تحلیل فرآیند توانمندسازی مددجویان (از دیدگاه مددکاران نهادهای حمایتی و خیریه‌ای مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

10.22059/jisr.2023.343269.1308

چکیده

پرداخت کمک‌های رفاهی به‌صورت مقرری ماهیانه نه تنها وابستگی‌های ناسالمی را ایجاد می­کند بلکه نیاز به منابع گسترده‌ای دارد. نهادهای حمایتی از رویکردی جامع جهت توانمندسازی برخوردار نیستند و هر کدام بر برخی از عناصر توانمندسازی توجه دارند. مطالعات موجود بیشتر به‌صورت مفهومی به موضوع توانمندسازی پرداخته‌اند و به فرآیند توانمندسازی توجه کمتری شده­است. هدف این پژوهش واکاوی ابعاد فرآیند توانمندسازی مددجویان در نهادهای حمایتی و خیریه­ای به­منظور تدوین فرآیند عملیاتی است.
این مطالعه با روش کیفی و بر اساس رهیافت نظریه زمینه­ای انجام شد. نمونه‌گیری تحقیق به شیوه نمونه‌گیری نظری بود. با مدیران 20 نهاد حمایتی شهر مشهد در سال 1399 مصاحبه نیمه­ساختاریافته انجام شد. متن مصاحبه‌ها با رویکرد اشتراوس و کوربین و به کمک نرم‌افزار ماکس کیو دی‌ای 10 تحلیل شد.
ابعاد شناسایی شده فرآیند توانمندسازی عبارتند از منابع محیطی، شناسایی توانمندی‌های فرد، احساس خودکارآمدی، انتظارات و ارزش‌ها، انتخاب و عمل و دستاوردها.
توانمندسازی فرآیندی تدریجی و چرخشی است و افراد با سطوح متفاوت توانمندی و قابلیت‌ وارد این چرخه می‌شوند. افراد در هر چرخه توانمندی جدیدی کسب می­کنند، در نتیحه احساس خودکارآمدی و انتظاراتشان برای انتخاب و عمل جهت کسب توانمندی بعدی افزایش می­یابد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing the Process of Empowerment Clients (From the Point of View of the Workers of the Support and Charitable Institutions of Mashhad)

نویسندگان [English]

  • Mojtaba Hemayatkhah
  • Abolfazl Ramazani
Department of Social Science, Faculty of Social and Economic Sciences, Payam Noor University, Thehran, Iran
چکیده [English]

