رابطۀ دینداری و ارزش‌های خانواده با تمایلات و قصد فرزندآوری در میان زنان متأهل شهر تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌‌شناسی دانشگاه خوارزمی

2 استاد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و استاد افتخاری دانشگاه ملبورن، استرالیا

3 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی

4 کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

هدف پژوهش حاضر،بررسی رابطۀ دینداری و ارزش‌های خانوادگی با تمایلات و قصد باروری در میان زنان متأهل شهر تهران است. این مطالعه به روش پیمایشی و با استفاده از ابزار پرسشنامه انجام گرفت و در آن، 398 نفر از زنان متأهل شهر تهران با استفاده از روش نمونه‌گیری چندمرحله‌ای طبقه‌ای بررسی شدند. مطابق نتایج، میانگین باروری برای زنان نمونه 58/1 فرزند و میانگین باروری ایده‌آل 95/1 فرزند به‌دست آمد. حدود 74 درصد زنان تمایلی به داشتن فرزند بیشتر ندارند و حدود 40 درصد، تک‌فرزندی را به‌عنوان ایده‌آل فرزندآوری درنظر دارند. نتایج آزمون‌های دومتغیره نشان می‌دهد دینداری و ابعاد آن با تمایلات باروری رابطۀ معناداری ندارد، اما دینداری درمجموع می‌تواند بر قصد باروری زنان تأثیرگذار باشد. مطابق نتایج تحلیل مسیر، متغیر ارزش‌های خانواده با ضریب بتای 243/0 تنها متغیر بلافصل اثرگذار بر تمایلات باروری زنان مورد بررسی است. متغیر سن و پایگاه اقتصادی-اجتماعی، ضمن تأثیر مستقیم بر تمایلات باروری، به‌کمک متغیر دینداری و ارزش‌های خانواده بر تمایلات باروری زنان مورد مطالعه تأثیرگذار بوده است. نتایج رگرسیون لجستیک نشان داد متغیرهای مستقل دینداری و ارزش‌های خانوادگی تأثیر معناداری بر احتمال قصد باروری زنان دارد و میان متغیر پایگاه اقتصادی-اجتماعی و احتمال قصد باروری زنان رابطۀ معناداری وجود ندارد. درمجموع، رفتارهای باروری زنان از زمینه‌های اقتصادی-اجتماعی، فرهنگی و جمعیتی جامعه تأثیر می‌پذیرد. در این میان، دینداری و ارزش‌های خانوادگی به‌عنوان سازه‌ای اجتماعی و فرهنگی، نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری رفتارهای باروری دارند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Relationship between Religiosity and Family Values with Fertility Desires and Intention among Married Women in Tehran

نویسندگان [English]

  • Zeinab Kaveh Firouz 1
  • Mohammad Jalal Abbasi-Shavazi 2
  • Seyed Hossein Serajzadeh 3
  • Negar Ramazi 4
1 Assistant Professor, Department of Social Sciences, Kharazmi University
2 Professor of Demography, University of Tehran, Honorary Professor, University of Melbourne
3 Associate Professor, Department of Social Sciences, Kharazmi University
4 Master of Arts in Social Sciences, Kharazmi University
چکیده [English]

Introduction: In addition to physiological factors, the determinants of fertility levels in different societies include various economic, social, political, environmental and cultural factors. The impact of these factors on fertility varies across different populations and subgroups. Thus, fertility and attitudes toward childbearing, are not only shaped by the economic factors and costs of parturition, but are also significantly affected by the cultural and societal factors.The purpose of the present study is to investigate the relationship between religiosity and family values, ​​with childbearing desires and intentions among married women in Tehran.
Method: The research is based on a survey conducted among a sample of 398 married women using multi-stage stratified sampling method in Tehran. In this study, religiosity and its dimensions (belief, ritual, experiential, consequential) have been analyzed according to the Glock and Stark measure and family values using Inglehart's theory in two aspects of traditional (material) and modern (metamaterial) values.
