مطالعه پدیدارشناختی تجربه زیسته والدین از تنهایی (مطالعه موردی سالمندان شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا

2 دانشجوی دکتری مسائل اجتماعی، گروه علوم اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی واقتصادی، دانشگاه الزهرا

چکیده

مقدمه: با توجه به تغییرات اجتماعی مرتبط با مدرنیزاسیون مانند پیشرفت فناوری بهداشتی، توسعۀ اقتصادی و پیشرفت‌های آموزشی، موقعیت سالمندان در جامعۀ مدرن تغییر کرده است و این تغییرات موقعیت برای سالمندان، آن‌ها را با مسائلی روبه‌رو کرده که مهم‌ترین آن حول آشیانۀ خالی و نحوۀ مواجهۀ آن‌ها با تنهایی است. از این‌رو پژوهش حاضر درصدد واکاوی درک و برداشت سالمندان از تنهایی و نحوۀ مواجهۀ آن‌ها با این مسئله است.
روش: در این مقاله، تجربۀ زیستۀ والدین از تنهایی ناشی از آشیانۀ خالی با رویکردی پدیدارشناسانه بررسی می‌شود. به این منظور 20 مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با افراد سالمند (9 مرد و 11 زن) انجام شده است.
یافته ­ها: برآیند این مطالعه که از طریق تحلیل مضمون حاصل شده است، حاکی از سه مضمون اصلی (ادراک تنهایی، علل تنهایی و جبران تنهایی) و یازده خرده‌مضمون (ادراک تقدیرگرایانه، ادراک رضایتمندانه، ادراک منزجرانه، ادراک متضاد، ازدواج فرزندان و فوت همسر، فاصلۀ مکانی، سبک‌های فرزندپروری، بازآفرینی روابط اجتماعی، ارتباط با خدا و پرداختن به برخی فعالیت‌های اجتماعی و کنشگری مبتنی بر مبادله) است.
نتیجه ­گیری: اکثر شرکت‌کنندگان این مطالعه – افراد دارای فرزندان کم یا زیاد و زنان و مردان- احساس تنهایی را تجربه کرده‌اند، اما نوع ادراک آن‌ها از تنهایی با توجه به ویژگی‌های اجتماعی و فرهنگی متفاوت است. همچنین تنهایی سالمندان و رفع آن نیازمند اتخاذ راهبردهای حمایتی از سوی اعضای خانواده، مراقبان سلامت و سیاست‌گذاران است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

A phenomenological study of parents lived experience of “loneliness” (Case study of the elderly in Tehran)

نویسندگان [English]

  • khadijeh Safiri 1
  • Mina Inanloo 2
1 Professor, Department of Social Sciences, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University
2 PhD Candidate, Department of Social Sciences, Faculty of Social Sciences and Economics, Alzahra University
چکیده [English]

