عوامل اجتماعی و جمعیت‌شناختی مرتبط با مراقبت غیردستمزدی در مناطق شهری ایران: شواهدی از پیمایش گذران وقت (1398-1399)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جمعیت شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

10.22059/jisr.2022.336237.1268

چکیده

موضوع مراقبت‌های خانوادگی یا غیردستمزدی در مطالعات داخلی از جنبۀ مراقبت‌های دریافتی از سوی سالمندان بررسی‌شده و تاکنون تلاشی برای شناسایی عوامل مؤثر بر ارائۀ این نوع مراقبت‌ها و ویژگی‌های مراقبان در سطح ملی صورت نگرفته است. بر همین اساس، پژوهش حاضر به بررسی عوامل اجتماعی-جمعیتی مرتبط با مقدار زمان اختصاص‌یافتۀ افراد به مراقبت غیردستمزدی از کودکان، بزرگسالان و هر دو گروه (ساندویچی) در مناطق شهری کشور پرداخته است.
این مقاله تحلیلی ثانویه است و داده‌ها برگرفته از موج سوم پیمایش گذران وقت در مناطق شهری ایران در سال 1398-1399 است.
شایع‌ترین نوع مراقبت مختص به کودکان (73 درصد) است و سهم مراقبت از بزرگسالان (18 درصد) و مراقبت‌های ساندویچی (5 درصد) در جایگاه‌های بعدی قرار گرفته‌اند. درمجموع مؤثرترین عامل، مربوط به متغیر جنس بود و زنان در مقایسه با مردان با اختلاف، زمان بیشتری را صرف مراقبت از اعضای خانوار کرده‌اند؛ هرچند این شکاف در مراقبت از بزرگسالان به حداقل می‌رسد. مراقبت از کودکان در سنین فرزندآوری برای زنان و مردان به اوج می‌رسد، اما با افزایش سن کاهش می‌یابد تا اینکه در سال‌های پایانی عمر، مراقبت از بزرگسالان (به‌ احتمال ‌زیاد همسران) نوع غالب مراقبت است.
با توجه به اهمیت اقتصادی ارائۀ مراقبت‌های غیردستمزدی در سطح خانوار و شکاف جنسیتی چشمگیر در مراقبت از کودکان که یکی از موانع احتمالی تحقق سود جنسیتی در ایران است، تحقیق حاضر می‌تواند به تعمیق دانش موجود و سیاست‌گذاری‌های آتی در این زمینه کمک کند

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Socio-Demographic Correlates of Unpaid Care in urban areas of Iran: Evidences from 2019-2020 Time Use Survey

نویسندگان [English]

  • Fatemeh Torabi
  • Kazem Saravani
Department of Demography, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

