مطالعۀ جامعه‌شناختی سلامت سازمانی کارکنان دانشگاه تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه ارومیه

2 استاد گروه علوم اجتماعی و عضو قطب علمی جامعه‌شناسی سلامت دانشگاه تبریز

چکیده

سلامت سازمانی به‌معنای قابلیت یک سازمان از لحاظ رقابت‌پذیری، کارایی و سازگاری آن با پویایی‌های محیط داخلی و خارجی و روحیة کارکنان و یکی از عوامل تعیین‌کنندة اثربخشی سازمانی است. با درنظرگرفتن اهمیت کارکرد دانشگاه در آموزش و پرورش نیروی انسانی مورد نیاز جامعه، اهمیت بررسی سلامت سازمانی در دانشگاه برجسته‌تر می‌شود. این پژوهش به بررسی سلامت سازمانی و مؤلفه‌های تشکیل‌دهندة آن در ارتباط با متغیرهای فرهنگ سازمانی و سلامت روانی کارکنان دانشگاه تبریز پرداخته است. روش پژوهش پیمایشی بوده که داده‌های مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه‌های استاندارد سلامت سازمانی، فرهنگ سازمانی و سلامت روان گردآوری شده است. جامعة آماری پژوهش کارکنان دانشگاه تبریز بودند که 182 نفر آنان به شیوة نمونه‌گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد، میانگین سلامت سازمانی در دامنة 80 تا 189 برابر با 64/142 است که نشان می‌دهد سلامت سازمانی کارکنان در حد متوسط به بالایی قرار دارد. همچنین در میان ابعاد هفتگانة سلامت سازمانی، بعد ساخت‌دهی با 40/74 درصد، بیشترین میزان و بعد یگانگی نهادی با 66/57 درصد کمترین مقدار میانگین محاسبه‌شده را دارد. نتایج آزمون فرضیات نیز نشان می‌دهد که رابطة مثبت و معنا‌داری میان سلامت سازمانی و فرهنگ سازمانی و ابعاد آن (به‌جز بعد توجه به ره‌آورد) وجود دارد، ولی سلامت سازمانی با متغیر سلامت روان و ابعاد آن ارتباط معنا‌داری ندارد. نتایج تحلیل رگرسیونی سلامت سازمانی نشان می‌دهد که چهار متغیر خلاقیت و نوآوری، پایداری، توجه به ره‌آورد و توجه به اعضای سازمان درمجموع حدود 63 درصد تغییرات سلامت سازمانی کارکنان دانشگاه تبریز را تبیین می‌کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Sociological Study of the Organizational Health among Tabriz University Staff

نویسندگان [English]

  • Saeed Soltani Bahram 1
  • Mohammad-Bagher Alizadeh Aghdam 2
1 Assistant professor, Department of Sociology, Urmia University, Urmia, Iran
2 Professor, Department of social Sciences and member of Center of Excellence in health sociology, University of Tabriz, university of Tabriz, Tabriz, Iran
چکیده [English]

