گفتمان عدالت‌خواه و بازنمایی طبقات اجتماعی در سینمای ایران

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

2 دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه گیلان

چکیده

فیلم‌های سینمایی متأثر از پراکسیس، گفتمان‌های سیاسی در بازنمایی واقعیت هستند. گفتمان مسلط، بر آن است تا الگوهای کنشی و حیات مطلوب خود را به نمایش بگذارد و سینما یکی از مجراهای آن است. پژوهش حاضر در تلاش است تا با استفاده از روش تحلیل روایت، بازنمایی طبقات مختلف را در ذیل گفتمان اصولگرایی عدالت‌خواه مطالعه کند. بدین‌منظور 67 فیلم که در بین سال‌های 1388-1384 در ایران نمایش داده شده‌اند، به‌عنوان حجم نمونه و به شیوۀ نمونه‌گیری هدفمند گزینش شده‌اند. نتایج نشان می‌دهد فیلم‌های سینمای ایران پنج طبقۀ بالای مدرن، طبقه بالای سنتی، طبقۀ متوسط مدرن، طبقۀ متوسط سنتی و طبقۀ پایین را بازنمایی می‌کنند. این طبقات، براساس «نمایش ثروت» به‌طور عمودی و «ارزش‌های اجتماعی» به‌طور افقی از هم مجزا می‌شوند. در سطح گفتمان فیلم، طبقات با ویژگی‌های سنتی، نزدیکی بیشتری با گفتمان اصولگرایی عدالت‌خواه دارند و در سطح داستانی، گفتمان، روایت آنان را تأیید کرده است. طبقۀ پایین به‌عنوان پایگاه اصلی گفتمان عدالت‌خواه، به‌مثابۀ افرادی خونگرم، خانواده‌دوست، زحمتکش و قربانی بازنمایی می‌شوند که همواره با مشکلات دست‌وپنجه نرم می‌کنند. این مشکلات به شکلی خیالی هستند که در انتهای روایت فیلم‌ها حل‌وفصل می‌شوند. درنهایت گفتمان حاکم، با فروکاست مسئلۀ اساسی این طبقه شامل فقر به امور دیگری مانند ازدواج، از مسئولیت خود در قبال توزیع عادلانۀ ثروت شانه خالی کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Justice-Based Discourse and Representation of Social Classes in Iranian Cinema

نویسندگان [English]

  • Ehsan Aqababaee 1
  • Mohammad Taghi Forootan 2
1 Assistant Professor in Department of Social Science,Faculty of the Literature and Humanities,University of Isfahan
2 Masters student in Sociology, University of Guilan, Guilan
چکیده [English]

