تحلیل جامعه‌شناختی شرایط و زمینه‌های فریب در تعاملات اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

2 استاد گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

3 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

چکیده

شناخت‌های اجتماعی، توانایی خوانش مقاصد دیگران و امکان کنش مشترک و تعامل سالم با دیگران را فراهم می‌سازد، اما گاه این شناخت اجتماعی با به‌کارگیری تکنیک‌ها و ترفندهای فریبکارانه مخدوش می‌شود. پدیدۀ فریبکاری اجتماعی از طریق خدشه به اعتماد بین‌فردی ، ارتباطات و تعاملات سالم اجتماعی را در سطوح و موضوعات مختلف تهدید می‌کند. این مطالعه با توجه به ابعاد تأثیرات فردی، خانوادگی و اجتماعی فریبکاری، با اتخاذ رویکردی کیفی، به مطالعۀ شرایط و زمینه‌های پدیدۀ فریب در تعاملات اجتماعی می‌پردازد. با توجه به هدف مطالعه، 35 نفر از زنان و مردان 25 سال و بیشتر در کلان‌شهر تهران که تجربۀ زیستۀ درگیری در فریب داشتند، به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند و با حداکثر تنوع، مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته انجام شد. داده‌های این مطالعه با روش تحلیل تماتیک تجزیه ‌و تحلیل شد. واکاوی تجربۀ زیستۀ سوژه‌های فریب، بسترها و زمینه‌های فریب در تعاملات اجتماعی را در سۀ مقوله زمینه‌ای معطوف به قربانی (ارتباطی، شناختی و شخصیتی) و شرایط و زمینۀ فرهنگی معطوف به فریبکار شناسایی کرد. توجه به این شرایط می‌تواند در پیشگیری از توسعه و گسترش انواع فریبکاری‌ها در جامعه کمک کند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of Conditions and Contexts of Deception in Social Interactions

نویسندگان [English]

  • Sayedeh Fateme Mohebbi 1
  • Soheila Sadeghi Fassaei 2
  • Saeed Aghaei, 3
1 PhD Candidate, Department of Sociology, Islamic Azad University, Tehran Center branch
2 Professor, Department of Sociology, University of Tehran
3 Assistant Professor, Department of Sociology, Islamic Azad University, Tehran Center branch
چکیده [English]

Introduction: Social cognition provides the ability to read the intentions of others and enables joint action and healthy interaction with others, but sometimes this social cognition is distorted by the use of deception techniques and tricks. Social deception occurs when one of the interaction parties suffers due to a cognitive error and trust in the other parts, and the other people have an unfair advantage. The phenomenon of social deception threatens healthy social interactions at various levels and issues by undermining interpersonal trust due to the dimensions of individual and the effects of social deception.
Method: This study explores the conditions and contexts of deception in social interactions using a qualitative approach. According to the purpose of the study, semi-structured interviews were conducted with 35 men and women aged 25 years and older in Tehran who had experienced deception live. These individuals were selected through purposive sampling, taking into account the widest possible diversity in terms of age, education, employment status, economic status, marital status, and different regions and themes of deception. Data from this study were analyzed using the thematic analysis method.
 