The monthly payment of welfare benefits not only fosters problematic dependencies, but also requires substantial resources. There is no holistic approach to empowerment among support institutions; rather, each institution concentrates on particular aspects of empowerment. Existing research has focused more on the concept of empowerment than on the empowerment process. This study aims to analyze the dimensions of the empowerment process in support institutions so as to formulate the operational process.
This study was conducted using a qualitative approach grounded in grounded theory. The method of sampling was theoretical sampling. In 2020, semi-structured interviews were conducted with 20 support organization administrators in Mashhad. The text of the interviews was analyzed utilizing the Strauss and Corbin method and the MAXQDA-10 program.
Environmental resources, identification of individual abilities, a sense of self-efficacy, expectations and values, choice and action, and accomplishments were identified as dimensions of the empowerment process.
Empowerment is a gradual and cyclical process, and individuals with varying degrees of empowerment and capability engage this cycle. With each cycle, one’s abilities gain new capabilities. As a result, their self-efficacy and motivation to choose and practice for future empowerment are enhanced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Empowerment
  • Supporting Institutions
  • Charity
  • Poverty
  • Sense of Self-Efficac
  • استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت ام. (1390). اصول روش تحقیق کیفی. بیوک محمدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • الکاک، پیتر، می، مارگارت و راولینگسون، کارن (1392). مرجع سیاست‌گذاری اجتماعی. علی‌اکبر تاج‌مزینانی و محسن قاسمی. تهران: دانشگاه امام صادق (ع).
  • باقری، معصومه، شهریاری، مرضیه، بوداقی، علی و فاضلی‌پور، سیده منا (1401). واکاوی فرایند توسعۀ زیست بوم کارآفرینی در استان خوزستان. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 11(1)، 113-142. https://doi.org/10.22059/jisr.2022.319891.1190
  • بلا، امار و لاپیره، فردریک (1395). فقر و طرد در دنیای جهانی. ترجمۀ محسن نیازی و فاطمه منصوریان. تهران: سخنوران.
  • توفیقیان‌فر، علی، عزیزی، جمشید، صیفوری، بتول، بهجتی‌اصل، فخرالدین و قایدگیوی، فرود (1395). بررسی رابطۀ بین طرح‌های خودکفایی کمیتۀ امداد امام خمینی (ره) و توانمندسازی زنان سرپرست خانوار (مطالعۀ موردی: استان کهگیلویه و بویراحمد). زن و جامعه، 26(7)، 89-114.
  • رحمانی، مریم، زندرضوی، سیامک، ربانی، علی و ادیبی، مهدی (1387). نقش اعتبارات خرد در توانمندسازی زنان: مطالعۀ موردی روستای پشت رود بم. فصلنامۀ مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، 3(18)، 105-132. https://doi.org/10.22051/jwsps.2008.1363
  • روشنی، شهره، تافته، مریم، خسروی، زهره و خادمی، فاطمه (1399). شرایط تاثیرگذار بر وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار در ایران و راهکارهای کاهش آسیب‌ها. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 9(3)، 693-717. https://doi.org/10.22059/jisr.2020.272848.799
  • سن، آمارتیا (1391). اندیشۀ عدالت. احمد عزیزی. تهران: نشرنی.
  • شجاعی‌فر، علی (1399). توانمندسازی وایجاد اولویت‌های اقتصادی کسب‌وکارهای متوسط کشاورزی در مددجویان مورد حمایت کمیتۀ امداد امام خمینی. تحقیقات اقتصاد کشاورزی، 12(4)، 262-243.
  • غیاثوند، احمد و عماری، حسن (1391). ارزیابی تأثیر اجتماعی مجموعه‌های فرهنگی بانوان (شهربانو) بر توانمندسازی زنان در شهر تهران. برنامه‌ریزی رفاه و توسعۀ اجتماعی، 3(12)، 147-168.
  • فال سلیمان، محمود، صادقی، حجت‌اله و موحدی‌پور، معصومه (1391). تحلیلی بر نقش پروژۀ ترسیب کربن در توانمندسازی زنان روستایی (مطالعۀ موردی: حسین آباد غیناب-شهرستان سربیشه). برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 2(1)، 13-28.
  • کرمانی، مهدی، مظلوم خراسانی، محمد، بهروان، حسین و نوغانی، محسن (1394). توانمندسازی مبتنی بر کارآفرینی اجتماعی: ارائۀ یک نظریۀ زمینه‌ای (مطالعۀ موردی: ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار شهرداری تهران). علوم اجتماعی (دانشگاه فردوسی مشهد)، 12(2)، 107-136. https://doi.org/10.22067/jss.v12i2.33507
  • محبوبی، محمدرضا، کیانوش، پرستو و عابدی، احمد (1397). موانع توانمندسازی مددجویان در طرح‌های اشتغال‌زای کشاورزی کمیتۀ امداد امام خمینی در استان گلستان. مجلۀ مددکاری اجتماعی، 7(1)، 46-55.
  • محمدی، علیرضا، آمار، تیمور و مولایی، نصراله (1398). نقش سیاست‌های کمیتۀ امداد امام (ره) در توانمندسازی اجتماعی خانوارهای زیرپوشش روستایی ناحیۀ مرکزی استان گیلان. مجلۀ تحقیقات اقتصاد و توسعۀ کشاورزی ایران، 50(3)، 577-593. https://doi.org/10.22059/ijaedr.2019.275809.668721
  • محمدی یگانه، بهروز، چراغی، مهدی و احمدی، کبری (1393). بررسی آثار اعتبارات خرد بر توانمندسازی اقتصادی فقرای روستایی؛ مطالعۀ موردی: دهستان غنی بیگلوزنجان. فصلنامۀ جغرافیا و توسعه، 12(35)، 233-247. https://doi.org/10.22111/gdij.2014.1565
  • نارایان پارکر، دیپا (1394). توانمندسازی و کاهش فقر. ترجمۀ فرامرز پوراصغر و جواد رمضانی. شیراز: کریم‌خان زند.
  • ناصری، سمیه و سالارزهی، حبیب‌اله (1391). بررسی تأثیر خدمات کمیتۀ امداد بر توانمندسازی زنان سرپرست خانوار. بانوان شیعه، 28(9)، 217-234.
  • نوغانی،‌ محسن، برادران‌کاشانی، زهرا، کرمانی، مهدی و اصغرپور ماسوله، احمدرضا (1393). توانمندسازی مهارت‌محور کارگران خدماتی زن (مطالعه‌ای کیفی در مراکز اقامتی شهر مشهد). زن در توسعه و سیاست، 3(12)، 363-386. https://doi.org/10.22059/jwdp.2014.53688
  • Bagheri, M., Shahryari, M., Boudaghi, A., & Fazelipour, S. M. (2022). Analysis of the process of entrepreneurial ecosystem development in Khuzestan Province. Quarterly of Social Studies Research in Iran, 11(1), 113-142. https://doi.org/10.22059/jisr.2022.319891.1190 . (In Persion)
  • Bella, A., & Lapire, F. (2017). Poverty and exclusion in the world. Translated by M. Niazi & F. Mansoorian. Tehran: Sokhanvaran. (In Persion)
  • Alcock, , May, M., & Rawlingson, K. (2013). The student’s companion to social policy. Translated by A. A. Tajmazinani & M. Ghasemi. Tehran: Imam Sadegh University. (In Persion)
  • Fal Soleiman, M., Sadeghi, H., & Movahedipour, M. (2012). Analysis of the role of carbon sequestration project in empowerment of rural women (Case study: Hossein Abad Ghinab-Sarbisheh city). Regional Planning, 2(1), 13-28.
  • Ghyasvand, A., & Ammari, H. (2012). Assessing the social impact of women’s cultural collections (Shahrbanoo) on women’s empowerment in Tehran. Welfare Planning and Social Development, 3(12), 147-168.
  • Kermani, M., Mazlum Khorasani, M., Behravan, H., & Noghani, M. (2015). Empowerment based on social entrepreneurship: Presenting a background theory (Case Study: Empowerment of Women Heads of Households in Tehran Municipality). Social Sciences, 12(2), 107-136. https://doi.org/10.22067/jss.v12i2.33507 (In Persion)
  • Mahboubi, M., Kianoosh, P., & Abedi, A. (2018). Barriers to client empowerment in agricultural employment projects of Imam Khomeini Relief Committee in Golestan province. Journal of Social Work, 7(1), 46-55. https://doi.org/10.22069/jead.2018.15147.1336(In Persion)
  • Mohammadi, A. R., Amar, T., & Molaei, N. (2019). The role of Imam Khomeini Committee policies in social empowerment of rural households in the central part of Guilan province. Iranian Journal of Agricultural Economics and Development Research, 50(3), 593-577. https://doi.org/10.22059/ijaedr.2019.275809.668721 (In Persion)
  • Murphy, J., Teo, A., Murphy, C., & Liu, E. (2017). The BEST Society: From charity to social entrepreneurship. Social entrepreneurship and tourism: Philosophy and practice, 237-249. https://doi.org/10.1007/978-3-319-46518-0_14
  • Narayan-Parker, D. (2015). Empowerment and poverty reduction: A sourcebook. F. Pourasghar & J. Ramezani. Shiraz: Karim Khan Zand.
  • Naseri, S., & Salarzehi, H. (2012). Assessing the impact of relief committee services on the empowerment of women heads of household. Shiite Women, 28(9), 217-234.
  • Noghani, M., Baradaran Kashani, Z., Kermani, M., & Asgharpour Masouleh, A. (2014). Empowerment-oriented skills of female service workers (A qualitative study in residential centers of Mashhad). Women in Development and Politics, 3(12), 363-386. https://doi.org/10.22059/jwdp.2014.53688 (In Persion)
  • Rahmani, M., Zand Razavi, , Rabbani, A. S., & Adibi, M. (2008). The role of micro credits in women’s empowerment: A case study of Posht Rud Bam village. Quarterly Journal of Women’s Psychological Social Studies, 3(18), 105-132. https://doi.org/10.22051/jwsps.2008.1363 (In Persion)
  • Roshni, S., Tafteh, M., Khosravi, Z., & Khademi, F. (2019). Conditions affecting the living conditions of women heads of households in Iran and ways to reduce harm. Quarterly of Social Studies Research in Iran, 9(3), 693-717. https://doi.org/10.22059/jisr.2020.272848.799 (In Persion)
  • Sen, A. (2012). The idea of justice. Translated by A. Azizi. Tehran: Ney.
  • Shojaeifar, A. (2020) Empowering and creating economic priorities of medium-sized agricultural businesses in clients supported by Imam Khomeini Relief Committee. Agricultural Economics Research, 12(4), 262-243. (In Persion)
  • Strauss, A. L., & Corbin, J. M. (2011). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory. Translated by B. Mohammadi. Tehran: Institute of Humanities and Cultural Studies.
  • Tofighianfar, A., & Azizi, J. (2015). Study of the relationship between self-sufficiency plans of Imam Khomeini Relief Committee (RA) and empowerment of women heads of households (Case study: Kohgiluyeh and Boyer-Ahmad Provinces). Women and Society, 26(7), 89-114.

Mohammadi, Yeganeh, B., Cheraghi, M., & Ahmadi, K. (2014). Study of the effects of microcredit on the economic empowerment of rural poor; case study: Ghani Biglozanjan rural district. Geography and Development Quarterly, 12(35), 233-247. https://doi.org/10.22111/gdij.2014.1565 (In Persion)