رهیافت انتقادی به کالایی‌شدن سلامت و طردشدگی سالمندان تهیدست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

2 استادیار گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران

3 دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

در جامعة ایران سلامت و درمان، کالایی گران‌بها و ارزشمند است که در بازار عرضه و خرید و فروش می‌شود. در چنین حالتی می‌توان از «کالایی‌شدن سلامت» صحبت کرد. مسئلة پژوهش حاضر این است که کالایی‌شدن سلامت برای سالمندان به‌عنوان مشتریان همیشگی نظام سلامت و درمان، چه پیامدهایی دارد. در پژوهش کیفی حاضر، به‌کمک مصاحبه‌های عمیق و نیمه‌ساختاریافته با 28 نفر از سالمندان تهرانی (افراد بالای 65 سال) به این سؤال پاسخ داده شد. برای شناسایی سالمندان ترکیبی از نمونه‌گیری‌های هدفمند، مانند نمونه‌گیری ناهمگون و نمونه‌گیری نظری استفاده شد. نمونه‌گیری ناهمگون برای شناسایی سالمندان در سنخ‌های متنوع و نمونه‌گیری نظری برای دستیابی به اشباع مفهومی کاربرد دارد. درنهایت داده‌های مصاحبه‌ای به روش تحلیل مضمون، کدگذاری و مقوله‌بندی شدند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد «سلامت طبقاتی‌شده، فقیرشدگی نظام سلامت دولتی و جاماندگی سالمندان تهیدست» از پیامدهای کالایی‌شدن سلامت برای سالمندان طبقات اجتماعی پایین‌دست است که درنهایت به طردشدگی و جاماندگی سالمندان تهیدست می‌انجامد. از پیامدهای دیگر کالایی‌شدن سلامت برای جامعة سالمندان می‌توان به احساس محرومیت طبقاتی، فقیرسازی سالمندان تهیدست، صف‌های طولانی انتظار، حذف سلامت از سبد مصرفی، ناتوانی مالی تهیدستان و روی‌آوری به خوددرمانی اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Critical Approach to Commodification of health and exclusion of the poor elderly

نویسندگان [English]

  • Taghi Azad Armaki 1
  • Majid Koosheshi 2
  • Shiva Parvaei 3
1 Professor of the Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Assistant Professor of the Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
3 PhD in Sociology, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