Finding: The results showed that mean number of children ever born for women in this study is 1.58 children and the ideal average fertility is 1.95 children. Around 74 percent of women in the study did not intend to give birth to another child, while nearly 40 percent of women considered only one child as ideal. The results of bivariate analysis showed no significant relationship between religiosity and its dimensions with fertility desires, but religiosity can affect women’s fertility intentions. Also, family values ​​are significantly associated with fertility tendencies and intentions. The results of path analysis showed that family value variables (beta coefficient of 0.243) was the sole significant proximate determinant of fertility desires. Age and socio-economic status while directly affecting desires to have children, influenced fertility ideals through religiosity and family values indirectly. Logistic Regression analysis revealed that religiosity and family values had significant impact on intentions in having children but there was no relationship with The results of logistic regression showed variables of religiosity and family values has a significant relationship with fertility intention but the relationship between the socioeconomic status and fertility intention was not significant.  Finally, it can be said women's fertility behaviors are influenced by the socio-economic, cultural and demographic context of society.
Conclusion: Religiosity and family values as a social and cultural structure play a decisive role in the formation of reproductive behaviors. Fertility behavior as the most important variable of population dynamics is a multifaceted issue and a wide variety of economic, social, and cultural factors influence fertility through complex mechanisms. Therefore, it is vital to identify determinants of fertility behavior in order to design appropriate policies in the country. Government policies must also be in line with the desires and interests of women and families.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Religiosity
  • family values
  • fertility desires
  • childbearing intention
  • women
  • Tehran city
  • احمدزاده، روح‌الله و طیبه قاسمى (1392)، «بررسى نقش اینترنت بر ارزش‌های خانواده (مورد مطالعه: جوانان منطقۀ 15 تهران)»، مطالعات رسانه‌ای، شمارۀ 8: 59-72.
  • اوجاقلو، سجاد و حسن سرایی (1393)، «مطالعۀ تغییرات زمانی ارزش فرزند در ایران (مطالعۀ موردی: زنان شهر زنجان)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 2: 261-283.
  • اینگلهارت، رونالد (1382). «تحول فرهنگی در جامعۀ پیشرفتۀ صنعتی»، ترجمۀ مریم وتر، چاپ دوم، تهران: کویر.
  • اینگلهارت، رونالد و نوریس پیتا (1387)، «دین و سیاست در جهان مقدس و عرفی»،ترجمۀ مریم وتر، تهران: کویر.
  • برناردز، جان (1390)، «درآمدی به مطالعات خانواده»، ترجمۀ حسن قاضیان، تهران: نشر نی.
  • بریس، نیکلا، کمپ، ریچارد و رزمری سلنگار (1391)، «تحلیل داده‌های روان‌شناسی با برنامۀ SPSS»، ویرایش سوم، تهران: دوران.
  • ترابی، فاطمه، عسکری ندوشن، عباس و ملیحه علیمندگاری (1396)، «تحولات ازدواج و خانواده در ایران»، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران،شمارۀ 7: 55-74.
  • حسینی، حاتم و محمدجلال عباسی شوازی (1388)، «تغییرات اندیشه‌ای و تأثیر آن بر رفتار و ایده‌آل‌های باروری زنان کرد و ترک»، پژوهش‌نامۀ زنان، شمارۀ 2: 55-84.
  • حسینی، حاتم (1387)، «قومیت و باروری: تبیین رفتارهای باروری زنان کرد و ترک شهرستان ارومیه»، رسالۀ دکتری جمعیت‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • ·       حسینی، حاتم (1392)، جمعیت‌شناسی اقتصادی-اجتماعی و تنظیم خانواده،چاپ چهارم، تهران:دانشگاه بوعلی‌سینا.
  • روشه، گی (1391)، جامعه‌شناسی تالکوت پارسونز،ترجمۀ عبدالحسین نیک‌گهر، تهران: نشر نی.
