تحلیل اجتماعی عادت مصرف انرژی با تأکید بر مصرف گاز خانگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران، گروه علوم اجتماعی، دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران

2 دانشیار جامعه شناسی محیطزیست، گروه علوم اجتماعی، دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران

3 استادیار مطالعات اجتماعی محیط‌زیست، گروه کشاورزی، دانشگاه شهیدبهشتی

4 دانشیار بررسی مسائل اجتماعی ایران، گروه علوم اجتماعی، دانشکدة علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه مازندران

چکیده

یکی از سازوکارهای مؤثر و تضمین‌کنندة تداوم رفتارهای جدید، ایجاد عادت‌های نوین رفتاری است. به همین دلیل، هدف عمدة مداخلات سیاستی، از جمله آموزش یا تأمین انگیزه‌های اقتصادی، ایجاد رفتارها و عادت‌های مثبت در قالب بهینه‌سازی مصرف انرژی (مثل آب، برق و گاز) به‌صورت پایدار است. پژوهشگران اجتماعی بر اهمیت نیاز آشکار برای وقوع تغییر اساسی در طرز فکر و شیوة عمل مصرف تأکید می‌کنند. هدف از انجام پژوهش حاضر، شناخت عادت‌های مصرفی مشترکان خانگی گاز با تأکید بر بهینه‌سازی در مصرف است. این پژوهش در سطح استان مازندران و در آبان‌ماه سال 1398 انجام شد. نمونة آماری را 430 نفر از مشترکان خانگی شرکت گاز استان مازندران تشکیل دادند. روش بررسی، پیمایش بود و از پرسشنامة ساخت‌یافته برای گردآوری داده‌ها استفاده شد. برای تحلیل داده‌ها نیز از آماره‌های توصیفی و استنباطی استفاده شد. یافته‌های این پژوهش نشان می‌دهد که مشترکان خانگی به بهینه‌سازی مصرف گاز گرایش دارند. میانگین فرهنگ خانواده، آگاهی از پیامدهای منفی مصرف گاز، آگاهی از سیاست‌های مصرف بهینة گاز در ساختمان و اثربخشی شخصی پاسخگویان در سطح خوبی قرار دارد؛ درحالی‌که میانگین دانش مصرف گاز و رضایتمندی از خدمات‌دهی شرکت گاز در سطح متوسط گزارش شده است. علاوه‌براین، نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اگرچه بهینه‌سازی مصرف گاز برحسب شغل متفاوت است، برحسب تحصیلات متفاوت نیست. همچنین عادت به بهینه‌سازی مصرف گاز با سن هم‌بستگی مثبتی دارد، اما با درآمد خانوار و گازبها رابطة معنا‌داری ندارد. مدل نظری به‌وسیلة مدل‌سازی ساختاری آزمون شد و روابطی که در مدل نظری ترسیم شده بود، اصلاح شد نتایج نشان می‌دهد که دانش مصرف گاز بیشترین تأثیر مستقیم را بر عادت مصرف گاز دارد؛ درحالی‌که فرهنگ خانواده بیشترین تأثیر غیرمستقیم را بر آن دارد. به‌طورکلی، نتایج پژوهش حاضر نشان می‌دهد که دانش تأثیر مثبتی بر عادت‌های بهینه‌سازی مصرف گاز دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Social Analysis of Energy Consumption Habits with an Emphasis on Household Gas Consumption

نویسندگان [English]

  • Zahra Pazokinejad 1
  • Sadegh Salehi 2
  • Hossein Mahmoodi 3
  • Ali Asghar Firouzjaeyan 4
1 Ph. D Student of Analysis of Social Problems of Iran, Department of Social sciences, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mazandaran University
2 Associate Professor of Environmental Sociology, Department of Social sciences, Faculty of Humanities and Social Sciences, Mazandaran University
3 Assistant Professor of Environmental Social Studies, Department of Agriculture, Shahid Beheshti University
4 Associate Professor of Analysis of Social Problems of Iran, Department of Social sciences, Faculty of Humanity and Social Sciences, Mazandaran University
چکیده [English]