Introduction: In the society of Iran, health is a valuable commodity which is sold in the market. In this situation, we can speak about “commodification of health”. The result of commodification will be treating it as something for obtaining benefits. In such a condition, Monetization, market values and inequality will increase. It seems that the Iranian society gradually have had some paradigm changes in heath discourse and the government’s economic withdrawal in general supplying of health services and expansion of the private sector in the health system. In this discourse the patient is considered as a costumer who must provide the expenses of his health and treatment. Furthermore, health is considered as a personal commodity rather than a public one which all people have the right of access to it. In such a system, instead of patient’s need, patient’s purchasing power is the criterion for access to health services. Therefore, the current study is that what are the consequences of health commodification for the elderly as the regular consumers of health system?
Method: This study has been done through “Qualitative Research” and “in-depth and Semi-Structured Interviews” with 28 elderly people in Tehran (people over 65 years old). To identify the elderly has been used a combination of purposeful samplings such as “Maximum Variation Sampling” and “Theoretical sampling”. The Maximum Variation sampling is used for finding the elderly in various types and theoretical sampling is used to achieve conceptual saturation. Finally, the interview data were coded and categorized by “Thematic analysis”. Besidesthe qualitative research, the health related documents have been investigated.  
Results and discussion: The results indicated that classified health, poor governmental health system and ignored the poor elderly are amongst the consequences of Commodification of health for the elderly in low social classes and at last will be resulted in exclusion and ignorance of the poor elderly. Other consequences of Commodification of health can be pointed to the feeling of class exclusion, increasing poverty among the poor people, removing health from consumption basket, financial inability of the poor and turn to self-curing. The greatest victims of the health system are the poor and ill elderly who because of their age are the fixed customers of the health and treatment system. As the poor elderly live in an insecure and inflammatory economic society, will be resulted in providing some essentials for their life and sometimes they will remove health services from their consumption basket. Commodification of health will be resulted in classified health and it will be continued to the classified differences in having access to health services. As a result of all this differences and inequalities the experience of ageing in the Iranian society will turn into a multiple experience and the rich elderly have a good access to the commodified health system. As a result, the economic capital is considered as an important factor in the ageing experience.      
Conclusion: In commodification of health condition, the poor elderly share is nothing but exclusion. Nowadays the Iranian government needs to be more responsible for the poor elderly. The Iranian government must de-commodification of health services and consider it as an essential commodity. Furthermore, paying attention to Prevention and general care besides cure in social health policy for the elderly is important.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ageing
  • Elderly
  • Ageing Studies
  • Commodification of Health
  • Exclusion
  • the poor elderly
  • Qualitative Research
  • اباذری، یوسف و آرمان ذاکری (1397)، سه دهه همنشینی دین و نولیبرالیسم در ایران، https://pecritique.com/2019/02/24/
  • باستانی، سوسن، رهنمای، فاطمه و مریم قاضی­نژاد (1392)، «طرد اجتماعی (مورد مطالعه: طرد عینی و ذهنی سالمندان شهر تهران)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارة 2: 599-626.
  • باقری، یاسر و ریحانه عبدی (1398)، تأملی بر مطالبات بازنشستگان، تهران: مؤسسة راهبردهای بازنشستگی صبا.
  • بونولی، جولیانو، جورج، ویکتور و پیتر تیلر-گوبی (1380)، دولت رفاه در اروپا (به‌سوی تدوین نظریه­ای در باب کاهش نقش دولت در خدمات رفاهی)، ترجمة هرمز همایون­پور، تهران: مؤسسة عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
  • پروائی، شیوا (1398)، سالمندی در کشاکش تغییرات جامعه ایرانی، رسالة دکتری رشتة جامعه­شناسی، اساتید راهنما: تقی آزاد ارمکی و مجید کوششی، تهران، دانشگاه تهران.
  • پروائی، شیوا (1399)، سنخ­شناسی رفتار مصرفی بازنشستگان (صندوق بازنشستگی کشوری)، تهران: مؤسسة راهبردهای بازنشستگی صبا.
  • پروائی، شیوا و موسایی، میثم (1398)، «طردشدگی سالمندی در ساحت سیاست‌گذاری اجتماعی؛ تحلیلی بر برنامه‌های توسعۀ پس از انقلاب»، مسائل اجتماعی ایران، شمارة 2: 59-83.
  • پیکان­پور، محمد، اسماعیلی، سجاد، یوسفی، نازیلا، آریایی­نژاد، احمد و حمیدرضا راسخ (1397)، «مروری بر دستاوردها و چالش‌های طرح تحول نظام سلامت ایران»، پایش، شمارة17: 481-494.
  • تاج­ مزینانی، علی‌اکبر (1390)، «گونه­شناسی نظام­های رفاهی در جهان»، برنامه­ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، شمارة 2: 203-234.
  • تیلور، گری (1392)، ایدئولوژی و رفاه، ترجمة حسین محققی کمال و مهدی نصرت­آبادی، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
  • جعفری ­سیریزی، مهدی، رشیدیان، آرش، ابوالحسنی، فرید، محمد، کاظم، یزدانی، شهرام، پارکرتون، پاتریتشیا، یونسیان، مسعود، اکبری، فیض­اله و محمد عرب (1387)، «مطالعة کیفی بررسی ابعاد و درجة اعطای خودگردانی به بیمارستان­های دانشگاهی مورد پژوهش»، مجلة پژوهشی حکیم، شمارة11: 59-71.
  • جلایی­پور، حمیدرضا و بهمن باینگانی (1395)، «مطالعة جامعه­شناختی پیامدهای اقتصادی بازار و تجارت مرزی (اتنوگرافی انتقادی بازار مرزی بانه)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارة 5: 539-573.
  • سندل، مایکل (1393)، آنچه با پول نمی­توان خرید: مرزهای اخلاقی بازار، ترجمة حسن افشار، تهران: نشر مرکز.
  • شریف­زادگان، محمدحسین (1397)، نابرابری در رفاه اجتماعی و پی­آمدهای آسیب­شناسی آن، در دومین گزارش وضعیت اجتماعی ایران 1388-1396: هم‌بستگی اجتماعی و نابرابری (جلد 1)، تألیف میرطاهر موسوی، تهران: انتشارات آگاه.
  • غلامی، سمیرا (1396)، بررسی سهم هزینه‌های بهداشت و درمان خانوارهای دارای عضو سالمند، تهران: مؤسسة راهبردهای بازنشستگی صبا.
  • کالینیکوس، آلکس (1383)، درآمدی تاریخی بر نظریه­های اجتماعی، ترجمة اکبر معصوم‌بیگی، تهران: انتشارات آگاه.
  • مارکس، کارل (1352)، سرمایه، ترجمة ایرج اسکندری، جلد اول، تهران: انتشارات حزب تودة ایران.
  • مرکز آمار ایران (1395- 1335)، نتایج تفصیلی سرشماری عمومی نفوس و مسکن کل کشور، تهران: مرکز آمار ایران.
  • مرکز آمار و اطلاعات راهبردی (1398)، بررسی هزینه‌های سلامت و بیمه‌های اجتماعی و درمانی در سبد مصرفی خانوارهای کشور-سال 1397، تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
  • مرکز آمار و اطلاعات راهبردی (1399)، بررسی هزینه‌های سلامت و بیمه‌های اجتماعی و درمانی در سبد مصرفی خانوارهای کشور: 1390-1398، تهران: وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی.
  • میرزایی، محمد، دارابی، سعداله و میترا باباپور (1396)، «سالخوردگی جمعیت در ایران و هزینه‌های رو به افزایش بهداشت و درمان»، سالمند، شمارة ۱۲: ۱۵۶-۱۶۹.
  • واندنبرگ، فردریک (1386)، جامعه­شناسی جورج زیمل، ترجمة عبدالحسین نیک­گهر، تهران: نشر توتیا.
  • هاروی، دیوید (1391)، تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، ترجمة محمود عبدالله­زاده، تهران: نشر دات.
    • Alston, P. (2018), Extreme poverty and human rights, United Nations, General Assembly, Retrieved from https://undocs.org/A/HRC/38/33/ADD.1.
    • Baltussen, R., Mikkelsen, E., Tromp, N., Hurtig, A., Byskov, J., Olsen, O., Bæroe, K., Hontelez, J.A., Singh, J., & Norheim, O.F. (2013), “Balancing Efficiency: Equity and Feasibility of HIV Treatment in South Africa Development of Programmatic Guidance”, Cost Effectiveness and Resource Allocation, No. 26: 1-9.
    • Braun, V. & Clarke, V. (2006), “Using Thematic Analysis in Psychology”, Qualitative Research in Psychology, No. 2: 77-101.
    • Jakab, M., Preker, A. S., & Harding, A. (2003), The Missing Link? Hospital Reform in Transition Economies, In A. L. Harding and A. S. Preker (Ed.), Innovations in Health Service Delivery: The Corporatization of Public Hospitals, Health, Nutrition, and Population, (PP. 207-238), Washington DC: World Bank,
    • Leon, D. A., Walt, G., & Gilson, L. (2001), “Recent Advances: International Perspectives on Health Inequalities and Policy”, British Medical Journal, No. 322: 591-594.
    • McGregor, S. (2001), “Neoliberalism and Health Care”, International Journal of Consumer Studies, No. 25: 82–89.
    • Norman, A. H., Russell, A. J., & Merli, C. (2016), “The Quality and Outcomes Framework: Body Commodification in UK General Practice”, Social Science and Medicine, No. 170: 77-86.
    • Petrovici, D., & Christopher, R. (2006), “Population Health and Risk Factors in Transitional Economy”, Journal of Consume Policy, No. 29: 279-300.
    • Sakellariou, D., & Rotarou, E. S. (2017), “The Effects of Neoliberal Policies on Access to Healthcare for People with Disabilities”, International Journal for Equity in Health, No. 16: 1-8.
    • Saksena, P., Xu, K., & Durairaj, V. (2010), The Drivers of Catastrophic Expenditure: Outpatient Services, Hospitalization or Medicines, Background Paper, No. 21, World Health Organization.
    • Sampath, P., & Wilson, D. M. (2012), “A Case Study and State of Science Review: Private Versus Public Healthcare Financing”, Global Journal of Health Science, No. 4: 118–126.
    • Somkotra, T. L., & Lagrada, P. (2009), “Which Households Are at Risk of Catastrophic Health Spending: Experience in Thailand after Universal Coverage”, Health Affairs, No. 28: 467-478.
    • Yip, W., & Hsiao, W. (2014), “Harnessing the Privatization of China’s Fragmented Health-Care Delivery”, Lancet, No. 384: 805-18.