  • رجبی رستمی، مهدیه (1391)، «بررسی تأثیر سکولاریسم بر باروری در ایران»، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جمعیت‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • رستگار خالد، امیر و میثم محمدی (1394)، «تغییرات فرهنگی و افت باروری در ایران (بر پایۀ تحلیل ثانوی داده‌های پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان)»، جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 2: 159-180.
  • رضایی‌نسب، زهرا و سردار فتوحی (1396)، «بررسی عوامل فرهنگی و اجتماعی مؤثر بر رفتار باروری در بین زنان 15-49 سالۀ شهر ایلام»، فصلنامۀ علمی-ترویجی فرهنگ ایلام، شمارۀ 54 و 55: 113-132.
  • ساروخانی، باقر و مریم رفعت‌جاه (1383)، «عوامل جامعه‌شناختی مؤثر در بازتعریف هویت اجتماعی زنان»، پژوهش زنان، شمارۀ 1: 71-91.
  • سراج‌زاده، حسین و محمدرضا پویافر (1387)، «دین و نظم اجتماعی: بررسی رابطۀ دینداری با احساس آنومی و کج‌روی در میان نمونه‌ای از دانشجویان»، مسائل اجتماعی ایران، شمارۀ 63: 71-105.
  • سرایی، حسن و سجاد اوجاقلو (1392)، «مطالعۀ نسلی تغییر ارزش ازدواج در ایران، مطالعۀ موردی: زنان شهر زنجان»، مجلۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، شمارۀ 4: 19-41.
  • سرایی، حسن (1385)، «ﺗﺪاوم و تغییر خانواده در ﺟﺮﯾﺎن ﮔﺬار ﺟﻤﻌﯿﺘﯽ اﯾﺮان»، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شمارۀ 2: 37-60.
  • سروش، مریم و شعله بحرانی (1392)، «رابطۀ دینداری، نگرش به نقش‌های جنسیتی و نگرش به فرزند با تعداد واقعی و مطلوب فرزند»، زن در توسعه و سیاست، شماره 2: 189-208.
  • شجاعی زند، علیرضا (1384)، «مدلی برای سنجش دینداری در ایران»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 6: 34-66.
  • شجاعی، جواد و بهجت یزدخواستی (1396)، «مرور سیستماتیک مطالعات کاهش باروری در دو دهۀ اخیر»، فصلنامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده، شمارۀ 75: 138-159.
  • ظهیری‌نیا، مصطفی و تقی آزاد ارمکی (1393)، «تحلیل کیفی جهت‌گیری ارزشی و ارتباط آن با تغییرات اقتصادی و اجتماعی در شهر بندرعباس»، فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی فرهنگی، شمارۀ 3: 135-153.
  • عباسی شوازی، محمدجلال و میمنت حسینی چاوشی (1392)، روند و سطح باروری طی چهار دهۀ اخیر در ایران: کاربرد روش فرزندان خود در برآورد باروری در سرشماری 1365 و 1390، گزارش تحقیقاتی، پژوهشکدۀ آمار، مرکز آمار ایران.
  • عباسی شوازی، محمدجلال و ملیحه علی‌مندگاری (1389)، «تأثیر ابعاد متفاوت استقلال زنان بر رفتارهای باروری آن‌ها در ایران»، زن در توسعه و سیاست، شمارۀ 8: 31-51.
  • عرفانی، امیر و جواد شجاعی (1394)، «تعیین‌کننده‌های بلافصل نیات باروری شهر تهران»، انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شمارۀ 20:  164-186.
  • قنبریان بریزیان، علی و مریم درویشی (1395)، «بررسی تأثیر مصرف فضای مجازی بر دینداری و ارزش‌های خانواده، مطالعۀ موردی: اصفهان»، فصلنامۀ جامعه‌شناسی سبک زندگی،شمارۀ 8: 219-254.
  • کاوه‌فیروز، زینب، زارع، بیژن و حسین شمس‌الدینی (1395)، «تأثیر مؤلفه‌های سبک زندگی بر نگرش به فرزندآوری (مطالعۀ موردی: زنان در آستانۀ ازدواج شهر تهران)»، زن در توسعه و سیاست، شمارۀ 2: 217-234.
  • کلانتری، صمد، ربانی، رسول و رزیتا اکتایی (1385)، «بررسی عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی تأثیرگذار بر میزان باروری با تأکید بر نقش تنظیم خانواده در شهر اصفهان»، دانشگاه آزاد شوشتر، شمارۀ 1: 107-150.
  • لوکاس، دیوید و پاول میر (1393)، درآمدی بر مطالعات جمعیتی، ترجمۀ حسین محمودیان، تهران: دانشگاه تهران.
  • لبیبی، محمدمهدی (1392)، «نگرشی نوین به تحول ارزش‌های خانوادگی در ایران»، علوم اجتماعی، شمارۀ 64: 32-37.
  • محمودیانی، سراج‌الدین و سهیلا شهریاری (1394)، «نقش مذهب و توسعه در رفتار باروری زنان کرد در ایران؛ شواهدی از شهرستان‌های منتخب استان کرمانشاه، کردستان و آذربایجان غربی»، مجلۀ علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان، شمارۀ 20: 91-100.
  • محمودیان، حسین و رضا نوبخت (1389)، «مذهب و باروری: تحلیل رفتار باروری گروه‌های مذهبی سنی و شیعۀ شهر گله‌دار استان فارس»، مسائل اجتماعی ایران، شمارۀ 1: 195-216.
  • سعیدی مدنی، سید محسن، کریمی، حامد، جلیلیان، اردشیر و محمدعلی آرمند (1395). «تعیین‌کننده‌های رفتار باروری زنان گروه‌های مذهبی شیعه و اهل سنت»، فصلنامۀ فرهنگی-تربیتی زنان و خانواده، شمارۀ 26: 71-97.
  • مرکز آمار ایران (1395)، نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن کشور، تهران.
    • Abbasi Shavazi, M. J., and McDonald, P. (2008), Family Change in Iran: Religion, Revolution, and the State, in International Family Change: Ideational Perspectives, Jayakody, R., Thornton, A., and Axinn, W. (Eds.), Taylor & Francis Group, New York, NY 10016.
    • Ahmadzadeh, R., and Ghasemi, T. (2013), A Study of the Role of Internet on Family Values (Case Study: Youth in District 15 of Tehran). Media Studies, No. 23: 59–72.
    • Akram, R., Sarker, A. R., Sheikh, N., Ali, N., Mozumder, M., and Sultana, M. (2020), Factorsassociated with Unmet Fertility Desire and Perceptions of Ideal Family Size among Women in Bangladesh: Insights from a Nation Wide Demographic and Health Survey. PLoS ONE, No. 15: 97–134.
    • Barbalet, J. (2008), Weber, Passion and Profits (The PretestantEthic and the Spirit of Capitalism in Context), Cambridge: Cambridge University Press.
    • Baudin, T. (2015), Religion and Fertility: the French Connection. Demographic Research, No. 2: 397–420.
    • Beck, U., and Beck-Gernsheim, E. (2002), Individualization: Institutionalized Individualism and Its Social and Political Consequences. SAGE Publications Ltd.
    • Bernardes, J. (2011), An Introduction to Family Studies, Translated by: H. Ghazian, Tehran: Ney Publishing.
    • Bessey, D. (2018), “Religion and Fertility in East Asia: Evidence from the East Asian Social Survey”. Pacific Economic Review, No. 23: 517–532.
    • Bryce, N., Camp, R., and Salangar, R. (2011), Analysis of Psychological Data with SPSS Program, 3rd Edition, Tehran: Doran.
