تحلیل بازنمایی زنان خانه‌دار در سینمای دهۀ نود ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه ارتباطات اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

هدف این مقاله، مطالعۀ نحوۀ بازنمایی زنان خانه‌دار در سینمای دهۀ نود ایران است. روند افزایش میزان تحصیلات زنان به‌طورکلی و ثابت‌ماندن تقریبی میزان اشتغال آنان نشان می‌دهد امروزه بسیاری از زنان خانه‌دار، دارای تحصیلات عالی دانشگاهی هستند که موجب ارتقای کیفیت زندگی آن‌ها شده است. مسئلۀ این مقاله، کشف رابطه‌ای است که میان زندگی واقعی زنان خانه‌دار و نحوۀ بازنمایی آن در سینما وجود دارد.
در این پژوهش از روش تحلیل متن و تکنیک نشانه‌شناسی سوسوری در هردو حالت تحلیل همنشینی و تحلیل جانشینی، برای کشف معانی آشکار و پنهان متن، استفاده شده است. شش فیلم ساخته‌شده در دهۀ 1390 تحلیل شده که معیار انتخاب آن‌ها این بوده که زن خانه‌دار نقش اصلی را داشته یا موضوع آن مرتبط با خانه‌داری بوده است.
مهم‌ترین یافته‌های تحقیق این است که اولاً داده‌های آماری نشان‌دهندۀ افزایش میزان تحصیلات عالی در میان زنان خانه‌دار ایران است. دوم آنکه این زنان در واقعیت بر وضعیت ناعادلانۀ خود در خانوادۀ آگاه، معترض و خواستار داشتن منبع مالی مستقل و همکاری مردان خانواده هستند. سوم آنکه بازنمایی زنان خانه‌دار در فیلم‌های تحلیل‌شده به‌صورت کلیشه‌ای و فرودست است.
نتیجۀ نهایی اینکه علی‌رغم تغییرات رخ داده شده در کیفیت زندگی زنان خانه‌دار به‌دنبال افزایش میزان تحصیلات آنان، این تغییرات تأثیر چندانی در نحوۀ بازنمایی زنان خانه‌دار در سینما نگذاشته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of Housewives in Iranian Cinema in the Decade of Nineties

نویسندگان [English]

  • Azam Ravadrad
  • Fatemeh Haseli
Department of Social Communication, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this article is to show how housewives are represented in Iranian cinema in comparison with their real situation. The trend of increasing literacy and higher education among women and the relative stability of women's employment indicate that a significant number of housewives possess higher university degrees. Therefore, the quality of life of these women has been enhanced. The fundamental issue of this article is the discrepancy between actuality and its depiction in cinema.
Saussure’s semiotic technique and the textual analysis method were employed in this study to identify the explicit and implicit meanings of the text through paradigmatic and syntagmatic analysis techniques. The number of six films produced in the 2020s was analyzed. The primary character in these films was either a housewife or the film’s subject matter was related to household.
The first and most significant findings of the study are that the quality of life of Iranian households has been enhanced by an increase in higher education as evidenced by statistical data. Secondly, Iranian housewives are in fact facing a challenging situation due to the unjust circumstances within their families. They desire an independent financial source and the participation of men in household chores.
Despite the fact that the quality of housewives’ lives has improved as a result of their increased education, the representation of these women in the analyzed movies remains stereotypical and inferior.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Education
  • Employment
  • Housewife
  • Cinema
  • Representation
آسابرگر، آرتور (1379). روش‌های پژوهش رسانه‌ها. ترجمۀ محمد حفاظی. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
امین‌فر، صبورا (1393). بررسی نگرش زنان جوان نسبت به منزلت خانه‌داری. فصلنامۀ علمی-پژوهشی دین و سیاست فرهنگی، 1(2)، 121-141.
بدری‌منش، اعظم (1385). تبیین جامعه‌شناختی نگرش زنان به خانه‌داری. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
بلیکی، نورمن (1397). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر نی.
توکلی، معصومه (1383). م‍ق‍ای‍س‍ۀ س‍لام‍ت روان‍ی گ‍روه‌ه‍ای‍ی از زن‍ان م‍ش‍اغ‍ل ب‍ا زن‍ان خ‍ان‍ه‌دار در ش‍ه‍ر ت‍ه‍ران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد رودهن.
جزنی، نسرین (1383). ارزش کار خانگی زن. تهران: سورۀ مهر.
حاصلی، فاطمه (1398). بازنمایی زنان خانه‌دار در سینمای دهۀ نود ایران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ مطالعات زنان. دانشگاه تربیت مدرس.
راودراد، اعظم. زندی، مسعود (1385). تغییرات نقش زن در سینمای ایران. مجلۀ جهانی رسانه، 1(2)، 1-27.
رجب‌زاده، حمیده (1395). بازنمایی زن خانه‌دار در سریال‌های جراحت و پاییز صحرا. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد مطالعات زنان. دانشکدۀ علوم اجتماعی. دانشگاه تهران.
ساروخانی، باقر (1377). روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی. جلد اول. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سایت مرکز آمار ایران. درگاه ملی آمار. سالنامۀ آماری ایران. آمار سرشماری سال‌های 1385، 1390 و 1395.
صوفی، محمدرشید (1389). تحلیل نشانه‌شناختی بازنمایی هویت کردی در سینمای ایران بعد از انقلاب 1357. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد. دانشگاه تهران.
ضیایی، ثریا و کریمی صدر، نجمه (1398). بررسی وضعیت مطالعۀ غیردرسی زنان شاغل و خانه‌دار شهرستان زاهدان. پژوهش‌های کتابخانه‌های دیجیتالی و هوشمند، 6(3)، 69-80. https://doi.org/10.30473/mrs.2021.42162.1359
ضیمران محمد (1382). درآمدی بر نشانه‌شناسی هنر. تهران: نشر قصه.
عظیمی دولت‌آبادی، امیر و داوری‌مقدم، سعیده (1398). بازنمایی حضور و نقش زنان در سینمای قبل و بعد از انقلاب اسلامی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی، 8(2)، 305-328. https://doi.org/10.22059/jisr.2019.278085.840
عموزاده، محمد و اسفندیاری، نسیم (1391). بازنمون هویت اجتماعی در رسانه؛ بررسی روند تغییرات هویت اجتماعی زنان در سینمای بعد از انقلاب اسلامی. زن در فرهنگ و هنر، 4(3)، 119-138. https://doi.org/10.22059/jwica.2012.28514
فراست، زهرا (1381). بررسی و مقایسۀ منبع کنترل و رضایت زناشویی در بین زنان شاغل و خانه‌دار شهر تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد رشتۀ مشاوره. دانشگاه تربیت‌معلم تهران.
کرمی قهی، محمدتقی و گودرزی، نجمه (1400). بازنمایی جنسیت در سینمای ایران؛ مورد مطالعه: فیلم سینمایی سعادت‌آباد. مطالعات و تحقیقات اجتماعی ایران، 10(1)، 213-241. https://doi.org/10.22059/jisr.2021.292248.964
مهدی‌زاده، سید محمد (1387). رسانه‌ها و بازنمایی. تهران: دفتر مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
 
Aminfar, S. (2014). Investigating the attitude of young women about the status of the role of housewives. Quarterly of Religion and Cultural Politics, 1 (2), 121-141. (In Persian)Amouzadeh, M., & Esfandyari, N. (2012). Social identity representation in media examining the social identity changes in women in the cinema after islamic revolution. Journal of Women in Culture and Art, 4(3), 119-138. https://doi.org/10.22059/jwica.2012.28514 (In Persian)Azimi Dolatabadi, A., & Davari Moghadam, S. (2019). Representation of presence and role of women in the Iranian Cinema Prior and After the Islamic Revolution. In Quarterly of Social Studies and research in Iran, 8(2), 305-328. https://doi.org/10.22059/jisr.2019.278085.840 (In Persian)
Badrimanesh, A. (2006). Explanation of women’s attitude towards housekeeping. M.A. Thesis, Faculty of Social Sciences. University of Tehran.
Berger, A. A. (1988). Media Analysis Techniques. Translated by: P. Ejlali. Tehran: Center of Media studies and Research. (In Persian)
Blaikie, N. W. H. (2018). Designing Social Research: The Logic of Anticipation. Translated by: H. Chavoshian. Teharan: Ney. (In Persian)
Farasat, Z. (2002). Investigating and Comparing the Source of Control and marriage satisfaction Among Employed Women and Housewives in Tehran. M.A. Thesis in Discipline of Counseling. Tehran Tarbiat Moalem University. (In Persian)
Hall, S. (2003). Representation: Cultural Representations and Signifying Practices. London: Sage Publication.
Haseli, F. (2019). Representation of Houswives in Iranian Cinema in Decades of Nineties. M.A. Thesis. Women Studies’ Department, Tarbiat Modares University. (In Persian)
Jazani, N. (2004). Value of women’s house work. Tehran: Soore Mehr. (In Persian)
Karami Ghahi, M. & Goodarzi, N. (2021). The representation of women in Iranian Cinema (Case study: Saadat-Abad). Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 10(1), 213-241. https://doi.org/10.22059/jisr.2021.292248.964 (In Persian)
Lopata, H. Z. (1971). Occupation: Housewife. Oxford University Press.
Mehdizadeh, M. (2008). Media and Representation. Tehran: Center of Media studies and Research.Rajabzadeh, H. (2016). Representation of the housewife in serials Jarahat (injury) and Paeeze Sahra (Sahra’s Fall). M.A. Thesis in Women Studies. Faculty of Social Sciences, University of Tehran.Ravadrad, A., & Zandi, M. (2006). Female role changes in the Iranian cinema. The Global Network of Communication Scholars, 1(2), 1-27. (In Persian)Sarookhani, B. (1998). Research Methods in Social Sciences. Vol. 1. Tehran: Institute for Humanities and Cultural Studies’ Publication. (In Persian)Soofi, M. R. (2010). Representation of Kurdish identity in Iranian cinema after the 1978 revolution, a semiotic analysis. M.A. Thesis. Faculty of Social Sciences, University of Tehran.
Statistical Centre of Iran, Iran Statistical Yearbook of 2006, 2011 & 2016. (In Persian)
Tavakoli, M. (2004). Comparing the Mental Health of Employed Women with Housewives in Tehran. M. A. Thesis. Islamic Azad University. Rudehen Branch. (In Persian)
Zeimaran. M. (2003). An introduction to semiology of art. Tehran: Gheseh Publication. (In Persian)Ziaei, S. & Karimi Sadr, N. (2017). The status of study among employed women and housewives in Zahedan City. Digital and Smart Library Researches, 6(3), 69-80. https://doi.org/10.30473/mrs.2021.42162.1359 (In Persian)