شرایط تأثیرگذار بر وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار در ایران و راهکارهای کاهش آسیب‌ها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه مطالعات زنان دانشگاه الزهرا

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه الزهرا

3 استاد گروه روان‌شناسی دانشگاه الزهرا

4 کارشناس ارشد مدیریت دانشگاه الزهرا

چکیده

افزایش آمار زنان سرپرست خانوار و به‌تبع آن آسیب‌ها و مشکلات آنان در سال‌های اخیر از مهم‌ترین تغییرات جامعة ایران در حوزة زنان و خانواده است. این مسئله موضوع زنان سرپرست خانوار را به مقوله‌ای جدی برای پژوهش تبدیل کرده است؛ تا آنجا که پژوهش‌های بسیاری در این حوزه انجام شده است. هدف پژوهش حاضر شناسایی شرایط تأثیرگذار بر وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار و ارائة راهکارهایی برای کاهش آسیب‌پذیری و بهبود وضعیت زندگی این زنان است. برای این منظور با فراتحلیل 110 اثر پژوهشی شامل مقالات علمی-پژوهشی، پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی و طرح‌های پژوهشی در بازة زمانی 1385-1398، متغیرهای بررسی‌شده در پژوهش‌های منتخب در دو دستة شرایط مؤثر بر افزایش و کاهش مطلوبیت وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار تقسیم‌بندی شدند. شرایط مؤثر بر کاهش مطلوبیت وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار شامل نداشتن امنیت اقتصادی، وضعیت نامطلوب اشتغال، تحصیلات کم، فشار نقش‌های شغلی و خانوادگی، وضعیت نامطلوب سلامت جسمانی، وضعیت نامطلوب سلامت روانی، وضعیت نامطلوب امنیت و سلامت اجتماعی، وضعیت نامطلوب روانی فرزندان، طرد اجتماعی و چالش‌های عملکردی سازمان‌های مسئول است. همچنین توانمندی اقتصادی، آموزش‌های توانمندسازی شغلی، آموزش‌های توانمندسازی روان‌شناختی، آموزش‌های عمومی، خدمات مشاوره‌ای، حمایت خانواده، حمایت‌های اجتماعی، سرمایة اجتماعی و امنیت اجتماعی به‌عنوان شرایط مؤثر بر افزایش مطلوبیت وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار شناسایی شدند. همچنین بر مبنای شرایط اثرگذار مستخرج از پژوهش‌های مورد بررسی، راهکارهایی در 9 محور توان‌افزایی اقتصادی، شغلی، جسمانی، روانی، فرهنگی، اجتماعی، حقوقی، فرزندان و سازمانی با هدف کاهش آسیب‌ها و بهبود وضعیت زندگی زنان سرپرست خانوار پیشنهاد شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Effective Conditions on Female-headed Households’ Life in Iran and Solutions to Reduce Injuries

نویسندگان [English]

  • Shohre Rowshani 1
  • Maryam Tafte 2
  • Zohre Khosravi 3
  • Fateme Khademi 4
1 Assistant Professor of Women Studies, Alzahra University
2 Master of Sociology, Alzahra University
3 Professor of Psychology, Alzahra University
4 Master of Management, Alzahra University
چکیده [English]

Introduction: The increase in the number of female-headed households and, consequently, their injuries and problems in recent years has been one of the most important changes in Iranian society in the field of women and family, which has turned the issue of female-headed households into a serious research issue and there has been an increase in research in this area. The aim of this study was to identify the conditions affecting the living conditions of female-headed households and to provide solutions to reduce vulnerability and improve the living conditions of female-headed households.
Method: Using qualitative meta-analysis method, the present study investigated 110 selected research works including scientific-research articles, Master's theses, doctoral dissertations and research projects in the period 1385-98 and the variables studied in the researches are divided into two categories, including the conditions affecting the increase and decrease of the desirability of the living conditions of women heads of households.
Finding: Effective conditions on reducing the desirability of living conditions of female-headed households including economic insecurity, unfavorable employment status, low level of education, stress of work-family roles pressure, unfavorable physical health status unfavorable mental health status, unfavorable social security and social health status, unfavorable state of mental health of children, social exclusion and functional challenges of responsible organizations. Also economic empowerment, job empowerment trainings, psychological empowerment trainings, general trainings, counseling services, family support, social support, social capital and social security were identified as effective conditions on increasing desirability of the living conditions of female-headed households.
Results and Conclusion: Based on the effective conditions extracted from the researched studies, solutions in 9 axes of economic empowerment including financial support, insurance support  and Providing house, job empowerment including information promotion In the field of employment, vocational training for employment, paving the way for stable and sufficient income and providing entrepreneurship conditions for women heads of households, physical empowerment including raising awareness in the field of physical health, providing food security, Encouraging sports activities and providing health insurance facilities, psychological empowerment including providing psychological education and counseling and social work services, cultural empowerment including raising awareness and level of education of female-headed households, social empowerment including Strengthening family and local support networks, utilizing the capacity of non-governmental organizations, increasing the social capital of female-headed households and raising social awareness towards female-headed households, legal empowerment including increasing legal awareness, reforming and developing protection laws And providing the conditions for the realization of the rights of female-headed households, empowerment of children, including Children's psychological empowerment, educational empowerment and Improving Children's professional skills, organizational empowerment including promoting organizational efficiency, careful and comprehensive planning and modifying the method of organizational support in order to reduce harm and improve the living conditions of female-headed households have been suggested.

کلیدواژه‌ها [English]

  • female-headed households
  • meta-analysis
  • Effective conditions
  • solutions

مراجع

  • احمدنیا، شیرین و آتنا کامل قالیباف (1396)، «زنان سرپرست خانوار در تهران: مطالعة کیفی تجربیات، چالش‌ها و ظرفیت‌های آن‌ها»، رفاه اجتماعی، شمارة 65: 103-137.
  • افشانی، علیرضا و الهام فاتحی (1395)، «توانمندی زنان سرپرست خانوار و عوامل اجتماعی- فرهنگی مرتبط با آن: مطالعة زنان زیر پوشش کمیتة امداد امام خمینی (ره) شهر تبریز»، زن و جامعه، شمارة 27: 19-38.
  • دربان آستانه، علیرضا، رضوانی، محمدرضا، قدیری معصوم، مجتبی و بهرام هاجری (1398)، «تحلیل فضایی پراکنش زنان سرپرست خانوار مورد حمایت کمیته امداد در سطح کشور و ارتباط آن با متغیرهای اجتماعی و اقتصادی»، زن و جامعه، شمارة 2: 169-193.
  • دغاقله، عقیل و سمیرا کلهر (1389)، آسیب‌های شهری در تهران: وندالیسم، دختران فراری، زنان سرپرست خانوار و تکدی‌گری، تهران: جامعه‌شناسان.
  • شیرکوه محمدی، سید علی‌نقی، خرازی، کمال، کاظمی‌فرد، محمد و جواد پورکریمی (1395)، «مدیریت آموزش چندفرهنگی در مدارس ایران: فراتحلیلی کیفی»، مدیریت مدرسه، شمارة 2: 87-107.
  • صادقی، علی‌اکبر (1388)، «زنان سرپرست خانوار و آسیب‌های اجتماعی و فردی پیش‌روی آن‌ها»، مجموعه مقالات دومین همایش توانمندی زنان و توان‌افزایی زنان سرپرست خانوار، تهران: شهرداری تهران، اداره کل امور بانوان.
  • علی‌اکبری صبا، روشنک (1396)، «زنان سرپرست خانوار دارای همسر و مشخصه‌هایی از ازدواج آن‌ها»، آمار، شمارة 1: 10-13.
  • قربانی، فریدون، انصاری، حمید و رضاعلی محسنی (1398)، «فراتحلیل نیازها و اولویت‌های زندگی زنان سرپرست خانوار با رویکرد جامعه‌شناختی»، رفاه اجتماعی، شمارة 72: 55-98.
  • نازکتبار، حسین و رضا ویسی (1386)، «وضعیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی زنان سرپرست خانوار استان مازندران»، رفاه اجتماعی، شمارة 27: 95-114.

 

  • Dar, T. B., and Singh, R. (2018), “Working Conditions of Female-Headed Households in Jammu and Kashmir with Special Reference to District Budgam”, International Journal of Research and Review, No. 9: 154-163.
  • Dunga, H. M. (2020), “An Empirical Analysis on Determinants of Food Security among Female-Headed Households in South Africa”, The International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, No. 1: 66-81.
  • Klasen, S., Lechtenfeld, T., and Povel, F. (2015), “A Feminization of Vulnerability? Female Headship, Poverty, and Vulnerability in Thailand and Vietnam”, World Development, No. 71: 36-53.
  • Mengesha, G. S. (2017), “Food Security Status of Peri-Urban Modern Small Scale Irrigation Project Beneficiary Female Headed Households in Kobo Town, Ethiopia”, Journal of Food Security, No. 6: 259-272.
  • Montoya, Á. J. A., and Teixeira, K. M. D. (2017), “Multidimensional Poverty in Nicaragua: Are Female-Headed Households Better off”, Social Indicators Research, No. 3: 1037-1063.
  • Mwawuda, G. W., and Nyaoke, S. O. (2015), “Poverty and Food Security Among Female-Headed Households in Kenya: The Case of Nyatike Constituency, Migori County, Western Kenya. Pathways to African Feminism and Development”, Journal of African Women's Studies Centre, No. 2 :1-10
  • Tibesigwa, B. Visser, M., Hunter, L., Collinson, M., and Twine, W. (2015), “Gender Differences in Climate Change Risk, Food Security and Adaptation: A Study of Rural Households' Reliance on Agriculture and Natural Resources to Sustain Livelihoods”, Economic Research Southern Africa, No. 545: 1-31.

References

  • Afshani, A. R., and Fatehi, E. (2017), “An Investigation of Socio-Cultural Factors Influencing Women Householder Abilities in the City of Tabriz”, Quarterly Journal of Woman and Society, No. 27: 19-38. (In Persian)
  • Ahmadnia, Sh., and Kamel Ghalibaf, A. (2017), “Women-Headed Households in Tehran: A Qualitative Study of Their Experiences, Challenges and Capacities”, Social Welfare Quarterly, No. 65: 103-136. (In Persian)
  • Ali Akbari Saba, R. (2017), “Female-Headed Households with Spouses and Characteristics of Their Marriage”, Statistics, No. 1: 10-13. (In Persian)
  • Daghaghleh, A., and Kalhor, S. (2010), Urban Injuries in Tehran: Vandalism, Runaway Girls, Female-Headed Households and Begging, Tehran: Sociologists. (In Persian)
  • Dar, T. B., and Singh, R. (2018), “Working Conditions of Female-Headed Households in Jammu and Kashmir with Special Reference to District Budgam”, International Journal of Research and Review, No. 9: 154-163.
  • Darban Astane, A. R., Rezvani, M. R., Ghadiri Masoum, M., Hajari, B. (2019), “Spatial Analysis of Female Headed Households’ Distribution in the Country Who Covered by Relief Foundation and Its Relation with Social and Economic Variables”, Quarterly Journal of Woman and Society, No. 38: 169-194. (In Persian)
  • Dunga, H. M. (2020), “An Empirical Analysis on Determinants of Food Security among Female-Headed Households in South Africa”, The International Journal of Social Sciences and Humanity Studies, No. 1: 66-81.
  • Ghorbani, F., Mohseni R. A., and Ansari, H. (2019), “A Meta-Analysis of the Needs and Priorities of Life for Women-Headed Households with a Sociological Approach”, Social Welfare Quarterly, No. 72: 55-90. (In Persian)
  • Klasen, S., Lechtenfeld, T., and Povel, F. (2015), “A Feminization of Vulnerability? Female Headship, Poverty, and Vulnerability in Thailand and Vietnam”, World Development, No. 71: 36-53.
  • Mengesha, G. S. (2017), “Food Security Status of Peri-Urban Modern Small Scale Irrigation Project Beneficiary Female Headed Households in Kobo Town, Ethiopia”, Journal of Food Security, No. 6: 259-272.
  • Montoya, Á. J. A., and Teixeira, K. M. D. (2017), “Multidimensional Poverty in Nicaragua: Are Female-Headed Households Better off”, Social Indicators Research, No. 3: 1037-1063.
  • Mwawuda, G. W., and Nyaoke, S. O. (2015), “Poverty and Food Security Among Female-Headed Households in Kenya: The Case of Nyatike Constituency, Migori County, Western Kenya. Pathways to African Feminism and Development”, Journal of African Women's Studies Centre, No. 2 :1-10
  • Nazoktabar, H., Veisy, R. (2008), “Socio-Economic and Cultural Condition of Female-Headed Households in Mazandaran Province”, Social Welfare Quarterly, No. 27: 95-114. (In Persian)
  • Sadeghi, A. (2009), “Female-Headed Households and the Social and Personal Injuries Facing Them”, In Proceedings of the Second Conference on Women Empowerment and Power Generation of Female-Headed Households, Tehran, Tehran Municipality, General Administration Women's Affairs: 225-251. (In Persian)
  • Shirkou Mohammadi, S. A. N., Kharazi, K., Kazemi Fard, M., and Pourkarimi, J. (2016), “Multicultural Education Management in Iranian Schools: A Qualitative Meta-Analysis”, Journal of School Adminstration, No. 2: 87-107. (In Persian)
  • Tibesigwa, B. Visser, M., Hunter, L., Collinson, M., and Twine, W. (2015), “Gender Differences in Climate Change Risk, Food Security and Adaptation: A Study of Rural Households' Reliance on Agriculture and Natural Resources to Sustain Livelihoods”, Economic Research Southern Africa, No. 545: 1-31.

 

مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 9، شماره 3
مهر 1399
صفحه 693-717

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار