تحلیل جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر تقاضای اجتماعی برای تحصیل در مقطع دکتری (مورد مطالعه: دانشجویان دکتری دانشگاه‌های تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری بررسی مسائل اجتماعی، گروه جامعه‌شناسی، دانشکدة علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

2 دانشیار گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

چکیده

مقالة حاضر به‌دنبال بررسی جامعه‌شناختی عوامل مؤثر بر تقاضای اجتماعی برای تحصیل در مقطع دکتری است. به‌منظور دستیابی به این هدف، از روش کمی-پیمایشی و ابزار پرسشنامه استفاده شده است. جامعة آماری پژوهش دانشجویان مقطع دکتری تخصصی دانشگاه‌های تهران هستند که در سال تحصیلی 1394-1395 معادل 20.956 نفر بودند. بدین‌ترتیب 364 نفر به‌عنوان نمونه به روش نمونه‌گیری احتمالی طبقه‌بندی‌شده از دانشگاه‌های مختلف انتخاب شدند. یافته‌های مقاله نشان می‌دهد با اجرای آزمون رگرسیون و ضریب هم‌‌بستگی پیرسون از میان پنج فرضیة مطرح‌شده، چهار فرضیه تأیید شد. این فرضیه‌ها نشان می‌دهد میان متغیرهای نظام ارزشی، تغییرات اجتماعی، فشار اجتماعی و انگیزة بهبود وضعیت شغلی با تقاضا برای تحصیل در مقطع دکتری رابطة مثبت معنا‌داری وجود دارد. همچنین با مقایسة مجذور تأثیرات خالص مشاهده شد متغیر نظام ارزشی با مجذور اثر خالص (226/0) بیشترین سهم را در تبیین تقاضای اجتماعی برای ادامة تحصیل در مقطع دکتری دارد. پس از آن از نظر داشتن بیشترین سهم در تبیین متغیر وابسته، به‌ترتیب متغیرهای تغییرات اجتماعی (127/0)، انگیزة بهبود وضعیت شغلی (052/0)، فشار اجتماعی (038/0) و درنهایت سیاست‌های انبساطی آموزش عالی (015/0)، قرار دارند. مجموع مجذور اثر خالص متغیرهای مستقل بر متغیر وابسته مدل 458/0 است؛ یعنی حدود 46 درصد تغییرات تقاضای اجتماعی برای تحصیل در دورة دکتری به‌کمک مجموع متغیرهای مستقل پژوهش تبیین می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological Analysis of Factors Affecting Social Demand for Ph.D. (Case Study of Ph.D Students of Tehran Universities)

نویسندگان [English]

  • MANSUREH MAHDIZADEH 1
  • seyed zia hashemi 2
1 tehran university
2 Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

The present article seeks to explore the sociological factors affecting social demand for doctoral studies. In order to achieve this goal, a quantitative survey method and a questionnaire tool have been used. The statistical population of the study is all students of Ph.D. in Tehran, which is in the academic year 2015-2016, which is equal to 20956 people. The statistical sample was performed using a probabilistic stratified sampling method. In this way, 364 people were selected as samples from different universities. The research findings indicate that by applying the regression test and Pearson correlation coefficient among the five hypotheses, four hypotheses were confirmed. with the comparison of the part effects of squares, it was observed that the value system with part squared (0.226) had the highest share in explaining social demand for continuing postgraduate studies. Subsequently, in terms of having the largest share in the explanation of the dependent variable, the variables of social change (0.127), the motivation to improve the job status (0.052), social pressure (0.038) and ultimately extension policies for higher education (0.015) are respectively.
Finally, the total squared of the part effect of the independent variables on the dependent variable of the model is 0.458, meaning that about 0.46 of the changes in social demand for studying in the PhD are explained by the set of independent variables of the research.
Key Words: Social Demand, Ph.D., Value System, Social Change, Motivation for Improving Job Status, Social Pressure, and Expansion Policy.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Demand
  • Ph.D
  • Value System
  • Social Change
  • Motivation for Improving Job Status
  • آراسته، حمیدرضا، بهرنگی محمدرضا و مهین شریفی حسین‌آبادی (1391)، «بررسی عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری دانش‌آموزان سال چهارم دبیرستان برای ادامه تحصیل در دانشگاه»، مجلة انجمن آموزش عالی ایران، دورة چهارم، شمارة 4: 1-24.
  • آلتباخ، فیلیپ. جی، ریسبرگ، لیز رِیز و رامبلی لورا ای (1941)، روندهای آموزش عالی جهانی: ره‌گیری یک انقلاب دانشگاهی (گزارشی به سفارش کنفرانس جهانی آموزش عالی یونسکو در سال ۲۰۰۹)، ترجمة محمدرضا سعیدآبادی و پروین احمدخانلو، تهران: نشر مؤسسة پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی.
  • اعظم‌آزاده، منصوره و سعیده آرامی (1395)، «بررسی رابطة جامعه‌پذیری جنسیتی و رفتار در دوراهی اجتماعی»، نشریة مطالعات زنان، دورة چهاردهم، شمارة 1: 7-39.
  • اکبری، نعمت‌الله، طالبی، هوشنگ، کارنامه حقیقی، حسن، عمادزاده مصطفی و سید ابراهیم جعفری (1386)، «بررسی عوامل مؤثر بر تقاضای اجتماعی برای آموزش عالی (از دیدگاه شرکت‌کنندگان در کنکور 83-1382 در اصفهان)»، مجلة پژوهشی دانشگاه اصفهان، شمارة 28: 135-155.
  • بیرو، آلن (1380)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة باقر ساروخانی، تهران: نشر کیهان.
  • روشه، گی (1389)، تغییرات اجتماعی، ترجمة منصور وثوقی، چاپ بیست و یکم، تهران: نشر نی.
  • زراعت‌کیش، یوسف و سینا کلهر (1397)، نگاهی بر گسترش دوره‌های تحصیلات تکمیلی در ایران (1385-1395)، دفتر مطالعات اجتماعی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
  • سلیمانی، غلامعلی (1390)، «نقد و بررسی مدل عقلانی تصمیم‌گیری در سیاست خارجی از گونه‌های تعدیل‌شده الگوی عقلانی تا مدل‌های جایگزین»، فصلنامة سیاست خارجی، دورة بیست‌و‌پنجم، شمارة 2: 329-360.
  • شالچی، وحید (1392)، «عطش منزلتی در جامعة ایرانی»، مجلة جامعه‌شناسی ایران، دورة چهاردهم، شمارة 2: 30-56.
  • صالحی عمران، ابراهیم و الهه رحمانی قهدریجانی، (1392)، «مسئلة اشتغال دانش‌آموختگان آموزش عالی و ضرورت توجه به مهارت‌های اشتغال‌زایی بازار کار در طرح آمایش آموزش عالی»، فصلنامة انجمن آموزش عالی ایران، دورة پنجم، شمارة 3: 27-57.
  • صالحی عمران، ابراهیم (1383)، «دیدگاه‌های نظری توسعة آموزش عالی»، دوماهنامةعلمی-پژوهشیدانشگاهشاهد، دورة یازدهم، شمارة 5: 55-68.
  • صالحی، محمدجواد (1396)، «کشش درآمدی تقاضای آموزش عالی برای خانوارهای ایرانی»، فصلنامة پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، دورة بیست‌و‌سوم، شمارة 2: 49-69.
  • طالبی، ابوتراب (1385)، «مفهوم و ویژگی ارزش‌ها»، مجلة آموزش علوم اجتماعی، دورة نهم، شمارة 3: 16-19.
  • فراستخواه، مقصود (1388)، دانشگاه و آموزش عالی، منظرهای جهانی و مسئله‌های ایرانی، تهران: نشر نی.
  • قارون، معصومه (1385)، «بررسی مقایسه‌ای تأثیر عوامل اقتصادی اجتماعی خانوار بر تقاضای ورود به آموزش»، فصلنامة پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، دورة دوم، شمارة 40: 43-74.
  • کرایب، یان (1385)، نظریة ‌اجتماعی مدرن، ترجمة عباس مخبر، تهران: نشر آگه.
  • کرمی، محمدرضا، پورکریمی، جواد، حاج خزیمه، مجتبی و محمدمهدی بابایی (1397)، «شناسایی و ارزیابی عوامل مؤثر بر تقاضای اجتماعی آموزش عالی (مورد مطالعه: دانشجویان تحصیلات تکمیلی پردیس دانشکده‌های فنی دانشگاه تهران)»، مجلة نامة آموزش عالی، شمارة 41: 35-58.
  • کشاورز شکری، عباس، غفاری هشجین، زاهد و معصومه شیخی (1393)، «مدل انقلاب اسلامی در اندیشة امام خمینی (ره)»، پژوهشنامة انقلاب اسلامی، شمارة 10: 51-69.
  • کمالی، افسانه و لعیا خودکاری (1393)، «بررسی مصرف تظاهری و عوامل مؤثر بر آن در شهر تهران»، فصلنامة مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارة 37: 119-151.
  • لطف‌آبادی، حسین و وحیده نوروزی (1383)، «نظریه‌پردازی و مقیاس‌سازی برای سنجش نظام ارزشی دانش‌آموزان نوجوان ایران»، نشریة نوآوری‌های آموزشی، شمارة 7: 33-58.
  • وبلن، تورستین (1383)، نظریة طبقة تن‌آسا، ترجمة فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
    • Albert, C. (2000), “Higher Education Demand in Spain: The Influence of Labour Market Signals and Family Background”, Higher Education, Vol. 40, No. 2: 147–162, Retrieved From:          https://link.springer.com/article/10.1023/a%3a100407092558
    • Daniel, A., and Watermann, R. (2018), “The Role of Perceived Benefits, Costs, and Probability of Success in Students’ Plans for Higher Education. A Quasi-Experimental Test of Rational Choice Theory”, European Sociological Review, published by oxford university press, Vol. 34, No. 5: 539–553, Retrieved from: https://doi.org/10.1093/esr/jcy022
    • Dhesi, A. (2014), “Social Demand for Higher Education”, Guru Nanak Dev University.
    • Eliophotou Menon, M. (1998), “Factors Influencing the Demand for Higher Education: The Case of Cyprus”, Higher Education, Vol. 35, No. 3: 251-266.
    • Lea, S. (2009), “Factors That Influence Students' Desiers to Attend Higher Education”, Submitted in Partial Fulfillment of the Requirements for Tthe Degree Doctor of Education Seton Hall University.
    • Psacharopoulos, G., and Soumelis, C. (1979), “A Quantitative Analysis of the Demand for Higher Education”, The Journal of Higher Education, Vol. 8, No. 2: 159-177.
    • Sadeh, S., Mirramezani, M., Mesgaran, M., Feizpour, A., Azadi, P. (2019), “Stanford Iran 2040 Project: The Scientific Output of Iran: Quantity, Quality, and Corruption”, Stanford University, Working Paper: 7.
    • Schwartzman, S. (2015), Demands and Policies for Higher Education, Higher Education in the BRICS Countries, 13-41, Part of the Higher Education Dynamics Book Series, No. 44, Retrieved From https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-94-017-9570-8-2.
    • Vieira, C., and Vieira, I. (2014), “What Drives University Applications? An Attempt to Explain Aggregate Demand for Highereducation”, Journal of Higher Education Policy and Management, Vol. 36, No. 6: 616-631.