The issue of family care or unpaid care has been investigated in internal studies primarily from the perspective of care received by the elderly, and no attempt has been made to identify the factors affecting the provision of this type of care and the characteristics of caregivers on a national level.
This is a secondary analysis based on data from the 2019-2020 Iran’s Time Use Survey. The statistical population of the time-use survey includes all people aged 15 and older residing in urban households, and the data encompasses all daily activities as well as economic and social variables at the individual and household levels.
The most prevalent type of care in the sample, according to the findings, was unpaid child care (73%), followed by adult care (18%) and sandwiched care (5%). Gender was the most influential factor on the quantity of time allocated to daily care; even after adjusting for other independent variables, women still spent more time than men caring for family members. However, this disparity is reduced in geriatric care. Child care provision peaks during childbearing years for both men and women and declines with age, so that adult care (most likely spouses) becomes the predominant form of care in old age.
The low prevalence of sandwiched care and the pattern of inter-spouse adult care in the sample can be attributed to the relatively youthful population structure and the lack of intergenerational living arrangements in Iran’s urban areas. However, the significant gender disparity in child care appears to be one of the potential obstacles to the realization of the gender dividend in Iran. Given the economic significance of providing unpaid activities at the household level and the impact of socio-demographic dynamics on such activities, the findings of the present study can be utilized to enhance the existing body of knowledge and future policy formulation in this area.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Time Use
  • Unpaid Care
  • children
  • Adults
  • Sandwich Generation
  • Iran
  • باستانی، سوسن و ذکریایی سراجی، فاطمه (1390). تفاوت‌های جنسیتی در سالمندی: شبکه‌ها و حمایت‌های اجتماعی، مسائل اجتماعی ایران، 3(1): 33-57. http://dorl.net/dor/20.1001.1.24766933.1391.3.1.2.5
  • ترابی، فاطمه (1399الف). جنسیت، گذران وقت و نقش‌های خانوادگی: اهمیت منابع نسبی و دسترسی زمانی، دوفصلنامۀ مطالعات جمعیتی، 6(1): 37-65. https://doi.org/10.22034/jips.2020.228595.1040
  • ترابی، فاطمه (1399ب). رابطۀ کار خانگی و تحصیلات زوجین در مناطق شهری ایران، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 9(2): 263-289.  https://doi.org/10.22059/jisr.2020.287349.919
  • ذرتی پور، کوثر (1391). عوامل مؤثر بر ترتیبات زندگی سالمندان با تأکید بر نیاز به پرستاری و مراقبت روزانه در مناطق شهری کشور 1387-1388، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
  • رازقی نصرآباد، حجیه بی‌بی، عباسی شوازی محمدجلال و قاضی طباطبائی، محمود (1391). تحلیل چندسطحی عوامل مؤثر بر زمان وقوع تولد اول در ایران 1370-1379، مطالعات راهبردی زنان، 14 (55): 55-94.
  • سازمان ثبت احوال، سالنامه‌های آماری سال 1392 و 1397.
  • عباسی شوازی، محمدجلال و بگی، میلاد (1399). شکل‌گیری خانوار و ترتیبات زندگی جوانان در ایران: شواهدی از تأخیر در گذار به زندگی مستقل. مطالعات فرهنگی و ارتباطات، 16(59): 243-274. https://doi.org/10.22034/jcsc.2020.44624
  • علی‌پور، فردین، سجادی، حمیرا، فروزان، آمنه و بیگلریان، اکبر (1387). نقش حمایت‌های اجتماعی در کیفیت زندگی سالمندان. رفاه اجتماعی، 9(33): 147-165.
  • فروتن، یعقوب (1392). چالش‌های خانواده معاصر و نوگرایی با تأکید بر طلاق در فرایند گذار جمعیتی، مسائل اجتماعی ایران، 4(2): 105-129.
  • قاضی طباطبائی، محمود و مهری، نادر (1392). سنجش تأثیر مسئولیت زنان شاغل بر باروری در ایران، زن در توسعه و سیاست، 11(1): 29-44. https://doi.org/10.22059/jwdp.2013.35473
  • کوششی، مجید، سعیدی، علی اصغر و پروائی هرع دشت، شیوا (1392). تأثیر حمایت‌های اجتماعی غیررسمی بر کیفیت زندگی سالمندان بازنشسته به‌مثابۀ یک مسئلۀ اجتماعی: مطالعۀ صندوق تأمین اجتماعی و صندوق صنعت نفت، بررسی مسائل اجتماعی ایران، 4(1): 109-130. https://doi.org/10.22059/ijsp.2013.50661
  • کوششی، مجید (1387). شبکۀ حمایت خانوادگی، ترتیبات زندگی و سلامت سالخوردگان در بستر گذار جمعیتی، رسالۀ دکتری، تهران: دانشگاه تهران، دانشکدۀ علوم اجتماعی.
  • محمودیان، حسین و ضرغامی، حسین (1395). اثرات مهاجرت فرزندان بر حمایت اجتماعی والدین سالمند روستایی، فصلنامۀ پژوهش‌های روستایی، 7(1): 29-53. https://doi.org/10.22059/jrur.2016.58385
  • مرکز آمار ایران (1399الف). نتایج سالانۀ طرح آمارگیری گذران وقت، نقاط شهری کشور 1398-1399. https://www.amar.org.ir
  • مرکز آمار ایران (1399ب). طبقه‌بندی فعالیت‌ها برای آمارهای گذران وقت 1398-1399. https://www.amar.org.ir

 

  • Abbasi-Shavazi, M. J., McDonald, P., & Hosseini-Chavoshi, M. (2009). The Fertility Transition in Iran: Revolution and Reproduction. Springer, Dordrecht.
  • Abbasi-Shavazi, M. J., & Bagi, M. (2020). Household formation and living arrangements of the youth in Iran: Evidence of delay in the transition independent living, Quarterly of Cultural Studies & Comunication, 16(59), 243-274. https://doi.org/10.22034/jcsc.2020.44624 (In Persian)
  • Albertini, M. (2016). Ageing and family solidarity in europe: patterns and driving factors of intergenerational support. World Bank Policy Research Working Paper Series. http://dx.doi.org/10.13140/RG.2.1.1967.4488
  • Albertini, M., Kohli, M., & Vogel, C. (2007). Intergenerational Transfers of Time and Money in European Families: Common Patterns—Different Regimes? Journal of European Social Policy, 17(4), 319–34. https://doi.org/10.1177/0958928707081068
  • Alburez-Gutierrez, D., Mason, C., & Zagheni, E. (2021). The sandwich generation revisited: Global demographic drivers of care time demands. Population and Development Review, 47(4), 997-1023. https://doi.org/10.1111/padr.12436
  • Alipoor, F., Sajadi, H., Forozan, A., & Biglarian, A. (2009). The role of social support in elderly quality of life. Social Welfare Quarterly 8(33), 149-167. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-1862-fa.html
  • Anxo, D., Flood, L., Mencarini, L., Pailhé, A., Solaz, A., & Tanturri, M. L. (2007). Time Allocation between Work and Family over the Life Cycle: A Comparative Gender Analysis of Italy, France, Sweden and the United States. IZA Discussion Paper Series 3193.
  • Bastani, S., & Zakariei Seraji, F. (2011). Gender Differences in Aging: Networks and Social Support. Social Problems of Iran (Journal of Kharazmi University), 3(1), 33-57. http://dorl.net/dor/20.1001.1.24766933.1391.3.1.2.5 (In Persian)
  • Bengtson, V. L., & Roberts, R. E. (1991). Intergenerational Solidarity in Aging Families: An Example of Formal Theory Construction. Journal of Marriage and the Family, 53(4), 856–70. https://doi.org/10.2307/352993
  • Bengtson, V. L., Rosenthal, C., & Burton, L. (1990). Families and Aging-Diversity and Heterogeneity. S. 263-287 In R. H. Binstock & L. K. George (Hrsg.), Handbook of Aging and the Social Sciences. Vol. 2-3.
  • Blood, R., & Wolfe, D. (1960). Husbands and wives: The dynamics of married living. New York, NY: Free Press.
  • Brody, E. M. (1981). Women in the middle and family help to older people. The Gerontologist, 21(5), 471-480. https://doi.org/10.1093/geront/21.5.471
  • Civil Registration Organization of Iran. Statistical Yearbooks of 2012 and 2017.
  • Dahlberg, L., Demack, S., & Bambra, C. (2007). Age and gender of informal carers: a population-based study in the UK. Health and Social Care in the Community, 15(5), 439–445. https://doi.org/10.1111/j.1365-2524.2007.00702.x
  • Donehower, G. (2017). Adding unpaid care work into the analysis of demographic dividends. In Annual Meeting of the Population Association of America, Chicago, US.
  • Dotti Sani, G. M., & Scherer, S. (2018). Maternal employment: Enabling factors in context, Work, Employment and Society, 32(1), 75-92. https://doi.org/10.1177/0950017016677944
  • Drobnič, S. (2000). The effects of children on married and lone mothers’ employment in the United States and (West) Germany, European Sociological Review, 16(2), 137–157. https://doi.org/10.1093/esr/16.2.137
  • Dukhovnov, D., & Zagheni, E. (2015). Who takes care of whom in the United States? Time transfers by age and sex. Population and Development Review, 41(2), 183–206. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2015.00044.x
  • Foroutan, Y. (2014). The challenges of contemporary family and modernization: An emphasis on divorce in the process of demographic transition. Social Problems of Iran (Journal of Kharazmi University), 4(2), 105-129. http://dorl.net/dor/20.1001.1.24766933.1392.4.2.5.7 (In Persian)
  • Gash, V. (2008). Preference or constraint? Part-time workers’ transitions in Denmark, France and the United Kingdom. Work, Employment & Society, 22(4), 655–674. https://doi.org/10.1177/0950017008096741
  • Ghazi-Tabatabaei, M., & Karimi, Z. (2011). Socio-demographic, economic and structural correlates of intergenerational support of the elderly in Iran. Aging International, 36, 428-444. http://dx.doi.org/10.1007/s12126-011-9127-y
