درک از مکان (مطالعه‌ای در میان بازدیدکنندگان بازار سنتی و پاساژهای مدرن شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

10.22059/jisr.2023.351227.1357

چکیده

بازارها و مراکز خرید در ایران همانند بسیاری از شهرهای جهان، با شتابی روزافزون چهرۀ شهرها را دگرگون کرده‌اند و این دگرگونی بر همۀ جنبه‌های زندگی مصرف‌کنندگان تأثیر انکارناپذیری گذاشته است. این مقاله به بررسی تأثیرات بازارهای خرید و پاساژها بر تجربۀ زیستۀ شهروندان و مقایسۀ آن با ادراک آن‌ها دربارۀ مراکز بومی و سنتی مانند بازار پرداخته است.
یافته‌های این پژوهش با رویکرد پدیدارشناسی و به کمک تکنیک مصاحبۀ عمیق با 40 نفر از ساکنان شهر تهران به‌دست آمده است. داده‌های مصاحبه با کدگذاری باز براساس توصیفات مصاحبه‌شوندگان از تجربۀ زیستۀ خود در مراکز خرید و بازار استخراج شده است.
علی­رغم تأثیر غیرقابل انکار مراکز خرید مدرن در زندگی تعداد زیادی از مصاحبه­شوندگان نتایج نشان می‌دهد در مقایسه با پاساژ و مگامال‌ها، آنها درک منسجم‌تر و حس تعلق بیشتری به بازار بزرگ تهران دارند. برای آنها پاساژهای موجود در شهر تا حد بسیاری شباهت حسی و ظاهری دارند و ادراک آنان از پاساژ تا حدود زیادی جزئی و نامنسجم است. مصاحبه­شوندگان اغلب پاساژ را با کاربری اقتصادی آن به یاد می­آورند. حتی در توصیف و تصویرکردن نماد­های ظاهری و معماری مراکز مدرن دچار مشکلات فراوان هستند این در حالی است که آنان با ذکر جزییات می­توانند در مورد معماری بازار صحبت و تصویرسازی کنند.
بی‌توجهی به ریشه‌های فرهنگی و نیاز تعاملی و اجتماعی کاربران در ساخت‌وساز مراکز خرید از یک سو به ازخودبیگانگی و تعلق‌نداشتن شهروندان با این سازه‌های شهری و از سوی دیگر به جاذبۀ یک‌بارمصرف مراکز خرید منجر شده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Perception of Place (A Study of Visitors to Tehran’s Modern Malls and Grand Bazaar)

نویسندگان [English]

  • Fardin Alikhah
  • Setareh Kazemi nia
Department of Social Sciences, College of Literature and Humanities, Gilan University, Rasht, Iran.
چکیده [English]

As in many other places, the urban landscape of Iran is undergoing rapid transformation. In this paper, we examine the effects of rapid urban transformation from the perspective of citizens and how these changes affect their perception and interpretation of urban spaces. This article focuses on consumers in modern retail malls and the traditional "Garand Bazaar" in Tehran.
Inspired by the methodology of phenomenology, which explores facts through people’s lived experiences, we use in-depth interviews and observational methods to investigate the experiences of contemporary urban residents. Forty residents of Tehran were interviewed for this purpose. All of them were mall shoppers younger than forty years of age.
Despite the undeniable role that contemporary shopping centers play in the lives of many of these individuals, none of them feel a sense of belonging in shopping malls. Residents have difficulty recalling and imagining any other dimensions of a modern shopping mall, including a place for social interaction, rest, and aesthetic qualities that remind them of their cultural heritage; consequently, these malls do not meet their expectations. In contrast, the fact that Baazar is a place where visitors can purchase goods, spend their leisure time, and appreciate the architectural beauty based on their culture and history renders it a multifunctional location that provides greater consumer comfort and familiarity. As a result, individuals visit modern shopping malls to satisfy their routine requirements and the Grand Bazaar to eat, drink, stroll, and spend time while shopping for necessities. In other words, they consume commodities in shopping centers while filling cultural voids at the grand bazaar.
As long as city planners disregard citizens’ cultural and social needs while constructing new shopping centers not only do consumers feel an attachment to any shopping malls due to their disregard for individuals’ historical and cultural heritage, but these economic monuments will not accommodate their constructors’ desire, which is earning profits, because these buildings may lose their appeal to those who have visited the mall multiple times.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Place Perception
  • Place Identity
  • Placelessness
  • Tehran Grand Bazaar
  • Shopping Center

مراجع

احمدی، بابک (1386). ابعاد فضاهای شهری امروز و تأثیر آن بر وجوه مختلف شهری. نشریۀ معماری و شهرسازی، 2(8).
بهشتی اصل، احد و ابراهیمی، محمدرضا (1400). حس مکان و خاطرات جمعی شهروندان: واکاوی پدیدارشناختی حس مکان در دروازه‌های کهن شهری. نمونۀ موردی: شهر تبریز. فصلنامۀ علمی دانشگاه فنی و حرفه‌ای، 18(1)، 113-132.            https://doi.org/10.48301/kssa. 2021.128435
حبیبی، لیلا و محمودی پاتی، فرزین (1396). از بازار تا پاساژ: تحلیلی بر سیر تحولات فضاهای تجاری مدرن در شهر تهران. نشریۀ باغ نظر، 14(49)، 45-56. https://www.sid.ir/paper/356718/fa#downloadbottom
دانش‌پایه، نسار و حبیب، فرح (1396). معیارهای اصلی شکل‌گیری حس مکان در پهنه‌های توسعۀ جدید شهری. مطالعۀ موردی: منطقه 22 و 4 شهرداری تهران. فصلنامۀ علمی-پژوهشی مطالعات شهری، 7(25)، 17-30.         https://doi.org/10.34785/J011.2018.021
سفرچی، میثم (1400). تجاری‌سازی و مصرف‌گرایی- تحول فضا و فرهنگ شهری در تهران. تهران: نشر نی.
صفایی‌پور، مسعود و رحیمی چم‌خانی، علیرضا (1396). تحلیل انتقادی طرح‌های نمونه‌گیری در پژوهش‌های جغرافیای انسانی با تأکید بر تورش انتخاب در نمونه‌های احتمالی. فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، 32(4)، 47-68.
قریشی، جمیل و تاجیک، محمدرضا (1401). بازنمایی اسطوره‌ای‌بودن برج میلاد با استفاده از نشانه‌شناسی رولان بارت. فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 11(3)، 683-701. https://doi.org/10.22059/jisr.2022.334133.1261
کاشی، حسین و بنیادی، ناصر (1392). تبیین مدل هویت مکان حس مکان و بررسی عناصر و ابعاد مختلف آن: نمونه موردی پیاده‌راه شهرری. نشریه هنرهای زیبا، معماری و شهرسازی، 18(3)، 43-52. https://doi.org/10.22059/jfaup.2013.51317
کاظمی، عباس و رضایی، محمد (1378). دیالکتیک تمایز و تمایز زدایی: پرسه زنی و زندگی گروه‌های فرودست شهری در مراکز خرید تهران. فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی، 1(1)، 1-24.
کاظمی، عباس و میرابراهیمی، مسرت (1400). مگامال‌ها و مجتمع‌های بزرگ تجاری در شهر تهران. تهران: مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران.
مرادی رضی‌آباد، رقیه و جوان فروزنده، علی (2016). بررسی مفهوم مکان و دلبستگی به آن در فضاهای نمایشی. دومین کنفرانس بین‌المللی تحقیق در زمینۀ مهندسی عمران، معماری، شهرسازی و محیط‌زیست پایدار؛ 2 ژانویه، ترکیه.
نادری، احمد، اکبری گلزار، مهدی و فاضلی، زهرا (1398). حافظۀ جمعی و تأثیر آن بر شکل‌گیری هویت شهری (مورد مطالعه: محلۀ وحدت اسلامی و شهرک غرب). فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 8(3)، 533-556.
https://doi.org/10.22059/jisr.2019.279442.849
هاشم‌نژاد، هاشم، حیدری، علی‌اکبر و محمدحسینی، پریسا (2013). حس مکان و وابستگی مکانی (یک مطالعۀ مقایسه‌ای). نشریۀ بین‌المللی معماری و توسعه شهری، 3(1)، 31-48.
یزدانی، محمدحسن، علی‌پور، ابراهیم و محمودی، ایوب (1398) بررسی و تحلیل هویت محلات شهری با تأکید بر حس تعلق به مکان (مورد مطالعه: محلات سیزده‌گانۀ حاشیۀ شهر اردبیل). جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، 6(14)، 9-39.           https://doi.org/10.22080/ssi. 2019.15124.1518
 
Ahmadi, B. (2006). The dimension of today’s urban spaces and its impact on different aspects of the city. Journal of Architecture and Urban Planning, 2(8). (In Persian)
Beheshti Asl, A., & Ebrahimi, M. (2021). Citizens’ Sense of place and memories: Phenomenological analysis of sense of place in ancient urban gates (Case study: Tabriz city). Karafan Quarterly Scientific Journal, 18(1), 113-132. https://doi.org/10.48301/kssa.2021.128435 (In Persian)
Belanche, D., Casaló, L. V., & Rubio, M. Á. (2021). Local place identity: A comparison between residents of rural and urban communities. Journal of Rural Studies, 82, 242-252.         https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2021.01.003
Daneshpayeh, N., & H. F. (2018). The main factors affecting the formation of a sense of place in the new urban development zones (Case Study: Region No. 22 & Region No. 4 of Tehran Municipality). Urban Studies, 7(25), 17-30. https://doi.org/10.34785/J011.2018.021 (In Persian)
Del Aguila, M., Ghavampour, E., & Vale, B. (2019). Theory of place in public space. Urban Planning, 4(2), 249-259. https://doi.org/10.17645/up.v4i2.1978
Ghoreyshi, J., & Tajik, M. R. (2022). Representing the mythical of Milad Tower using Roland Barthes semiotics. Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 11(3), 683-701. https://doi.org/10.22059/jisr.2022.334133.1261 (In Persian)
Habibi, L., & Mahmoudi Paty, F. (2017). From bazaar to shopping centers: Analysis of the evolution of modern commercial spaces in Tehran. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 14(49), 45-56. (In Persian)
Hashemnezhad, H., & Heidari, A., & Mohammad Hoseini, P. (2013) Sense of Place and Place Attachment. (A comparative study). International Journal of Architecture and Urban Development, 3(1). (In Persian)
Kashi, H., & Bonyadi, N. (2013). Stating the Model of Identity of Place-Sense of Place and Surveying its Constituents* Case Study: Pedestrian Mall of Shahre Rey. Honar-Ha-Ye-Ziba: Memary Va Shahrsazi, 18(3), 43-52. https://doi.org/10.22059/jfaup.2013.51317 (In Persian)
Kazemi, A., & Rezaee, M. (2008). Dialectic of Distinction and differentiation. Iranian Journal of Cultural research, 1(1), 1-24. (In Persian)
Kazemi, A., & Mirebrahimi, M. (2021). Megamalls and large commercial complexes in Tehran; A sociological study. Study and planning center of Tehran city publication. (In Persian)
Kusumowidagdo, A., Sachari, A., & Widodo, P. (2016). Visitors’ perceptions on the important factors of atrium design in shopping centers: A study of Gandaria city mall and Ciputra world in Indonesia. Frontiers of Architectural Research, 5(1), 52-62.  https://doi.org/10.1016/j.foar.2015.11.003
Lewicka, M., Rowiński, K., Iwańczak, B., Bałaj, B., Kula, A. M., Oleksy, T., Prusik, M., Toruńczyk-Ruiz, S., & Wnuk, A. (2019). On the essentialism of places: Between conservative and progressive meanings. Journal of Environmental Psychology, 65, 101318. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2019.101318
López Peláez, J. M. (2018). Kevin lynch: The image of the city. Proyecto, Progreso, Arquitectura, 19, 154-155. https://doi.org/10.12795/ppa.2018.i19.10
Mei, X. Y., Aas, E., & Eide, O. (2020). Applying the servicescape model to understand student experiences of a Norwegian academic library. Library & Information Science Research, 42(4), 101051. https://doi.org/10.1016/j.lisr.2020.101051
Naderi, A., Akbari Golzar, M., & Fazeli, Z. (2019). Collective Memory and Its Impact on the Formation of Urban Identity (Case Study: Vahdat-e-Islami and Shahrak-e-Gharb). Quarterly of Social Studies and Research in Iran, 8(3), 533-556.     https://doi.org/10.22059/jisr.2019.279442.849 (In Persian)
Raziabadi, R., & Javan Foroozandeh, A. (2016). A review of the concept of place and attachment to it in performance spaces. 2nd International conference on research in Civil Engineering, architecture, Urban planning and sustainable environment. Istanbul, Turkey. (In Persian)
Safaeipour, M., & Rahimi Chamkhani A. (2018). Critical Analysis of Sampling Designs in Human Geography Research by Focusing on Selection Bias in Probability Samples. GeoRes, 32(4), 47-68. (In Persian)
Safarchi, M. (2021). Commercialization and consumerism- transformation of urban space and culture in Tehran. Tehran: Ney publisher. (In Persian)
Scannell, L., & Gifford, R. (2016). Place Attachment Enhances Psychological Need Satisfaction, Environment and Behavior, 4(49), 359-389. https://doi.org/10.1177/0013916516637648
Seamon, D., & Sowers, J. (2008). Place and Placelessness (1976): Edward Relph. Key Texts in Human Geography, 43-52. https://doi.org/10.4135/9781446213742.n6
Sheppard, E. (n.d.). David Harvey and dialectical space-time. David Harvey, 121-141.     https://doi.org/10.1002/9780470773581.ch7
Shim, C., & Santos, C. A. (2014). Tourism, place and placelessness in the phenomenological experience of shopping malls in Seoul. Tourism Management, 45, 106-114.        https://doi.org/10.1016/j.tourman.2014.03.001
Warnaby, G., & Medway, D. (2016). Marketplace icons: Shopping malls. Consumption Markets & Culture, 21(3), 275-282. https://doi.org/10.1080/10253866.2016.1231749
Yalinay, O., Baxter, I. W., Collinson, E., Curran, R., Gannon, M. J., Lochrie, S., Taheri, B., & Thompson, J. (2018). Servicescape and shopping value: The role of negotiation intention, social orientation, and recreational identity at the Istanbul grand bazaar, Turkey. Journal of Travel & Tourism Marketing, 35(9), 1132-1144. https://doi.org/10.1080/10548408.2018.1475277
Yazdani, M.,&, Alipour, E., & Mahmoodi, A. (2020). Analysis of Urban Neighborhoods’ Identity with Emphasis on Sense of Belonging to the Place Case Study: Thirteen Neighborhoods of the City of Ardebil. Journal of Sociology of Social Institutions, 6(14), 9-39. (In Persian)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 12، شماره 2 - شماره پیاپی 47
شماره تابستان 1402
تیر 1402
صفحه 241-256

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار