Tehran: Gostareh (in Persian). 
Adamiyat, Fereydoun (1986). The Ideology of the Iranian Constitutional Movement. Tehran: Payam (in Persian). 
Adamiyat, Fereydoun (2009). The Idea of Social Democracy in the Iranian Constitutional Movement. Tehran: Gostareh (in Persian). 
Azghandi, Alireza (2003). The Political and Social Transformations of Iran, 1941–1979. Tehran: SAMT (in Persian). 
Ashraf, Ahmad (1993). The Social Context of Tradition and Modernity. Iran Nameh, 11(2), 163–184 (in Persian). 
Etehadieh, Mansoureh (1982). The Emergence and Evolution of Political Parties in the Constitutional Era. 1st Edition. Tehran: Gostareh (in Persian). 
Bahar, Malek al-Shoara (1978). A Brief History of Iranian Political Parties, Volume 1. Tehran: Amir Kabir (in Persian). 
Bahar, Malek al-Shoara (1984). A Brief History of Iranian Political Parties, Volume 2. Tehran: Amir Kabir (in Persian). 
Barbier, Maurice (2004). Political Modernity. Tehran: Agah (in Persian). 
Bashiriyeh, Hossein (1995). Political Sociology. Tehran: Ney (in Persian). 
Bashiriyeh, Hossein (2003). Reason in Politics: Thirty-Five Essays on Philosophy, Sociology, and Political Development. Tehran: Negah Mo'aser (in Persian). 
Bashiriyeh, Hossein (2001). Obstacles to Political Development in Iran. Tehran: Gam-e No (in Persian). 
Badie, Bertrand (2000). Political Development. Tehran: Qoqnoos (in Persian). 
Burnell, Peter, & Randall, Vicky (2008). Third World Politics: Political Issues in Developing Countries. Tehran: Qoqnoos (in Persian). 
Tabrizi Nia, Hossein (1992). The Causes of Political Party Instability in Iran. Tehran: Markaz (in Persian). 
Tocqueville, Alexis (2017). Democracy in America. Tehran: Farhang-e Javid (in Persian). 
Tavakoli-Targhi, Mohammad (2003). Indigenous Modernity and Historical Rethinking. Tehran: Tarikh-e Iran (in Persian). 
Dioub, Shaima Charan (2004). Modernization and Development. Tehran: Qoqnoos (in Persian). 
Saei, Ali (2018). Democratization in Iran. Tehran: Jame'eh Shenasan (in Persian). 
Saei, Ali (2007). Research Methods in Social Sciences with a Critical Rationalist Approach. Tehran: SAMT (in Persian). 
Saei, Ali (2013). Comparative Research Methods: Quantitative, Historical, and Fuzzy Analysis Approaches. Tehran: Agah (in Persian). 
So, Alvin (2009). Social Change and Development. Tehran: Institute for Strategic Studies (in Persian). 
Shirazi, Asghar (2007). Modernity, Skepticism, and Democracy. Tehran: Akhtaran (in Persian). 
Shirazi, Asghar (2016). Iranian Identity, Nationality, and Ethnicity. Tehran: Jahan Ketab (in Persian). 
Tabatabai, Javad (2012). Reflections on Iran, Volume 2: The Theory of the Rule of Law in Iran, Part One: The Tabriz School and Foundations of Modernity. Tehran: Minuye Kherad (in Persian). 
Tabatabai, Javad (2012). Reflections on Iran, Volume 2: The Theory of the Rule of Law in Iran, Part Two: Foundations of Constitutionalism. Tehran: Minuye Kherad (in Persian). 
Tabatabai, Javad (2019). Nation-State, Rule of Law, and Tradition. Tehran: Minuye Kherad (in Persian). 
Alamdari, Kazem (2000). Why Iran Fell Behind and the West Progressed. Tehran: Tose'eh (in Persian). 
Azimi, Hossein (2014). The Cycles of Underdevelopment in Iran's Economy. Tehran: Ney (in Persian). 
Foran, John (1998). Fragile Resistance: A History of Social Change in Iran. Tehran: Rasa (in Persian). 
Kasravi, Ahmad (2006). The History of the Iranian Constitutional Movement. Tehran: Negah (in Persian). 
Cohen, Bruce (2008). Foundations of Sociology. Tehran: SAMT (in Persian). 
Constant, Benjamin (2010). The Spirit of Freedom. Tehran: Agah (in Persian). 
Katouzian, Mohammad Ali (2012). The Persians: Ancient and Modern Iran. Tehran: Markaz (in Persian). 
Katouzian, Mohammad Ali (1987). The Political Economy of Iran from the Constitutional Era to the End of the Pahlavi Dynasty. Tehran: Markaz (in Persian). 
Katouzian, Mohammad Ali (2011). Iran: The Short-Term Society. Tehran: Ney (in Persian). 
Koushafar, Mohsen (2010). A Sociological Analysis of the Lack of Democracy Stabilization in Iran with Emphasis on Elitism. Doctoral Dissertation, Political Sociology, Tarbiat Modares University (in Persian). 
Text of the Constitutional Law. Tehran: Parliamentary Research Center (in Persian). 
Amendment to the Constitutional Law. Tehran: Parliamentary Research Center (in Persian). 
Milani, Abbas (2003). Modernity and Anti-Modernity in Iran. Tehran: Akhtaran (in Persian). 
Mirsipasi, Ali (2013). A Reflection on Iranian Modernity. Tehran: Saless (in Persian). 
Nozari, Ezzatollah (2006). A History of Political Parties in Iran. Tehran: Navid-e Shiraz (in Persian). 
Vahdat, Farzin (2003). Iran’s Intellectual Encounter with Modernity. Tehran: Qoqnoos (in Persian). 
Wagner, Peter (2015). Sociology of Modernity. Tehran: Akhtaran (in Persian). 
Huntington, Samuel (1991). Political Order in Changing Societies. Tehran: Elm (in Persian). 
Held, David (2007). The Formation of the Modern State. Tehran: Agah (in Persian). 
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 52
در حال تکمیل
مهر 1403
صفحه 345-367

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار