واکاوی تأثیر موقعیت و مکان بر تغییر مرز فضای شخصی (با نگاهی بر بازار سنتی دزفول)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدة معماری و شهرسازی دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول، ایران

2 مدرس دانشکدة معماری و شهرسازی دانشگاه صنعتی جندی‌شاپور دزفول

3 مدرس مؤسسه آموزش عالی سراج، ایران

چکیده

نظارت بر فضای شخصی امری پویاست. با تغییر موقعیت میزان انعطاف‌پذیری فضای شخصی نیز تغییر می‌کند. سنجش میزان تأثیر عوامل موقعیتی بر فضای شخصی، به مطالعة دقیق نیازمند است که در مطالعات داخل کشور به این مقوله توجهی نشده است. براین‌اساس، در پژوهش حاضر مؤلفه‌های وابسته به مکان و متغیرهای اصلی مؤثر بر مرز فضای شخصی شناسایی شد. این پژوهش نظری-کاربردی است که به روش علی-ارتباطی انجام شده است. برای آزمون نتایج مطالعات نظری و مطالعات میدانی، محدودة بازار سنتی دزفول انتخاب شده است. در این پژوهش با تحلیل عاملی، هریک از متغیرهای تأثیرگذار بر مرز فضای شخصی از دیدگاه صاحب‌نظران، در بازار سنتی دزفول ارزیابی شد و هر متغیر در عاملی که با آن اشتراکات معنادار دارد قرار گرفت. یافته‌های این مطالعه ضمن ارائة مدلی کاربردی نشان می‌دهد عامل کالبدی-ساختاری با 41/. درصد، عامل ادراکی-معنایی با 35/. درصد و عامل فعالیتی-رفتاری با 24/. درصد تأثیر بر مرز فضای شخصی، مهم‌ترین عوامل اصلی مؤثر بر مرز فضای شخصی را شکل می‌دهند. استفاده از این مدل می‌تواند راهنمای مؤثری برای طراحی مکان‌هایی با درجة مطلوبیت بالا و تعدیلگر ازدحام باشد که در آن‌ها کاربران می‌توانند نظارت کافی بر مرزهای فضای شخصی خود داشته باشند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Exploring the Effect of Situation and Place on Change in Personal Space Border (Case Study: Dezful Traditional Bazaar)

نویسندگان [English]

  • Mohsen Taban 1
  • Zeinab Hayati 2
  • Nasim Hamed 3
1 Assistant Professor of Architecture Department, Jundi Shapur University of Technology
2 Lecturer of Architecture, Jundi Shapur University of Technology
3 Lecturer of Seraj Academic Institute
چکیده [English]

Personal space surveillance is dynamic, and flexibility level of personal space varies with the change in position. Measuring the impact of situational factors on the personal space requires careful study in this regard which has not been taken into account in the internal studies accordingly. This study seeks to identify the location dependent component, and identifies the main variables affecting the boundaries of personal space. This paper on the basis of purpose is an applied theoretical and by method is correlational by survey and statistical analyses. Traditional Dezful bazaar have been selected as the case study. In this paper, each effective variants on personal space border in the traditional Dezful Bazaar are investigated through the factor analysis and each variant are located in a factor which has a significant unity together. Results while preparing a practical model shows main factors affecting personal space in the traditional Dezful bazaar which are physical-structural with 0.41%, perceptual-semantic with 0.35%, and activity-behavioral with 0.24% of the total score. Using this model, prioritization of interventions can be made to improve place design with higher Desirability and better Congestion control. In such places, users can have adequate supervision over the boundaries of their own personal space.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Personal Space
  • Flexibility of Personal Space Boundary
  • Situational Factors
  • factor analysis
  • Dezful Traditional Bazaar
  • آزاد ارمکی، تقی و کاظمی، عباس (1387)، مطالعات فرهنگی، مصرف فرهنگی و زندگی روزمره در ایران، تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
  • آلتمن، ایروین (1390)، محیط و رفتار اجتماعی، تهران: دانشگاه شهیدبهشتی.
  • پاکزاد، جهانشاه (1385)، مبانی نظری و فرایند طراحی شهری، تهران: انتشارات شهیدی.
  • حیدرعلی، هومن و عسگری، علی (1384)، «تحلیل عاملی: دشواری‌ها و تنگناهای آن»، مجلة علمی- پژوهشی روانشناسی و علوم تربیتی، سال 35، شمارة 2: 1-20.
  • ·    رهایی، امید؛ سیستانی کرم‌پور، شقایق و رهایی، علی (1392)، «عناصر کالبدی معماری ایرانی-اسلامی بازار قدیم دزفول و ویژگی‌های آن‌ها در هدایت جریان هوا»،فصلنامة مطالعات شهر ایرانی-اسلامی، شمارة 13: 55-63.
  • زبردست، اسفندیار (1396)، «کاربرد روش تحلیل عاملی اکتشافی (EFA) در برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای مورد پژوهی: سنجش وضعیت پایداری اجتماعی در کلان‌شهر تهران»، نشریة هنرهای زیبا، دورة 22، شماره 2: 5-18.
  • گیفورد، رابرت (1378)، «فضاهای شخصی»، معماری و فرهنگ، شمارة 2 و 3: 54-61.
  • لاوسون، برایان (1391)، زبان فضا، تهران: دانشگاه تهران.
  • لطفی، افسانه و زمانی، بهادر (1393)، «نقش مؤلفه‌های منظر حسی در کیفیت محورهای مجهز محلی»، فصلنامة علمی-پژوهشی مطالعات شهری، شمارة 13: 43-56.
  • هال، ادوارد تی (1385)، بعد پنهان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • Argyle, M. & Dean, J. (1965), “Eye-contact, distance and affiliation”. Sociometry, No.28: 289-304.
    • Bass, M. H. and Weinstein, M. S. (1971), “Early Development of Interpersonal Distance in Children”, Canadian Journal of Behavioral Science, Vol. 3, No 4: 368-376.
    • Daves, W. F. and Swaffer, P. W. (1971), “Effect of Room Size on Critical Interpersonal Distance”, Perceptual and Motor Skills, No.3:923.
    • Duke, M. P. and Nowicki, S. Jr. (1972), “A New Measure and Social Learning Model For Interpersonal Distance”, Journal of Experimental Research in Personality, No 6: 1-16.
    • Kamalipour, H., Jeddi Yeganeh, A. and Alalhesabi, M. (2012), “Predictors of Place Attachment in Urban Residential Environments: A Residential Complex Case Study”, Social and Behavioral Sciences, No 35: 459-467. (In Persian)
    • Goffman, E. (1971), Relations in Public, New York: Basic Books,
    • Gifford, R. (1997), Environmental Psychology. Principles and Practice. University of Victoria, Allyn and Bacon Pub. Co.
    • Hall, E. T. (1966), The Hidden Dimension, New York: Doubleday.
    • Hediger, H. (1950), Wild Animals in Captivity, London: Butterworth and Co.
    • Lawson, B. (2001), The Language of Space, Butter Worth – Heinemann, London.
    • Leibman, M. (1970), “The Effects of Sex and Race Norms on Personal Space”, Environment and Behavior, No. 2: 208- 246.
    • Little, K. B. (1965), “Personal Space”, Journal of Experimental Social Psychology, No 1: 237- 247.
    • Sommer, R. (1969), Personal Space: The Behavioural Basis of Design, Prentice-Hall, Englewood Cliffs, New Jersey, Viii.