Introduction: One of the mechanisms ensuring the continuity of new behaviors is the creation of new habits. The main purpose of policy interventions, including education or economic incentives, is to create behaviors that are sustainable, such as recycling or optimizing water or energy consumption (gas or electricity) or, more simply, creating positive habits. Social researchers emphasize on the importance of the apparent need for a basic change in mindset and practice of consumption. The purpose of the present study was to investigate the consumption habits of household gas consumers with emphasis on consumption optimization.
Method: This study was carried out in Mazandaran province in November 2019. Multi-stage cluster sampling was used to determine the sample size. The sample consisted of 430 household subscribers of Mazandaran Province Gas Company. Survey method was used and a structured questionnaire was used for data collection. Descriptive and inferential statistics were used for data analysis. In this research, using AMOS software, a structural model based on the theoretical model was presented to measure the fitness of the theoretical model to the sample data.
Findings: Knowledge of gas consumption has shown greatest impact on the habit of gas consumption. After that, there is the awareness of the negative consequences of gas consumption. While family culture has had the most indirect effect on gas consumption habits. Also, there is no significant relationship between income, price of gas, gender and gas consumption.  In general, the results of the present study showed that there is a relationship between gas consumption knowledge and gas consumption practice. If we consider the attitude in three dimensions (feeling, knowledge, and behavior), the dimensions of knowledge and emotion in the present study (awareness of the negative consequences of gas consumption) are a good motivation to strengthen gas consumption habits. The environmental knowledge is a dimension of environmental studies, which seek to instill a sense of environmental responsibility by increasing environmental awareness.
 Results & Conclusion: The goal of changing habits and daily routines in consumption is to provide self-regulated tools or internal control that can be achieved through training and information acquisition. The person must evaluate this information to determine if this information can enable him or her to deal with the threat. In future research, it is better to explain energy consumption habits based on the theory of protection motivation; In particular, the habits expressed in this study are closely related to the issue of safety in consumption. Further research is needed to understand the reasons for the misuse of energy consumption technologies, as the consumer is unaware of the relationship between personal behavior and the direct impact of current habits and behaviors on the environment and energy consumption.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Habitual behavior
  • Gas consumption knowledge
  • Optimization
  • Family culture
  • Consumers

مراجع

  • اکبری، نعمت‌اله، طالبی، هوشنگ و اعظم جلائی (1395)، «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر مصرف انرژی خانوار پس از اجرای قانون هدفمندسازی یارانه‌ها (مطالعة موردی: شهر اصفهان)»، جامعه‌شناسی کاربردی، شمارة 4: 1-26.
  • بختیاری، مریم، زنگنه، یعقوب، تقوایی، مسعود و مهدی زنگنه (1397)، «بررسی الگوی فضایی مصرف آب خانگی در اصفهان و تحلیل عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر آن»، برگرفته از سایت مجلة پژوهش‌های جغرافیای انسانی، doi: 10،22059/jhgr،2018،252555،1007647 (25/2/99)
  • حجازی، سید یوسف، کرکی دارابخانی، رؤیا، حسینی، سید محمود و عبدالمطلب رضایی (1396)، «بررسی عوامل مؤثر بر رفتار محیط‌زیستی اعضای سازمان‌های مردم‌نهاد محیط‌زیستی استان تهران»، محیط‌شناسی، دورة 43 شمارة 1: 17-30.
  • دیوانداری، علی و گلناز ترکاشوند (1389)، «شناسایی عوامل کیفیت خدمات پس از فروش و بررسی ارتباط آن عوامل با میزان رضایت مشتریان در شرکت خدمات انفورماتیک»، مدیریت بازرگانی، شمارة 6: 83-96.
  • صالحی، صادق (1390)، «رفتارهای محیط‌زیستی، دانش محیط‌زیستی و تحصیلات»، مجلة علوم‌ تربیتی، شمارة 3 و 4: 201-220.
  • صالحی، صادق و زهرا پازوکی‌نژاد، (1393)، «تحلیل عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش و عملکرد محیط‌زیستی دانشجویان»، جامعه‌شناسی کاربردی، سال بیست‌وپنجم، شمارة 3: 71-88.
  • صالحی، صادق (1394)، «سنجش تأثیر عوامل فرهنگی بر رفتار مصرف گاز خانگی»، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دورة چهارم، شمارة 4: 551-570.
  • کاظمی، محمد و حسین نمازی (1395)، «عوامل بازدارندة اجتماعی بهره‌وری مصرف انرژی در ساختمان در ایران»، فصلنامة پژوهش‌های سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی انرژی، سال دوم، شمارة 3: 169- 196.
  • گروس، ماتیاس و رودیگر مائوتز، (1396)، انرژی‌های تجدیدپذیر (رویکرد جامعه‌شناختی)، ترجمة صادق صالحی، انتشارات دانشگاه مازندران و شرکت گاز استان مازندران.
  • طالبیان، سید امیر، ابراهیم‌پور، محسن و احمد ملاکی (1395)، «تحلیل اجتماعی الگوهای مصرف انرژی در شهر تهران»، فصلنامة راهبرد اجتماعی فرهنگی، شمارة 19: 217- 244.
  • مختاری ملک‌آبادی، رضا، عبدالهی، عظیمه‌السادات و حمیدرضا صادقی (1393)، «تحلیل و بازشناسی رفتارهای محیط‌زیستی شهری (مطالعه موردی: شهر اصفهان، سال 1391)»، مجلة پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شمارة 18: 1-20.
  • مهرمحمدی، محمود (1391)، «فرهنگ خانواده: مبنایی مغفول در ساماندهی تعاملات خانواده و مدرسه»، راهبرد فرهنگ، شمارة 17-18: 275-293.
    • Abrahamse, W., and Steg, L. (2011), “Factors Related To Household Energy Use and Intention to Reduce It: The Role of Psychological and Socio-Demographic Variables”, Human Ecology Review, Vol. 18, No. 1: 30-40.
    • Clubb, A. C., and Hinkle, J. (2015), “Protection Motivation Theory As a Theoretical Framework for Underst and ing the Use of Protective Measures”, Criminal Justice Studies, Http://Dx.Doi.Org/10.1080/1478601X.2015.1050590
    • Guo, Z., Zhou, K., Zhang, C., Lu, X., Chen, W., and Yang, S. (2018), “Residential Electricity Consumption Behavior: Influencing Factors, Related Theories, and Intervention Strategies”, Renewable and Sustainable Energy Reviews, Vol. 81(2018): 399-412.
    • Kellstedt, P. M., Zahran, S., and Vedlitz, A. (2008), “Personal Efficacy, The Information Environment, and Attitudes Toward Global Warming and Climate Change in the United States”, Risk Analysis, Vol. 28, No.1: 113-126.
    • Marechal, K. (2009), “An Evolutionary Perspective on the Economics of Energy Consumption: the Crucial Role of Habits”, Journal of Economic Issues, Vol. XLIII, No.1: 69-88.
    • Margarethe, G., Huebner., J., and Cooper Keith, J. (2013). “Domestic Energy Consumption—What Role Do Comfort, Habit, and Knowledge About the Heating System Play?”, Energy and Buildings, Vol. 66: 626-636.
    • Martínez-Espiñeiraو, R., García-Valiñas, M.A., and Nauges, C. (2014), “Households' Pro-Environmental Habits and Investments in Water and Energy Consumption: Determinants and Relationships”, Journal of Environmental Management, Vol. 133: 174-183. https://doi.org/10.1016/j.jenvman.2013.12.002
    • Palmborg, C. (1986), “Social Habits and Energy Consumption in Single-Family Homes”, Energy, Vol. 11, No. 7: 643-650.
    • Sadianou, E. (2004). Household Energy Conservation Patterens: Evidance From Greece, From www.lse.ac.uk/europeaninstitute/research/hellenicobservatory/pdf/2.
    • Steg, L., Drijerink, L., and Abrahamse, W. (2006), “Factors Influencing the Acceptability of Energy Policies: A Test of VBN Theory”, Journal of Environmental Psychology, No. 25: 415-425.
    • Tang. T., and Bhamra, T. A. (2008). “Changing Energy Consumption Bahhavior Through Sustainable Product Design”, Interntional Design Conference-Design, Dubrovnik- Croatia, May 19-22, 2008.
    • Verplanken, B., and Wood, W. (2006), “Interventions to Break and Create Consumer Habits”, American Marketing Association, Vol. 25, No. 1: 90-103
    • Warde, A. (2005). “Consumption and Theories of Practice”, Journal of Consumer Culture, Vol. 5, No. 2: 131-53.
    • Yue, T., Long, R., Liu, Junli, and Chen, H. (2019), “Empirical Study on Households’ Energy-Conservation Behavior of Jiangsu Province in China: The Role of Policies and Behavior Results”, International Journal of Environmental Research and Public Health, No. 16, 939, Doi:10.3390/Ijerph16060939.
    • Zhao, D., Mccoy, A., Du, J., Agee, P., and Lu, Y. (2017), “Interaction Effects of Building Technology and Resident Behavior on Energy Consumption in Residential Buildings”, Energy and Building, 134: 223-233.
    • Akbari, N., Talebi, H., Jaleyi, A. (2017), “Investigating the Social and Cultural Factors Affecting Household Energy Consumption After The Implementation of the Law on Targeted Subsidies (Case Study: Isfahan City)”, Applied Sociology, No.4: 1-26. (In Persian)
    • Div and ari, A., and Torkashv and, G. (2010). “Identifying the Factors of Quality of After-Sales Service and Examining the Relationship Between Those Factors and Customer Satisfaction in Informatics Services Company”, Business Management,Vol. 2, No. 6: 93-96.
    • Gross, M., and Mautz, R. (2018), Renewable Energies, Translated By: Sadegh Salehi, Babolsar, Maz and aran University Publications and Maz and aran Gas Co.
    • Hejazi, Y., Korki Darankhani, R., Hosseini, M., Rezayi, A. (2017). “Investigating the Factors Affecting the Environmental Behavior of Members of Environmental Ngos in Tehran Province”, Ecology, Vol. 43, No. 1: 17-30.
    • Kazemi, M., and Namazi, H. (2016), “Social Inhibitors of Energy Efficiency in Buildings in Iran”, Quarterly Journal of Energy Policy and Planning Research, Vol. 2, No. 3: 169-196. (In Persian)
    • Moktari, R., Abdolahi, A., and Sadeghi, H. (2013), “Analysis and Recognition of Urban Environmental Behaviors (A Case Study of Isfahan City)”, Journal of Urban Research and Planning, Vol. 5, No. 18: 1-20. (In Persian)
    • Mehrmohammadi, M. (2012), “Family Culture: A Neglected Basis in Organizing Family-School Interactions”, Culture Strategy, No. 17-18: 275-293. (In Persian)
    • Salehi, S. (2011). “Environmental Behaviors, Environmental Knowledge and Education”, Journal of Educational Sciences, Vol. 6, No. 3-4: 201-220. (In Persian)
    • Salehi, S., and Pazokinejad, Z. (2013), “Analysis of Social Factors Affecting Students' Environmental Attitudes and Performance”, Applied Sociology, Vol. 25, No. 3: 71-88. (In Persian)
    • Salehi, S. (2014), “Measuring the Impact of Cultural Factors on Household Gas Consumption Behavior”, Social Studies and Research in Iran, Vol. 4, No. 4: 551-570.
    • Stern, P. (2000). “Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behavior”, Journal of Social Issue, Vol. 56, No. 3: 407-424. (In Persian)
    • Talebian, A., Ebrahimpour, M., and Malaki, A. (2016), “Social Analysis of Energy Consumption Patterns in Tehran”, Quarterly of Social Cultural Strategy, Vol. 5, No. 19: 217-244.
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 9، شماره 2
تیر 1399
صفحه 291-313

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار