نسبت توسعۀ اقتصادی-اجتماعی و نابرابری اجتماعی در ایران بعد از انقلاب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جامعه‌شناسی انقلاب، پژوهشکدۀ امام خمینی و انقلاب اسلامی، تهران. ایران

10.22059/jisr.2023.348393.1337

چکیده

نسبت عدالت (= عدم نابرابری) و توسعه همواره موضوعی چالش‌برانگیز بوده است. درحالی‌که برخی اقتصاددانان، نابرابری فزاینده را نتیجۀ ناگزیر توسعۀ مسلم فرض می‌کنند، تعدادی نیز معتقدند تقریباً تمام عوامل بازتولیدکنندۀ توسعه‌نیافتگی ریشه در غفلت از مسئلۀ عدالت اجتماعی و نابرابری‌های بدون توجیه دارد. پژوهش حاضر به‌دنبال بررسی ارتباط دو مقولۀ مهم توسعۀ اقتصادی-اجتماعی و نابرابری اجتماعی در جامعۀ ایران پساانقلابی است.
پرسش اصلی مقاله ناظر به چگونگی و نوع رابطۀ این دو مقوله در سطح کشوری در بازۀ زمانی 1368 تا 1398 است. برای پاسخ به این پرسش از سه دیدگاه کوزنتس (ارتباط سهمی)، چلبی (ارتباط خطی منفی) و رفیع‌پور (ارتباط خطی مثبت) استفاده شد و با بهره‌گیری از روش تطبیقی کمی با طرح تحقیق طولی تک‌کشوری، فرضیه‌های برآمده از دیدگاه‌های نظری فوق آزموده شدند.
یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد میان دو مقولۀ توسعۀ اقتصادی-اجتماعی و نابرابری نوعی ارتباط خطی منفی معنادار با شدت به‌نسبت قوی (000/0 sig:، 719/0- beta:) و ارتباط سهمی به شکل وارون U وجود دارد، اما با توجه به ضرایب تعیین دیده‌شده، ارتباط به شکل وارون U مرجح بوده است.
دستاوردهای نظری تحقیق، نوعی مطابقت با دیدگاه کوزنتس را نشان می‌دهد؛ بدین معنا که هرچند توسعه‌یافتگی در ایران ابتدا با نابرابری بالا همراه بوده است، به‌مرور زمان برعکس چنین وضعیتی رخ‌ داده و میزان نابرابری کاهش یافته است؛ پس می‌توان گفت توسعه‌یافتگی بالا در طولانی‌مدت، سبب پایین‌آمدن نابرابری اجتماعی در ایران شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

After the Islamic Revolution, Iran’s Economic-Social Development and Social Inequality Ratio

نویسندگان [English]

  • Amir Azimi Dolatabadi
  • Ehsan Asgari
Department of Sociology of Revolution, Research Institute of Imam Khomeini and Islamic Revolution, Tehran, Iran
چکیده [English]

The relationship between justice (= lack of inequality) and development has always posed a challenge. While some economists believe that growing inequality is an inevitable result of certain types of development, others believe that nearly all of the reproductive factors of underdevelopment stem from ignoring the issue of social justice and unjustified inequality. In this regard, the purpose of the present study is to investigate the relationship between two crucial categories of socio-economic development and social inequality in post-revolutionary Iranian society.
The article’s central issue concerns the relationship between these two categories at the national level between 1989 and 2019. To answer the research question, Kuznets (parametric relationship), Chalabi (negative linear relationship), and Rafipour (positive linear correlation) were used from three theoretical perspectives: Kuznets (parametric relationship), Chalabi (negative linear relationship), and Rafipour (positive linear correlation). The hypotheses derived from the above theoretical perspectives were tested using the quantitative comparative method and a single-country longitudinal research design.
Between the two categories of economic-social development and inequality, there is a significant negative linear relationship with a relatively strong intensity (beta: -0.719 / sig: 0.000) and a proportional relationship in the shape of an inverted U; but according to the coefficients, the inverted U-shaped relationship is preferred.
The research’s theoretical achievements demonstrate a degree of congruence with Kuznets’s point of view. This indicates that although Iran’s development was initially accompanied by a high level of inequality, the opposite has occurred over time, and the level of inequality has decreased. Therefore, it can be stated that Iran’s high development has led to a reduction in social inequality over time.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social-economic development
  • social justice
  • social inequality
  • Iran
  • باقری، فروزان (1394). بررسی رابطۀ بین رشد اقتصادی و توزیع درآمد در ایران. کنفرانس بین‌المللی مهندسی و علوم کاربردی. دورۀ اول.
  • تمیزی‌فر، ریحانه، ازکیا، مصطفی، و وثوقی، منصور (1399). تحلیل جامعه‌شناختی توسعه و نابرابری در ایران. نشریۀ مطالعات جامعه‌شناختی، 27 (1): 315-338. https://doi.org/10.22059/jsr.2020.78519
  • چلبی، مسعود (1395). جامعه‌شناسی نظم: تشریح نظری نظم اجتماعی. چاپ اول. تهران: نشرنی.
  • دهقانی، علی، حسینی، سید محمدحسن، فتاحی، محمد، و حکمتی فرید، صمد (1396). بررسی رابطۀ بین رشد اقتصادی و توزیع درآمد در ایران طی دورۀ 1393-1350 با استفاده از رهیافت رگرسیون غیرخطی انتقال ملایم. مجلۀ مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 6 (21): 213-236.
  • رفیع‌پور، فرامرز (1394). توسعه و تضاد (کوششی در جهت تحلیل انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران). چاپ پنجم. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • زریباف، سید مهدی (1386). نظری بر اندیشۀ توسعۀ عدالت‌محور. فصلنامۀ پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 15 (41و42): 35-66. http://qjerp.ir/article-1-285-fa.html
  • زاهدی مازندرانی، محمدجواد (1393). توسعه و نابرابری. چاپ نهم. تهران: مازیار.
  • سازمان برنامه و بودجۀ کشور (1398). معاونت آمار و اطلاعات.
  • طالبان، محمدرضا (1389). جامعه‌شناسی سیاسی کلان. چاپ اول. تهران: جامعه شناسان.
  • طهماسبی، فردین، میرزایی، خلیل، و کامران، فریدون (1391). عوامل اجتماعی مؤثر بر احساس نابرابری‌های اجتماعی و پیامدهای آن‌ها در شهر تهران. فصلنامۀ پژوهش اجتماعی، 4(14): 75-100.
  • فراهانی‌فرد، سعید (1384). توسعۀ پایدار بر محور عدالت. مجلۀ اقتصاد اسلامی، 5(19): 91-122. http://eghtesad.iict.ac.ir/article_16608.html
  • گرب، ادوارد (1373). نابرابری اجتماعی: دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر. ترجمۀ محمد سیاهپوش و احمدرضا غروی‌زاد. چاپ اول. تهران: معاصر.
  • مرکز آمار و اطلاعات ایران (1398-1368). سالنامۀ آماری کشور.
  • مهرگان، نادر، موسایی، میثم، و کیهانی حکمت، رضا (1387). رشد اقتصادی و توزیع درآمد در ایران. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 7(28): 57-77. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-2030-fa.html
  • مؤمنی، فرشاد (1396). عدالت اجتماعی، آزادی و توسعه در ایران امروز. چاپ اول. تهران: نشر و نگار.
  • میارغنج، خالید، عباس‌زاده، محمد، امین مظفری، فاروق، و علی‌پور، جواد (1401). توسعۀ اجتماعی و فرهنگ سیاسی: رویکردی اجتماعی در تحلیل فرهنگ سیاسی، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 11(4): 1039-1057. https://doi.org/10.22059/jisr.2022.326885.1225

 

 

  • Bagheri, F. (2014). Investigating the relationship between economic growth and income distribution in Iran. International Engineering and Applied Sciences Conference. First Session. https://civilica.com/doc/449872 (In Persian)
  • Chalabi, M. (2015). Sociology of order: theoretical description of social order (1st). Tehran: Ney. (In Persian)
  • Dehghani, A., Hosseini, S. M. H., Fatahi, M., & Hekmati Farid, S. (2016). Investigating the relationship between economic growth and income distribution in Iran during 1971-2014 using soft transition nonlinear regression approach. Iranian Journal of Applied Economic Studies,6 (21), 213-236. (In Persian)
  • Farahani Fard, S. (2004). Sustainable development based on the axis of justice. Islamic Economics Journal, 5(19), 91-122. http://eghtesad.iict.ac.ir/article_16608.html (In Persian)
  • Greb, E. (1994). Social inequality: Perspectives of classical and contemporary theorists (1st). Translated by: M. Siahpoosh & A. R. Gharavizad. Tehran: Masares Publishing House. (In Persian)
  • Iran Statistics and Information Center (1990-2020). Statistical yearbook of Iran.
  • Kuznets, S. (1955). Economic growth and income inequality. The American Economic Review, 45(1), 1-28.
  • Mehrgan, N., Musaei, M., & Kihani Hekmat, R. (2007). Economic growth and income distribution in Iran. Social Welfare Quarterly, 7(28), 57-77. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-2030-fa.html (In Persian)
  • Miarganj, Kh., Abbaszadeh, M., Mozafari, F., & Alipour, J. (2022). Social development and political culture: a social approach in the analysis of political culture. Quarterly Journal of Social Studies and Research in Iran, 11(4), 1039-1057. https://doi.org/10.22059/jisr.2022.326885.1225 (In Persian)
  • Momeni, F. (2016). Social justice, freedom and development in Iran today (1st). Tehran: Eshar and Negar. (In Persian)
  • National Program and Budget Organization (2018). Deputy of statistics and information. (In Persian)
  • Rafipour, F. (2014). Development and conflict (an effort towards the analysis of the Islamic revolution and social problems of Iran) (5th). Tehran: Publishing Company. (In Persian)
  • Ram, R. (1997). Level of economic development and income inequality: evidence from the postwar developed world. Southern Economic Journal, 64(2), 576-583.
  • Tahmasbi, F., Mirzaei, Kh., & Kamran, F. (2011). Social factors affecting the feeling of social inequalities and their consequences in Tehran. Social Research Quarterly, 4(14), 75-100. (In Persian)
  • Taleban, M. R. (2010). Macro political sociology (1st). Tehran: Sociologists. (In Persian)
  • Tamizi Far, R., Azkia, M., & Vosoughi, M. (2019). Sociological analysis of development and inequality in Iran. Journal of Sociological Studies, 27 (1), 315-338. https://doi.org/10.22059/jsr.2020.78519 (In Persian)
  • Zahedi Mazandarani, M. J. (2013). Development and inequality (9th). Tehran: Maziar Publications. (In Persian)
  • Zaribaf, S. M. (2006). A comment on the idea of justice-oriented development. Economic Research and Policy Quarterly, 41-42, 35-66. http://qjerp.ir/article-1-285-fa.html (In Persian)