Introduction: One of the actions that the management of higher education centers need to achieve its predetermined goals is to pay attention to increasing organizational health indicators in the workplace. Organizational health, which means an organization's competitiveness, efficiency, and adaptability to internal and external dynamics and employee morale, is one of the determinants of organizational effectiveness. Therefore, paying attention to it is one of the basic and primary issues related to human resource management at the highest levels. Given the importance and sensitivity of the university's work in the human resources education needed by the community, the importance of investigating the organizational health of this dynamic and growing institution becomes more prominent. This study investigates organizational health and its components in relation to organizational culture and mental health variables of Tabriz University staff.
Method: The research method was survey and the required data were collected using standard questionnaires of organizational health, organizational culture and mental health. In the present study, the validity of the questionnaire questions was estimated through face validity. The results of the reliability analysis of the research variables showed that Cronbach's alpha for the three variables of organizational health, organizational culture and mental health were 0.89, 0.97 and 0.92, respectively, indicating that the items of each The three variables have good internal coherence and high reliability. The statistical population of the study is staff of Tabriz University, 182 of who were selected by simple random sampling.
Finding: The results show that the average organizational health in the range of 80 to 189 is 142/64 which indicates that the organizational health of the employees is at an average level. Also among the seven dimensions of organizational health, the dimension of construction with 74.40 percent had the highest and the institutional unity dimension with 57.66 percent had the lowest average value. The results of hypotheses test also show that there is a significant positive relationship between organizational health and organizational culture and its dimensions (except for attentional bias) but organizational health is not significantly correlated with mental health variable and its dimensions. Testing the hypotheses related to the relationship between organizational health and demographical variables shows that organizational health of employees is not significantly different in terms of gender and marital status, and age and years of service and monthly income are not significantly related to organizational health. But Education level and employment status are variables that affect the average organizational health of employees. The regression analysis of organizational health show that the four variables of creativity and innovation, sustainability, attention, and attention to organization members account for about 63% of organizational health changes in Tabriz University.
Results & Conclusion: Therefore, it can be said that organizational culture is one of the main determinants and the most important predictor of organizational health of Tabriz University staff.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Organizational Health
  • Organizational Culture
  • Mental Health
  • University of Tabriz
  • Staff
  • ·       اردلان، محمدرضا، قنبری، سیروس و لیلا نعمتی (1393)، «پیش­بینی سلامت سازمانی از طریق مؤلفه­های یگانگی فرد-سازمان»، مجلة پژوهش علوم انسانی، شمارة 35: 133-147.
  • حسینی، سید علی‌رضا (1391)، رابطة بین فرهنگ سازمانی و یادگیری سازمانی با سلامت سازمانی پرستاران مراکز درمانی دانشگاه علوم پزشکی بندرعباس، پایان‌نامة کارشناسی ‌ارشد رشتة مدیریت آموزشی، استاد راهنما: عباداله احمدی، مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی.
  • حمیدی، آیدا و قاسم بخشنده (1394)، «رتبه­بندی تأثیر مؤلفه­های تعهد سازمانی بر سلامت سازمانی (مورد مطالعه: سازمان صنعت، معدن و تجارت شهرستان همدان)»، فصلنامة مطالعات منابع انسانی، شمارة 16: 105-122.
  • ربیعی دولابی، مجید، خون سیاوش، نسیم و قاسم شورمیج (1393)، «بررسی رابطة سلامت سازمانی با فرهنگ سازمانی مدیران سازمان‌های دفاعی»، پژوهشنامة تربیتی، شمارة 39: 105-116.
  • ریتزر، جورج (1374)، بنیان­های جامعه­شناختی، خاستگاه­های ایده­های اساسی در جامعه­شناسی، ترجمة تقی آزاد ارمکی، تهران: انتشارات سیمرغ.
  • سالارزهی، حبیب‌الله، مرادزاده، عبدالباسط و عباس عرب (1391)، «نقش مؤلفه­های مدیریت دانش در پیش­بینی مؤلفه­های سلامت سازمانی (مورد مطالعه: آزاد­راه و شهرسازی جنوب استان سیستان و بلوچستان)»، پژوهش­های مدیریت عمومی، شمارة 18: 85-108.
  • ·       سیدجوادین، رضا، علوی، آزاده و شهناز انصاری (1389)، «دیدگاه کارکنان دانشگاه علوم پزشکی دربارة میزان استقرار شاخص­های سلامت سازمانی در دانشگاه علوم پزشکی اصفهان؛ سال 1388»، مدیریت سلامت، شمارة 13: 63-72.
  • ·       سلیمانی، نادر (1389)، «بررسی میزان سلامت سازمانی مدارس شهرستان­های استان تهران براساس الگوی هوی و فیلدمن»، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شمارة 4: 23-44.
  • ·       سلطان حسینی، محمد؛ علی دوست قهفرخی، ابراهیم؛ همایی، رضا؛ موسوی، زهره (1389)، «بررسی سهم نسبی سلامت روانی بر سلامت سازمانی در ادارات تربیت‌بدنی استان اصفهان»، مدیریت ورزشی، شمارة 4: 65-81.
  • شریعتمداری، مهدی (1388)، «بررسی رابطة بین سلامت سازمانی با اثربخشی مدیران مدارس مدیریت آموزش و پرورش شهر تهران»، نشریة آموزش و ارزشیابی (علوم تربیتی)، شمارة 6: 119-151.
  • ·       شریفی، اصغر و صدیقه آقاسی (1389)، «بررسی رابطة بین عملکرد مدیران با سلامت سازمانی»، رهیافتی نو در مدیریت آموزشی، شمارة 4: 149-168.
  • شیخی، ایوب، شیخ­پور، مهدیه و سمانه مهدیزاده (1395)، «بررسی تأثیرگذاری فرهنگ سازمانی بر تعهد سازمانی با تأکید بر نقش میانجی سلامت سازمانی با استفاده از مدل معادلات ساختاری»، دوماهنامة مهندسی مدیریت، شمارة 40: 32-65.
  • ·       صادقی­فر، مجید و رقیه بهشتی‌راد (1393)، «تبیین رابطة بین فرهنگ سازمانی و سلامت سازمانی از دیدکاه اعضای هیئت‌علمی دانشگاه ارومیه»، فصلنامة رهبری و مدیریت آموزشی، شمارة 2: 67-87.
  • ·       صادقی، ناهید و آزاده علوی (1393)، «تأثیر رابطة شاخص­های سلامت سازمانی و اثربخشی سازمان در نظام سلامت»، مجلة تحقیقات سلامت، شمارة 3: 548-557.
  • کلانتری، عبدالحسین و سید سعید حسینی­زاده آرانی (1396)، «روابط اجتماعی در جامعۀ شهری: بررسی عوامل اجتماعی و روانی مؤثر بر احساس تنهایی (مورد مطالعه: شهروندان تهرانی)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارة 2: 257-283.
  • کوهی، کمال. (1395)، «بررسی تأثیر سلامت سازمانی بر مسئولیت‌پذیری اجتماعی (مورد مطالعه: کارکنان دانشگاه تبریز)»، توسعة اجتماعی، شمارة 4: 33-58.
  • ·       گروسی، سعیده و شیما شبستری (1390)، «بررسی رابطة سرمایة اجتماعی و سلامت روان در بین زنان سرپرست خانوار در شهر کرمان»، مجلة مطالعات اجتماعی ایران، شمارة 1: 99-123.
  • عباسپور، راضیه (1390)، پیش‌بینی سلامت سازمانی براساس ویژگی­های شخصیتی و سلامت روانی مدیران، پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد رشتة روان شناسی، استاد راهنما: آذرمیدخت رضایی، مرودشت، دانشگاه آزاد اسلامی.
  • ·       عباس­زاده، ناصر و زهرا آقاسی کرمانی (1386)، «بررسی و مطالعة سلامت سازمانی ادارات مناطق 19 گانة آموزش و پرورش شهر تهران بر طبق الگوی هوی و فیلدمن»، فصلنامة رهبری و مدیریت آموزشی، شمارة 1: 121-142.
  • ·       عسگریان، محمد (1388)، «مفهوم­شناسی فرهنگ سازمانی»، دوماهنامة توسعة انسانی پلیس، شمارة 6: 101-124.
  • ·       محسنی، رضاعلی، الحسینی، سید­محمد و محمدرضا انصاری (1397)، «مطالعۀ تأثیر ابعاد فرهنگ شهروندی بر رفتار فرهنگی سازمانی (مورد مطالعه: دانشگاه فرهنگیان استان مرکزی)»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارة 2: 395-412.
  • ·       نصیری­پور، امیراشکان؛ علی محمدزاده، خلیل؛ رئیسی، پوران؛ جعفری، مهرنوش (1390)، «رابطة فرهنگ سلامت سازمانی و تعهد سازمانی کارکنان (مطالعة موردی: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات)»، فصلنامة مدیریت بهداشت و درمان، شمارة 1 و 2: 49-58.
  • ·       نصیری ولیک بنی، فخرالسادات، قنبری، سیروس، عمادی، سیدرسول، کریمی، ایمان (1391)، «رابطة بین سلامت سازمانی دانشگاه­های غرب کشور با سلامت روانی کارکنان آن­ها»، اندیشه­های نوین تربیتی، شمارة 3: 127-151.
    • Acosta H, Cruz-Ortiz V, Salanova M, Llorens S. (2015), “Healthy organization: analysing its meaning based on the HERO Model / Organizaciones saludables: analizando su significado desde el Modelo HERO”, International Journal of Social Psychology, No 30(2): 323–350.
    • Bill Wilkerson, A. (2009), Attachment, evolution and the psychology of religion. New York: The Gilford Press.
    • Information Resources Management Association (IRMA) (2016), Leadership and Personnel Management:Concepts, Methodologies, Tools, and Applications, Hershey, PA: Business Science Reference.
    • Isensee C, Teuteberg F, Griese K-M, Topi C, (2020), “The relationship betweenorganizational culture, sustainability, and digitalization in SMEs: A systematic review”, Journal of Cleaner Production, No 275: 1-10.
    • Korkmaz, M (2006), “The Relationship between organizational Health and Robust school vision in Elementary schools”.  Educational Research Quarterly, No 1: 14-36.
    • Korkmaz, M. (2007), “The effect of Leadership style on organizational Health”. Educational Research Quarterly, No 3: 22-54.
    • Lingmont. Derek N.J., Alexiou, Andreas (2020), “The contingent effect of job automating technology awareness on perceived job insecurity: Exploring the moderating role of organizational culture”, Technological Forecasting and Social Change, No :
    • Lynden, K., & Klingle, P. (2000),The Development Of An Instrument To Measure Organizational Trust”, Annual Meeting of the American Educational Research Association in New Orleans, No. 12: 35-47
    • Tsui, K, T., & cheng, Y. C. (1999), “School organizational Health and teacher commitment: A contingency study with multi-level Analyses”, Educational Research and Education, No 3: 429-268.