مطالعه خرافه‌گرایی در میان دانشجویان با رویکرد کیفی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد جامعه‌شناسی دانشکدة حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه تبریز

3 استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه شهیدچمران اهواز

چکیده

پژوهش حاضر درصدد است تا به روش‌شناسی کیفی و با رویکرد پدیدارشناسی به فهم عمیق تجربة زیستة خرافه‌گرایی در میان دانشجویان دختر مقطع کارشناسی ارشد دانشگاه تبریز بپردازد. جامعة مورد مطالعه این پژوهش دانشجویان دختر مقطع ارشد دانشگاه تبریز است که حداقل دو بار در یک سال اخیر ۱۳۹۴-۱۳۹۵ به فال‌بین مراجعه کرده‌اند. مصاحبه‌ها به روش مصاحبة عمیق و نیمه ‌ساختاریافته انجام شده است و تا جایی که از نظر پژوهشگر به اشباع نظری برسد، ادامه یافته است. اعتبار پژوهش با درنظرگرفتن مکان و زمان پژوهش و حداقل دخالت ارزشی از سوی مصاحبه‌گر صورت گرفته است. بعد از گردآوری داده‌ها و مطالعة متن مصاحبه‌ها، داده‌ها بعد از بازبینی‌های مکرر کدگذاری و مقوله‌بندی شدند. نتایج یافته‌های پژوهش حاضر حاکی از آن است که پدیدة خرافه‌گرایی به پیامدهای ذهنی منفی از جمله تقدیرگرایی، وابستگی فکری و تأثیرگذاری منفی بر ذهن آزمون‌شوندگان منجر می‌شود. همچنین از جمله متغیرهای تأثیرگذار بر خرافه‌گرایی در پژوهش حاضر می‌توان به احساس ناتوانی، پیشینة خانوادگی (تجربة آموخته‌شده)، نظام مردسالاری حاکم بر فضای جامعه و بی‌هنجاری اشاره کرد. در پایان پژوهش برآیند متغیرهای تأثیرگذار در گرایش به خرافه‌گرایی ماتریس شرطی «تخدیر ذهنیت» حاصل شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The study of Superstitionism among students with qualitative approach

نویسندگان [English]

  • mohammad abbaszadeh 1
  • nasrin ansariozi 2
  • ali boudaghi 3
1 Professor of Sociology, Department of Social Sciences Professor in Sociology, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran. Corresponding Author,
2 M. A student in Sociology, University of Tabriz
3 Ph.D in Sociology of Economic & Development, University of Tabriz
چکیده [English]

In the era of globalization, the development of modern institutions has created fears and hopes for social actors on a global scale and regional. Because, according to the views of scholars such as Giddens, psychological sense of meaninglessness, anxiety, depression, stress, choices, ontological insecurity, etc. are unintended consequences of modernity. In the situation of postmodernism, some of the social actors to exit the challenges of late modernity and overcome the pressure and feeling of meaninglessness rather than follow over the religious values and maximum capacity of meaning-making religion in all fields, the they is sometimes superstitious scientism (the action is inherently illogical and inconsistent with religious teachings). Academic Human as well as other social actors are not excluded from it.
Thus, present study aims to understanding the lived experience of superstitions among M.A. female students of Tabriz University through establishing qualitative methodology and phenomenological approach. Statistical society of present study is M.A. female students of Tabriz University who referred to soothsayer at least two times from 2015 to 2016. Interviews conducted via In-depth and semi-structured approach. Interviews has continued till reaching theoretical saturation from researcher’s perspective. Research validity measured by author regarding to time and location of study and with minimum value interface. After collecting the data, interviews’ transcripts have been studied. And after repeated reviews data was encoded and categorized. The results of present study suggested that the phenomenon of superstition leads to negative mental consequences such as Fatalism, intellectual dependence and negative impact on the minds of respondents. Also, in this study, among the affecting variables on superstitions disability in solving problem, family background (learned experience), prevailing patriarchal system in the society and Anomie could be mentioned. And at the end of study resultant of effective variables obtained for tendency to superstitions of conditional matrix of mental stupefaction.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • superstitions
  • mental stupefaction
  • phenomenology
  • fatalism
  • anomie
  • ·       امامی سیگاررودی، عبدالحسین، دهقان نیری، ناهید، رهنورد، زهرا و علی نوری سعید (1391)، «روش‌شناسی تحقیق کیفی: پدیدارشناسی»، پرستاری و مامایی جامع‌نگر، سال بیست‌و‌دوم، شمارة 68: 56-63.
  • ·       تشکر، احمد (۱۳۹۰)، خرافه‌گرایی معضل تاریخی بشر، قم: انتشارات زمینه‌سازان ظهور امام عصر (عج).
  • ·       جان‌علیزاده چو‌بستی، حیدر، بابازاده‌بائی، علی و سمانه ابراهیمی (۱۳۸۸)، «کاوشی جامعه‌شناختی در وضعیت خرافه‌گرایی دانشجویان»، راهبرد فرهنگ، شمارة 5: ۱۰8- ۱۲۸.
  • ·      جاهودا، گوستاو (۱۳۷۱)، «روان شناسی خرافات»، ترجمة محمدتقی براهنی، تهران: انتشارات البرز.
  • ·       جلالی، رستم (۱۳۹۱)، «نمونه‌گیری در پژوهش‌های کیفی»، مجلة تحقیقات کیفی در علوم سلامت، سال اول، شمارة ۴: ۳۱۰-۳۲۰.
  • ·       حسینی، سید حسن و زینب ایزدی (1395)، «پدیدارشناسی تجربة زیستة زنان مجرد جمعیت مورد مطالعه: زنان مجرد بالای 35 سال شهر تهران»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، سال چهاردهم، شمارة 1: 41-72.
  • ·       دارابی، علی (۱۳۸۸)، «رویکرد پدیدارشناسی در تجزیه و تحلیل پدیده‌های سیاسی»، فصلنامة مطالعات سیاسی، سال دوم، شمارة ۵: 1-22.
  • ·       دهباشی، فهیمه و حمیدرضا آیت‌اللهی (۱۳۸۸)، «پدیدارشناسی هوسرل: ایده‌آلیسم محض یا ایده‌آلیسم استعلایی؟»، معرفت فلسفی، سال ششم، شمارة 4: ۱4۱-۱7۱.
  • ·       ریتزر، جورج (1374)، «نظریة جامعه‌شناسی در دوران معاصر»، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی.(تاریخ انتشار به زبان اصلی، 1996).
  • ·       ساروخانی، باقر (۱۳۷۵)، «مقدمه‌ای بر دایره‌المعارف علوم اجتماعی»، تهران: انتشارات کیهان.
  • ·       سخاوت، جعفر (۱۳۸۰)، «جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی»، تهران: انتشارات پیام‌نور.
  • ·       شاهنوشی، مجتبی (1388)، «خرافات و برخی علل و زمینه‌های آن»، پژوهشنامه، شمارة 41: ۱۰۱-۱۱6.
  • ·       شریفی، اعظم، کمالی، محمد و علی چابک (۱۳۹۳)، «نیازهای اجتماعی افراد فلج مغزی: مطالعة کیفی به روش پدیدارشناسی»، مجلة علمی پژوهشی توان‌بخشی نوین، دورة هشتم، شمارة ۲: 21-30.
  • ·       صادقی فسایی، سهیلا و مریم ایثاری (۱۳۹۱)، «تحلیل جنسیتی از زندگی پس از طلاق: مطالعة کیفی»، زن در توسعه و سیاست، دورة دهم، شمارة ۳: 5-30.
  • ·       صادقی، نبی (۱۳۷۵)، «بررسی خرافات اجتماعی»، تهران، نشریة اسوه، سال سوم، شماره 12.
  • ·       صادقی‌فرد، مهدی (1389)، «عوامل اجتماعی مؤثر بر گرایش نوجوانان و جوانان پسر به بزهکاری و راهکارهای پیشگیری از آن»، فصلنامة علمی- ترویجی مطالعات پیشگیری از جرم، سال پنجم، شمارة 16: 86-114.