Introduction: Due to social changes related to modernization, such as advances in health care technology, economic development, and advances in education, the position of the elderly in modern society has changed, and these changes have created problems and challenges for the elderly, the most important of which is marginalization and feelings of loneliness. Many seniors describe aging as a time of loneliness and fear it as an unpleasant experience. Although this feeling can be exacerbated by issues such as retirement, declining social relationships, increasing illness, and the death of a loved one, it is consistently overlooked. The purpose of this study is to analyze older people’s lived experience of loneliness from a sociological perspective and to examine how they cope with and adapt to loneliness.
Methods: This article examines the lived experiences of older people whose children have left home. For this purpose, in-depth interviews were conducted with 20 elderly men and women in Tehran and the collected data were analyzed using thematic analysis. The research area was some parks in Tehran because the interviewees could be easily reached there. The criterion for ending the interviews was data saturation.
Findings: The results of this study obtained by content analysis indicate 3 main themes (perception of loneliness, causes of loneliness, and compensation of loneliness) and 11 subthemes (fateful perception, satisfactory perception, conflicting perception, conflicting perception, marriage of children and death of spouse, distance one place, parenting styles, restoration of social relations, communication with God, and participation in some social and exchange-based activities.
Conclusions: The results of this study show that most study participants, whether they have fewer or more children, have experienced feelings of loneliness, but their perceptions and experiences of loneliness vary by social and cultural characteristics. For example, older people who are in a good financial position use bartering or some type of bargaining. That is, they provide services from their parents and receive support from their children. Older people who have a good education spend their time participating in certain activities, such as volunteering in NGOs. Also, the relationship with God in order to eliminate loneliness has proved that although it seems to be different from the solutions of modern sciences, it can definitely be the best and most desirable solution in the context of religious and Islamic culture. The results also show that both parents (men and women) face the problem of loneliness and with the death of their spouse, the marriage of their children may increase this feeling in them, but not all of them are passive and take active measures to overcome their loneliness. Finally, the results of this study indicate that the loneliness of the elderly and its elimination requires the adoption of supportive strategies by family members, health care providers, and policymakers.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Lived Experience
  • Loneliness
  • Phenomenology
  • Reproduction of Social Relations
  • Social Support
  • The Elderly
  • آزاد ارمکی، تقی، کوششی، مجید، و پروائی، شیوا (1400). رهیافت انتقادی یه کالایی‌شدن سلامت و طردشدگی سالمندان تهیدست. فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 10(1)، 175-212. 22059/JISR.2020.279953.857
  • ایمان‌زاده، علی و علیپور، سریه (1396). واکاوی تجربیات زنان سالمند از احساس تنهایی: مطالعه‌ای پدیدارشناختی. مجلۀ روانشناسی پیری، 3(1)، 31-43. https://jap.razi.ac.ir/
  • اینگلهارت، رونالد و وزلزل، کریستین (1389). نوسازی، تغییر فرهنگی و دموکراسی. ترجمۀ یعقوب احمدی. تهران: کویر.
  • اعزازی، شهلا (1387). جامعه‌شناسی خانواده با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • باستانی، سوسن و ذکریای سراجی، فاطمه (1391). تفاوت‌های جنسیتی در سالمندی: شبکه‌ها و حمایت‌های اجتماعی. مسائل اجتماعی ایران، 3(1)، 33-58. https://civilica.com/doc/1190254
  • باستانی، سوسن، رهنما، فاطمه و قاضی‌نژاد، مریم (1392). طرد اجتماعی مورد مطالعه: طرد عینی و ذهنی سالمندان شهر تهران. فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(4)، 599-626. 22059/JISR.2013.52292
  • بیکر، ترز، ال. (1389). نحوۀ انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمۀ هوشنگ نایبی. تهران: نشرنی.
  • خوش‌بیانی آرانی، فاطمه و بابایی‌فرد، اسداله (1401). عوامل مؤثر بر طرد اجتماعی سالمندان در شهرهای کاشان و آران بیدگل. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، 22(84)، 301-337. http://refahj.uswr.ac.ir/
  • ذکایی، محمدسعید (1399). هنر انجام پژوهش کیفی از مسئله‌یابی تا نگارش. تهران: آگه.
  • زنجیران، شایسته، کیانی، لیلا، زارع، مریم و شایقیان، زینب (1394). اثربخشی معنادرمانی گروهی بر احساس تنهایی زنان سالمند مقیم سرای سالمندان. مجلۀ دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، 16(3)، 60-67. https://jsr-p.isfahan.iau.ir
  • سفیری، خدیجه، کمالی، افسانه و ملا، زهرا (1399). بررسی روابط انسجام کارکردی، ارزشی و ساختار خانواده از منظر فرزندان ازدواج‌کردۀ تهرانی. مطالعات اجتماعی ایران، 14(1)، 66-93. 1001.1.20083653.1399.14.1.3.1
  • صادقی، مسعود و باوزین، فاطمه (1398). احساس تنهایی در سالمندان: نقش بهزیستی ذهنی، سرمایۀ روان‌شناختی و هوش معنوی. روان‌شناسی پیری، 5(1)، 41-51. 22126/JAP.2019.1125
  • صادقی فسایی، سهیلا و خادمی، عاطفه (1392). روایت زنان سالمند از زندگی در دنیای مدرن. نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 15(8)، 123-140. 5964/pch.v5i1.142
  • ضرغامی، حسین و محمودیان، حسین (1395). مهاجرت فرزندان و احساس تنهایی والدین سالمند روستایی. فصلنامۀ روانشناسی سلامت، 5(19)، 99-116. https://hpj.journals.pnu.ac.ir/
  • علی‌کرمی، کریم، ملکی، امیر، عبداللهیان، حمید و رضائی، مهدی (1398). تجربۀ زیستۀ تنهایی در بین زنان سالمند شهر بوکان. مطالعات راهبردی زنان، 21(83)، 7 -30. 22095/JWSS.2019.100355
  • فرهنگی، علی اکبر (1374)، ارتباطات انسانی، تهران، خدمات فرهنگی رسا
  • فاتحی‌زاده، مریم، بهجتی اردکانی، فاطمه و نصراصفهانی، احمدرضا (1384). بررسی تأثیر عوامل خانوادگی در پایین‌بودن آمار طلاق در شهرهای یزد، اردکان و میبد. مطالعات تربیتی و روان‌شناسی دانشگاه فردوسی، 6(1)، 117-135. https://doi.org/10.22067/ijap.v6i1.6780
  • کریمی، زینب (1386). بررسی عوامل جامعه‌شناختی و جمعیت‌شناختی مؤثر بر حمایت بین‌نسلی (فرزندان-والدین)، مطالعۀ موردی: شهر ورامین-استان تهران. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جمعیت‌شناسی. دانشگاه تهران. دانشکدۀ علوم اجتماعی.
  • لبیبی، محمدمهدی (1393). خانواده در قرن بیست‌ویک از نگاه جامعه‌شناسان ایرانی و غربی. تهران: علم.
  • میردریکوند، فضل‌اله، پناهی، هادی و حسینی رمقانی، نسرین السادات (1395). احساس تنهایی در سالمندان: نقش مهارت‌های ارتباطی، حمایت اجتماعی و ناتوانی عملکردی. مجلۀ روان‌شناسی پیری، 2(2)، 103-113. https://jap.razi.ac.ir/
  • هروی کریموی، مجیده، رژه، ناهید، فروغان، مهشید و منتظری، علی (1390)، بررسی میزان سوء رفتار توسط اعضای خانواده نسبت به سالمندان عضو کانون‌های جهاندیدگان شهر تهران، مجله سالمندی ایران، 6(4)، 37-50 http://salmandj.uswr.ac.ir/article/
  • Bengtson, V. L., Giarrusso, R., Mabry, J. B., & Silverstien, M. (2002). Solidarity, Conflict, and ambivalence: Complementary or competing perspectives on intergenerational relationships. Journal of Marriage and the Family, 24(64), 568-576. https://doi.org/10.1111/j.1741-3737.2002.00568.x
  • Berg-Weger, M., & Morley, J. E. (2020). Loneliness in old age: an unadressed health problem. Journal of Health Aging, 24(3), 243-245. https://doi.org/10.1080/03601277.2017.1420005.
  • Bozhenko, E. (2011). Adult Child-Parent relationships: on the problem of classification, procedia. Social and Behavioral Sciences, 30(20), 1625–1629. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2011.10.315
  • Bowlby, J. (1969). Attachment and loss. New York: Basic Book.
  • Bougea, M., & Despoti, A. (2020). Empty-nest-related psychosocial stress: conceptual issues, future directions in economic crisis. Psychiatrik, 30(4), 330-340. doi: 22365/jpsych.2019.304.329.
  • Bondevik, M., & Skogstad, A. (1996). Loneliness among the oldest old, a comparison between residents living in nursing homes and residents living in the community. The International Journal of Aging and Development, 43(3), 181-197. doi: 2190/9C14-NHUX-XQPL-GA5J.
  • Braun, V., & Clark, V. (2006). Using Tematic Analysis in Psychology. Qualitative Research in Psychology, 3(2), 77-101. Doi :abs/10.1191/1478088706
  • Carmona, C. F., Dias Couto, V. V., & Scorsolini-Comin, F. (2014). The experience of loneliness and the social support to elderly women. Psicologia em Estudo, Maringá, 19(4), 130-141. https://doi.org/10.1590/1413-73722395510
  • De Valming, R., Haveman-Nies, A., Veer, P., & de Groot, L. C. (2010). Evaluation design for a complex intervention program targeting lonliness in non-institutionalized elderly Dutch people. Biomed Central Public Health, 10(1), 552. http://doi: 10.1186/1471-2458-10-552.
  • Guthmuller, S. (2022). Loneliness among older adults in Europe: The relative importance of early and later life conditions, PLoS ONE, 17(5), e0267562. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0267562.
  • Gong, G., & Mao, J. (2016). Health-related quality of life among Chinese patients with rheumatoid arthritis: the predictive roles of fatigue, functional disability, self-efficacy, and social support. Nursing Research, 65(1), 55-67. DOI:1097/NNR.0000000000000137
  • Hartnett, C., Furstenberg, F., Birditt, K. S., & Fingerman, K. L. (2012). Parental support during young adulthood: Why does assistance decline with age? Journal of Family Issues, 34(7), 975-1007. doi: 1177/0192513X12454657
  • Heshmati, S., & Chipidza, W. (2021). Family relationships and adolescent loneliness: an application of social network analysis in family studies. Journal of Family Psychology, 8(2), 182-191. https://doi.org/10.1037/fam0000660
  • Kalmijn, M. (2005). Intergenerational solidarity: a review of three theories and their evidence. Routledge.
  • Kapadia, F., Levy, M., Griffin-Tomas, M., Greene, R. E., Halkitis, S. N., Urbina, A., & Halkitis, P. N. (2016). Perceived social support and mental health states in a clinic-based sample of older HIV positive adults. Journal of HIV/AIDS & Social Services, 15(4), 417-427. Doi:108015381501.2016.1212295
  • Kong, F., Ding, K., & Zhao, J. (2015). The relationships among gratitude, self-esteem, social support and life satisfaction among undergradu Journal of Happiness Studies, 16(2), 477-489. doi:10.1007/s10902-014-9519-2
  • Kim, O. (1999). Predictors of loneliness in elderly Korean immigrant women living in the United States of America. Journal of Advanced Nursing, 29(5), 1082-1088. doi: 1046/j.1365-2648.1999.00993.x.
  • Koenig, H. G., Weiner, D. K., Peterson, B. L., & Meador K. G. (1997). Coping in the nursing home, a bio psychosocial model. The International Journal of Psychiatry in Medicine, 27(4), 365-376. doi: 2190/M2D6-5YDG-M1DD-A958.
  • Laditka, J. N., & Laditka, S. B. (2001). Adult children helping older parents: variations in likelihood and hours by gender, race, and family role. Research on Ageing, 23(4), 429-456. https://doi.org/10.1177/0164027501234003
  • Milkie, M. A., Blerman, A., & Schieman, S. (2008). How adult children influence older parents’ mental health: integrating stress – process and life – course perspectives. Social Psychology Quarterly, 71(1), 86- 105.https://doi.org/10.1177/019027250807100109
  • Panayiotou, G., Panteli, M., & Theodorou, M. (2016). Predictors of loneliness in a sample of college men and women in Cyprus: the role of anxiety and social skills. Psychology, Community & Health, 71(1), 16-20. doi:5964/pch.v5i1.142
  • Saito, Y., Ma, S., Chiu, Ch., & Chan, A. (2021). Loneliness and health experience among older adults: a longitudinal population-based study. Journal of the American Geriatrics Society, 14(3), 1-11. doi:1111/jgs.17343
  • Ward, R., Deane, G., & Spritzer, R. G. (2014). Life-Course canges and parent-adult child contact. Research on Aging, 36(5), 568- 602. doi: 1177/0164027513510325