 
Findings: The analysis of the life experience of individuals affected by deception identified the contexts of deception in three categories related to the victim (communication, cognition, and personality) and the conditions and cultural context related to the deceiver. Attention to these conditions can be used to prevent the development of deception in society.
Conclusion: The lived experience analysis identified the subjects of deception, the contexts and reasons of deception in social interactions in three contextual categories focusing on the victim of deception, including communicative, cognitive, and personality, and the cultural reasons and conditions related to the deceiver. The rationalization of deception, the social prescription of deception, the catalysts of deception, the subculture of deception, and the powerlessness of the law are the contexts and reasons that lead some people to use deception in different social interactions and in different subjects to achieve their advantage. The results of this study suggest that deception in society has a continuum that engulfs the victims of deception, and participation in one deception can lead to another deception. Moreover, at the social level, the continuum of deception leads to the reproduction of deception in society. Circumstances that make a social life possible without deception out of the minds of these deceivers and the beneficiaries of deception. A In a society where deception is considered as a part of the social order of that society with all possible justifications, deceivers abuse others as a means to achieve their goals and use any means to achieve their goals. In a society where deception is multiplied and reproduced, members of society who want to move against the tide of success toward deception will undoubtedly either encounter many obstacles or fall prey to the deception of others. The common experience of some degree of deception in everyday life can permeate all stages of life and relationships, and exert deception on others to spread the epidemic of deception.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Deception
  • Victims of Deception
  • Deceptive Behavior
  • Being Deceived
  • اترک، حسین و خوشدل روحانی، مریم (1393)، «دارونما و فریب بیمار»، فصلنامۀ اخلاق در علوم و فناوری، شمارۀ 4: 21-30.
  • ادیب حاج‌باقری، محسن، پرویزی، سرور و صلصالی، مهوش (1389)، روش‌های تحقیق کیفی، تهران: نشر بشری.
  • بخشی، حامد، و اخلاقی، آمنه (1395)، «خوش‌رویی و فریبکاری و منفعت‌طلبی: ادراک زائران از فروشندگان شهر مشهد»، دوفصلنامۀ مطالعات اجتماعی گردشگری، شمارۀ 7: 58-82.
  • حسینی، سیدمحمد، و قورچی‌بیگی، مجید (1394)، «تحلیل بزه و بزه‎دیده‌شناسی جرائم یقه‌سفیدها»، فصلنامۀ پژوهش حقوق کیفری، شمارۀ 10: 9-40.
  • دانایی‌فر، حسن و سیدمجتبی امامی (1386)، «استراتژی‌های پژوهش کیفی: تأملی بر نظریه‌پردازی داده‌بنیاد»، فصلنامۀ اندیشۀ مدیریت، شمارۀ 2: 69- 97.
  • دقیقیان، پروین (1389)، چرا دروغ می‌گوییم؟، تهران: انتشارات دانژه.
  • سلیمانی، مجید، فاضل، رضا و صبوری خسروشاهی، حبیب (1396)، «مدل جامعه‌شناختی فریب پنهانی در بازار ایران (مطالعۀ موردی شهر قم)»، فصلنامۀ جامعه‌شناختی نهادهای اجتماعی، شمارۀ 10: 161-189.
  • سلیمی، علی، و داوری، محمد (1380)، مجموعه مطالعات کج‌روی و کنترل اجتماعی، کتاب اول، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • صادقی فسایی، سهیلا و شریفی ساعی، محمدحسین (1391)، «تحلیل نشانه شناختی روابط عاشقانه و روابط مبتنی بر فریب در رسانۀ ملی»، فصلنامۀ پژوهش‌های ارتباطی، شمارۀ 3: 66-96.
  • علیوردی‌نیا، اکبر و یونسی بروجنی، عرفان (1394)، «تحلیل جامعه‌شناختی رفتارهای انحرافی دانشجویان: آزمون تجربی دیدگاه نظری چندگانه»، مجلۀ تحلیل اجتماعی، شمارۀ 2: 71-104.
  • فان لانگه، پل. ای. ام و پارکس، کرایک‌دی (1395)، دوراهی‌های اجتماعی. ترجمۀ محمدرضا جوادی یگانه و حسین حسنی، تهران: نشر پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  • فلیک، اووه (1378)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
  • قاسمی، سمیه و محدثی گیلوایی، حسن (1396)، «مطالعۀ جامعه‌شناختی دروغگویی در روابط بیناجنسی مورد زوج‌های تهران (1395-1396)»، پژوهشنامۀ زنان، شمارۀ 21: 87-116.
  • قاسمی، یارمحمد، سپیدنامه، بهروز، و هاشمی، علی (1399). ذائقۀ مصرف موسیقیایی دانشجویان کارشناسی ارشد دانشگاه ایلام، فصلنامۀ مطالعات فرهنگارتباطات، دورۀ بیست‌ویکم، شمارۀ 50: 195-218.
  • کتبی، مرتضی (1377)، «جایگاه دروغ و الگوهای رفتاری آن در روابط اجتماعی»، ماهنامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 12: 137-156.
  • محدثی گیلوایی، حسن و دریا فلسفی (1394)، «تحلیلی جامعه‌شناختی از آمادگی برای دروغگویی»، پژوهشنامۀ زنان پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شمارۀ 1: 133-155.
  • محمدپور، احمد (1389)، ضد روش، منطق و طرح در روش شناسی کیفی، جلد اول، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
  • Burgoon, J. K., & Buller, D. B. (2015), Interpersonal Deception Theory. The International Encyclopedia of Interpersonal Communication, 1–6.
  • Gaspar, J. P., & Schweitzer, M. E. (2013), “The Emotion Deception Model: A Review of Deception in Negotiation and the Role of Emotion in Deception”. Negotiation and Conflict Management Research, No. 3: 160–179.
  • Hindelang, M. J., Gottfredson, M. R., & Garofalo, J. (1978), Victims of Personal Crime: An Empirical Foundation for a Theory of Personal Victimization. Cambridge, MA: Ballinger. Ballinger Publishing Co.United States of America.
  • Islam, A. et al. (2012),“Deception as Reason for Social Underdevelopment”. International Journal of Environment, Ecology, Family and Urban Studies (IJEEFUS).Vol.2, Issue 4: 11-22.
  • Jennifer A. G., & Kunkel, A. (2014), Lying as Norm in Social Interactions. In: Encyclopedia of Deception. SAGE Publications, Inc.
  • Methasani, R., Gaspar, J. P., & Barry, B. (2017), “Feeling and Deceiving: A Review and Theoretical Model of Emotions and Deception in Negotiation”. Negotiation and Conflict Management Research, No. 3: 158–178.
  • Ramamoorti, S. (2008), “The psychology and sociology of fraud: Integrating the behavioral sciences component into fraud and forensic accounting curricula”. Issues in Accounting Education, No. 4: 521-533.
  • Sakamoto, K., Laine, T., & Farber, I. (2013), “Deciding whether to deceive: Determinants of the choice between deceptive and honest communication”. Journal of Economic Behavior & Organization, No. 93: 392–399.
  • Zuckerman, M., DePaulo, B. M., & Rosenthal, R. (1981), “Verbal and Nonverbal Communication of Deception”. Advances in Experimental Social Psychology. No. 14: 1–59.