Introduction: Films are influenced by the practice of political discourses in representing reality. The ruling discourse is to represent its desired patterns of action and life, and cinema is one of its meeting places. The way characters and their lives are portrayed is directly related to cinema’s dependence on the dominant discourse. Between 2005 and 2013, the discourse of justice gained hegemonic power in Iran. The discourse was not directed at the elites, managers, or political and civil society organizations, but at the masses. The cultural politics of the discourse were based on the dissemination of Islamic values in all fields, including the arts. Therefore, the expansion of justice in film also meant indebtedness to it. In this article, we aim to investigate the representation of classes, including the lower classes, in Iranian cinema during the first presidency of Mahmoud Ahmadinejad.
Method: The present study aims to examine the representation of different classes within the discourse of conservatives, using the method of narrative analysis and focusing on Chatman’s theory. Chatman (1978) assumes that narrative has two basic elements: “story” and “discourse.” The “story” is the content of the narrative and the “discourse” is the form of this expression. According to him, the story is composed of actions, characters, productions, things as well as cultural codes, and the discourse includes the structure of narrative transmission and cinematic manifestation. For this purpose, 67 films screened in Iran between 2006 and 2010 were selected as a sample.
Finding: The results show that Iranian cinema films represent five categories: modern upper class, traditional upper class, modern middle class, traditional middle class, and lower class. These classes are distinguished vertically according to the “representation of wealth” and horizontally according to the “social values”. On one hand, the upper, middle and lower classes are formed by the distribution of wealth. The values separate the classes into two traditional-modern areas, and thus the traditional-modern classes are separated at both the upper and middle levels.
Results & Conclusion: At the level of film discourse, the classes with traditional characteristics are closer to the neoconservative discourse, and at the level of fiction, their narrative is supported by this discourse. As the mainstay of a just discourse, the lower classes are portrayed as warm, family-oriented, hard-working, and sacrificial individuals who are constantly struggling with problems. These problems are imaginatively resolved at the end of the films’ narrative. Finally, the dominant discourse has shirked its responsibility to distribute wealth equitably by reducing the basic problem of this class, poverty, to other things like marriage. In addition, by redefining the concept of justice, as well as constructing the subject of the lower class as a victim of social conditions, the discourse attempts to unify the various spectrums of tendencies and tastes in this class. Finally, the discourse of justice uses the medium of cinema.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iranian Cinema
  • Narrative Analysis
  • Justice-Based Discourse
  • Social Class
  • Representation
  • آقابابایی، احسان و ساره امیری (1397)، «تحلیل روایت برساخت طبقۀ فرودست در سینمای پس از انقلاب»، فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 55: 108-128.
  • اباذری، یوسف (1399)، بنیادگرایی بازار، تهران: دانشگاه تهران.
  • جعفری، علی و افسانه مظفری (1392)، «بازنمایی زندگی طبقۀ متوسط در سینمای ایران (نشانه‌شناسی فیلم جدایی نادر از سیمین)»، فصلنامۀ رادیو و تلویزیون، شمارۀ 21: 127-149.
  • دارابی، علی (1393)، جریان‌شناسی سیاسی در ایران، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی.
  • رضایی، محمد، حسن‌پور، آرش و شیرین دانشگر (1393)، «بازنمایی طبقه و مناسبات طبقاتی در سینمای ایران؛ مطالعۀ موردی فیلم جدایی نادر از سیمین»، فصلنامۀ تحقیقات فرهنگی ایران، شمارۀ 2: 117-148.
  • سرایی، حسن و بحرانی، محمدحسین (1386)، «کاربرد نتایج سرشماری‌های عمومی در بررسی ساختار و تحولات قشربندی اجتماعی ایران»، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شمارۀ 3: 5-29.
  • طالبی، ابوتراب و نیما شجاعی باغینی (1393)، «قدرت، مقاومت و سینما: بازنمایی طبقۀ فرودست در سینمای مسعود کیمیایی»، فصلنامۀ انجمن ایرانی مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 35: 95-124.
  • لمار، پیتر، لور، ویلیام (1392)، تعمق در فیلم، ترجمۀ حمیدرضا احمدی لاری، تهران: ساقی.
  • مؤذنی، احمد (1394)، «ارائۀ مدل پیشنهادی سنجش طبقۀ اجتماعی در ایران (مورد مطالعه: سرپرستان خانوار شهر اصفهان)»، علوم اجتماعی (فردوسی مشهد)، شمارۀ 221: 26-246.

 

  • Behdad, S., & Nomani, F. (2009). What a revolution! thirty years of social class reshuffling in Iran, Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, No. 1: 84-104.
  • Chatman, S. (1978). Story and discourse: narrative structure in fiction and film. New York: Cornell University Press.
  • Gandal, Keith (2007). Class representation in modern fiction and film. New York: Palgrave Macmillan.
  • Warburton, N. (2014). Karl Marx and Friedrich Engels the German ideology, Part One. In Philosophy: The Classics (pp. 201-207). Routledge.
  • Kleinhans, C. (1996). Class in Action. In David E. James and Rick Berge (eds) The Hidden Foundation: Cinema and Question of Class, 240-263. London: University of Minnesota Press.
  • Patton, M. Q. (2014). Qualitative research & evaluation methods: Integrating theory and practice. Sage publications.
  • Turner, G. (2003). Film as Social Practice, London & New York: Routledge.
  • Turner, T. (2008). Marxian value theory: an anthropological perspective, Anthropological Theory, No. 1: 43–56.