  • Ghazi-Tabatabaei, M., & Mehri, N. (2013). The Impact of Women’s Employment on Fertility in Iran. Women in Development and Politics, 11(1), 29-44. https://doi.org/10.22059/jwdp.2013.35473 (In Persian)
  • Hiller, D. V. (1984). Power dependence and division of family work. Sex Roles, 10(11–12), 1003-1019. https://doi.org/10.1007/BF00288521
  • Kosheshi, M., Saeidi, A. A., & Parvaei Harahdasht, S. (2013). Impact of informal social support on elders as a social problem in social security fund and oil industry fund in Iran. Iranian Journal of Social Problems, 4(1), 109-130. https://doi.org/10.22059/ijsp.2013.50661 (In Persian)
  • Koshashi, M. (2008). Family support network, living arrangements and health of the elderly in the context of demographic transition. PhD Thesis. Faculty of Social Sciences. University of Tehran. (In Persian)
  • Lima, J. C., Allen, S. M., Goldscheider, F., & Intrator, O. (2008). Spousal caregiving in late midlife versus older ages: Implications of work and family obligations. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 63(4), S229-S238. https://doi.org/10.1093/geronb/63.4.S229
  • López-Ortega, M. (2014). The family household and informal old age care in Mexico: A research note. International Journal of Sociology of the Family, 40(2), 235-246. http://www.jstor.org/stable/43488425
  • Patterson, S., & Margolis, R. (2019). The Demography of Multigenerational Caregiving: A Critical Aspect of the Gendered Life Course. Sociological Research for a Dynamic World, 5, 1–19. https://doi.org/10.1177/2378023119862737
  • Razeghi Nasrabad, H. B., Abbasi Shavazi, M. J., & Ghazi Tabatabaei, M. (2012). Multilevel analysis of factors effecting on firth birth timing in Iran, 1990-2000. Women’s Strategic Studies, 14(55), 55-94. https://dorl.net/dor/20.1001.1.20082827.1391.14.55.3.7 (In Persian)
  • Riley, L. D., & Bowen, C. P. (2005). The sandwich generation: Challenges and coping strategies of multigenerational families. The Family Journal, 13(1), 52–58. https://doi.org/10.1177/1066480704270099
  • Robards, J., Vlachantoni, A., Evandrou, M., & Falkingham, J. (2015). Informal Caring in England and Wales—Stability and Transition between 2001 and 2011. Advances in Life Course Research, 24, 21–33. https://doi.org/10.1016/j.alcr.2015.04.003
  • Russell, R. (2007). Men doing ‘women’s work’: Elderly men caregivers and the gendered construction of care work. Journal of Men’s Studies, 15(1), 1–18. https://doi.org/10.3149/jms.1501.1
  • Sayer, L. C., Gauthier, A. H., & Furstenberg, F. F. (2004). Educational differences in parents’ time with children: Cross-national variations. Journal of Marriage and Family, 66(5), 1152 1169. https://doi.org/10.1111/j.0022-2445.2004.00084.x
  • Statistical Center of Iran (2020a). Annual results of the Iranian time-use survey, 2018-2019. https://www.amar.org.ir/news/ArticleType/ArticleView/ArticleID/15632
  • Statistical Center of Iran (2020b). Classification of activities for time-use survey (ICATUS) 2018-2019. https://www.amar.org.ir/Portals/0/faradade/tabaghebandi/ICATUS.xlsx
  • Sullivan, O., Billari, F. C., & Altintas, E. (2014). Fathers’ changing contributions to child care and domestic work in very low-fertility countries the effect of education. Journal of Family Issues, 35(8), 1048–1065. https://doi.org/10.1177/0192513X14522241
  • Torabi, F. (2020). Gender, Time Use and Family Roles: The Importance of Relative Resources and Time Availability, Iranian Population Studies, 6(1), 37-65. (In Persian)
  • Torabi, F. (2020). Education and household labor in urban areas of Iran. Quarterly of Social Studies Research in Iran, 9(2), 263-289. https://doi.org/10.22034/jips.2020.228595.1040 (In Persian)
  • Wiemers, E., & Bianchi, S. (2015). Competing demands from aging parents and adult children in two cohorts of American women. Population and Development Review, 41(1), 127–146. https://doi.org/10.1111/j.1728-4457.2015.00029.x
  • Wolf, D. A. (1994). The elderly and their kin: patterns of availability and access. Demography of Aging, 146-194.
  • Zarghami, H., & Mahmoodian, H. (2016). Effects of out-migration of children on social support of aged rural parents left behind. Journal of Rural Research, 7(1), 29-53. https://doi.org/10.22059/jrur.2016.58385 (In Persian)
  • Zartipour, K. (2012). Factors affecting the living arrangements of the elderly with an emphasis on the need for nursing and daily care in urban areas of Iran 2008-2009. Master Thesis. Tehran: University of Tehran, Faculty of Social Sciences.