  • ·       صالحی امیری، سید رضا، نگارنده، سید جواد، زمانیان، علی، شریفی، سعید، امیر انتخابی، شهرود، ضمیری، عبدالحسین و پری درویشی (۱۳۸۷)، «خرافه‌گرایی، چیستی و چرایی و کارکردها»، پژوهشکدة تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام گروه پژوهش‌های فرهنگی و اجتماعی، شمارة ۲۳: ۱-۱۷۲.
  • ·       صداقت‌زادگان، شهناز (1393)، «نظریة اجتماعی قضا و قدر از دیدگاه سید جمال‌الدین اسدآبادی و مرتضی مطهری»، فصلنامة علمیپژوهشی نظریه‌های اجتماعی متفکران مسلمان، سال چهارم، شمارة 1: 29-53.
  • ·       فتاحی‌زاده، فتحیه (۱۳۸۶)، «خرافه‌باوری پیرامون زن»، فصلنامة بانوان شیعه، سال چهارم، شمارة ۱۳ و ۱۴: ۲۰۱-۲۲۳.
  • ·       فتحی‌آذر، اسکندر، ادیب، یوسف و سمیه غلامی (۱۳۹۳)، «عمل جراحی زیبایی بینی در تجربیات زنان رضایت‌مند از عمل با رویکرد پدیدارشناسی»، مطالعات زنان، سال دوازدهم، شمارة ۱: ۶۷- ۹۵.
  • ·       فروغی، علی و رضا عسگری مقدم (۱۳۸۸)، «بررسی میزان گرایش به خرافات در بین شهروندان تهرانی»، فصلنامة راهبرد، سال هجدهم، شمارة ۵۳: ۱۶۱-۱۹۱.
  • ·       فلیک، اووه (۱۳۸۷)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
  • ·       قلی‌پور، محمد (۱۳۸۷)، مهرة مار (درآمدی بر خرافه‌گرایی)، مشهد: انتشارات شاملو.
  • ·       کرسول، جان (1391)، پویش کیفی و طرح پژوهش، ترجمة حسن دانایی‌فرد و حسین کاظمی، تهران: انتشارات صفار- اشراقی.
  • ·       نیازی، محسن و شفائی مقدم، الهام (۱۳۹۳)، «بررسی عوامل مؤثر بر میزان تقدیرگرایی زنان»، جامعه‌پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال پنجم، شمارة 1: ۱۲۳-۱۴۷.
  • ·       وحیدا، فریدون و محسن نیازی (1383)، «تأملی در رابطة بین ساختار خانواده و مشارکت اجتماعی»، نامة علوم اجتماعی، شمارة 23: 117-146.
  • ·       وکیلی، هادی (1385)، «خرافه‌پردازی؛ خاستگاه و نقد آن»، کتاب نقد، شمارة ۴۰: ۸۵-۹۶.
  • ·      همیلتون، ملکم (1377)، «جامعه‌شناسی دین»، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: مؤسسة فرهنگی انتشاراتی تبیان.(تاریخ انتشار به زبان فارسی، 2001).
    • Bell, A. V., and Hetterly, E. (2014), “There Is a Higher Power, But Gave Us a Free Will: Socioeconomic Status and the Intersection of Agency and Fatalism in Fertility”, Social Science and Medicine, No.114: 60-72
    • Bukhari, S., Pardhan, A., Khan, I., Ahmed, A., Choudry, F. J., Pardhan, K., Nayeem, K., and Khan, M. (2002), “Superstitions Regarding Health Problems in Different Ethnic Groups in Karachi”, Faculty of Health Sciences, Baqai Medical University, Karachi, No. 52: 1-8
    • Day, L., and Maltby, J., (2003), “Belief in Good Luck and Psychological Well-Being: The Mediating Role of Optimism and Irrational Beliefs”, The Journal of Psychology, No. 137: 99-110.
    • Dingler, A., and Enkel, E. (2016), “Socialization and Innovation: Insights From Collaboration Across Industry Boundaries”, Technological Forecasting and Social Change, No, 109: 50-60.
    • Irwin, H. J. (1985), “A Study of the Measurement and the Correlates of Paranormal Belief ”, The Journal of the American Society for Psychical Research, No. 79: 301-326.
    • J Zebb, B., and C Moore, M. (2001), “Superstitiousness and Perceived Anxiety Control As Predictors of Psychological Distress”, In Elsevier Science Inc, Vol. 17, No. 1: 115-130.
    • Kapustina, V. A. (2016), “Socio-Psychological Aspects of Adolescent Socialization in Lone- Parent and Two-Parent Families”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, No. 233: 78 – 82.
    • Khedry, L., Hosseyni, M., Salehi Shablizi, M., Bani Naimeh, I., and Moshtaghi, A. (2013), “The Theory of Structural Anomie and Law Breaking: Case of Ahvaz’s Scientific Applied University (Iran)”, Asian Journal of Humanities and Social Sciences, Vol. 1, No. 3: 145-149.
    • Peltzer, K. (2002), “Magical Thinking and Paranormal Beliefs Among Secondary and University Students in South Africa”, In Elsevier Science Inc, No. 35: 1419-1426.
    • Sachs, J. (2004), “Superstition and Self-Efficacy in Chinese Postgraduate Students”, Psychological Reports, No. 95: 485-486.
    • Sagone, E., De, C., and Maria, E. (2014), “Locus of Control and Beliefs About Superstition and Luck in Adolescents: What’s Their Relationship?”, Social and Behavioral Sciences, No. 140: 318-323.
    • Stanke, A. (2004), “Religiosity, Locus of Control and Superstitious Belief, UW-L” Journal of Undergraduate Research, No. 7: 1-5.
    • Van Ouytsel, J., Ponnet, K., Walrave, M., and d’Haenens, L. (2017), “Adolescent Sexting From a Social Learning Perspective”, Telematics and Informatics, Vol. 34, No. 1: 287–298.
    • Yau Hu Tse, A. (2015), “To Be or Not to Be Superstitious-That’s the Question”, Social and Behavioral Sciences, No. 208: 5 –12.