    • Erfani, A., and Shojaei, J. (2015), “Proximate Determinants of Fertility Intentions in Tehran, Iran”. Journal of Population Association of Iran, No. 10, 164–186. (In Persian)
    • Fahlén, S., and Oláh, L. (2010), Female Employment, Work Hours and Childbearing Intentions in Sweden in the Early 2000s: A Capability Perspective. Stockholm University: Stockholm Research Reports in Demography.
    • Ferjka, T., and Westoff, C. (2006), “Religion, Religiousness and Fertility in the U.S.A and in Europe'”. Maxplanck Institute for Demographic Research, No. 4: 10–25.
    • Goldscheider, C. (2006), “Religion, Family, and Fertility: What Do We Know Historically and Comparatively?” In Renzo Derosas and Frans van Poppel (Eds.), Religion and the Decline of Fertility in the Western World, No. 7: 41–57.
    • Heyford, S. R., and Morgan, S. P. (2008), “Religiosity and Fertility in the United States: The Role of Fertility Intentions”. Sociology Forces, No. 86: 1188–1166.
    • Inglehart, R. (2012), Cultural Transformation in the Advanced Industrial Society, Translated by M. Veter, 2nd Edition, Tehran: Kavir.
    • Inglehart, R., and Pita, N. (2016), Religion and Politics in the Sacred and Customary World, Translated by M. Veter, Tehran: Kavir.
    • Jeffery, P., and Jeffery, R. (2000), “Religion and Fertility in India”, Economic and Political Weekly, No. 35: 3253–3259.
    • König, S. (2011), “Higher Order Births in Germany and Hungary: Comparing Fertility Intentions in a National Context”. Sozialforschung MZES Mannheim, No. 6: 1–18.
    • McClelland, D. (1987), The Achieving Society. Totawa, NJ: Barnes & Noble.
    • Miettinen, A., and Paajanen, P. (2003), “Value Orientions and Fertility Intentions of finnish men and women”, Yearbook of Population Research in Finland, No39: 201-226.
    • Miller, W. B. (2010), Fertility intentions, counterintentions, and subintentions – Atheoretical framework and graphic model, Unpublished, Retrieved from http://www.tfri.org/TFRI.org/TFRI Unpublished_ Papers _files
    • Miller, W. B. (2011), “Differences between Fertility Desires and Intentions: Implications for Theory, Research and Policy. Vienna Yearbook of Population Research, No. 9: 75–98.
    • Adongo, P. B., Phillips, J. F., and Binka, F. N. (1998), “The Influence of Traditional Religion on Fertility Regulation among the KassenaNankana of Northern Ghana”. Population Council, No. 4: 1–23.
    • Preda, M., Mareci, A., Tudoricu, A., Taloș, A. M., Bogan, E., Lequeux-Dincă, A. I., and Vijulie, I. (2020), “Defining the Concept of Family through the Lens of Fertile-Aged Women in Bucharest, Romania—between Traditionalism and Inclusion”. Sustainability, No 12: 2691.
    • Retherford, R. D., Ogawa, N., and Sakamoto, S. (1996), “Values and Fertility Change in Japan”. Population Studies, No. 50: 5–25.
    • Roche, G. (2012), The Sociology of Talcott Parsons, Translated by A. Nikgohar, Tehran: Ney Publishing.
    • Sagone, E., and De Caroli, M. E. (2014), “The Portrait of Values in Family: A Cross-Age Study in Sicilian Context”. Procedia-Social and Behavioral Sciences, No. 12: 194–198.
    • Vogl, T. S., and Freese, J. (2020), “Differential Fertility Makes Society More Conservative on Family Values”. Proceedings of the National Academy of Sciences, No. 117: 7696–7701.
    • Wilson, M., and McClelland, D. (1987), “The Time Course of Perceptual Choice: The Leaky, Competing Accumulator Model”. Psychological Review, No. 3: 550–592.
    • Zang, L. (2008), “Religious Affiliation, Religiosity and Male and Female Fertility”, Demographic Research, No. 18: 233–262.