بازنمایی گذار مدرنیته در ادبیات معاصر ایران (مورد مطالعه: گزیدۀ آثار هدایت و فروغ)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی فرهنگی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی

3 استادیار دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی

چکیده

این مقاله به بازنمایی گذار مدرنیته در ادبیات معاصر ایران می­پردازد. در این راستا، دو تن از چهره­های شاخص ادبیات معاصر ایران، صادق هدایت و فروغ فرخزاد، انتخاب شدند تا با ردیابی مؤلفه‌های بازنمایی در گزیدۀ آثار و اندیشۀ آنان و تطبیق آن با جریان توسعۀ مدرنیته، وضعیت تفکر در ایران معاصر تبیین شود. پژوهش حاضر به روش مطالعۀ کتابخانه‌ای و تحلیل محتوایی و پارادایم متکی بر رویکرد جامعه‌شناسی تفسیری انجام گرفته است. پرسش اصلی این است که مبنای بازنمایی صادق هدایت و فروغ فرخزاد در گذار مدرنیتۀ ایران، متکی بر چه اسلوب و نگرشی است که بر شناخت، نوع نگاه و خلق آثار آن‌ها مؤثر افتاده است. در تجزیه و تحلیل آثارمهمآنان، این دستاورد حاصل شد که هردو آن‌ها از نظر شیوۀ کار، نگرش کنش­پژوهانه را در فرایندی دیالکتیکی پیشۀ خود کرده‌اند، اما برخی نگرش‌های ایستایی­شناسانه که حاصل دیالکتیک ذهن و عین در بستر پرورشی ویژۀ آنان است، سبب تفاوت در نوع نگاه به انسان شده است. حصار سنتی ساختار جامعۀ مردمحور صادق هدایت نتوانسته است تمایز سنت و مذهب و عینیت زمان را در هم­فراخوانی طبیعت‌گرایانه از یکدیگر منفک کند، اما فروغ فرخزاد مرزهای سنتی جنسیتی را درمی‌نوردد و به افق‌هایی فراجنسیتی ره می‌سپارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Representation of Modernity Transition in Iran Contemporary Literature (Case Study: An Anthology of Hedayat and Farrokhzad’s Works)

نویسندگان [English]

  • Amir Azimi 1
  • Hossein Abolhassan Tanhaei 2
  • Hossein Aghajani Merssa 3
1 PhD candidate of cultural sociology, Islamic Azad University Central Tehran Branch
2 Assistant professor of sociology, Islamic Azad University Central Tehran Branch
3 Assistant Professor, Islamic Azad University Central Tehran Branch
چکیده [English]

This paper deals with the representation of modernity transition in Iran contemporary literature. Forough Farrokhzad and Sadeq Hedayat, as the two leading figures of Iran contemporary literature, were selected to trace the methodological elements in their thoughts and works, according to the modernization transition process in contemporary Iran. The main question of the research, which is being answered through a documentary and content analysis based on an interpretive sociology outlook, is that what style or outlook is Forough Farrokhzad and Sadeq Hedayat's methodological concerns in contemporary Iran transition to modernity are based on, so that it has influenced on their cognition, viewpoint and their creating works of art. Results indicated that both of them had followed action research attitude through a dialectical process. Yet they are different in the sense that some of the static aspects of their works is specified to their own contexts as the results of a dialecticism between objectivity and subjectivity, concerning their outlooks toward human being. While Sadeq Hedayat's traditional point of view within a patriarchal structure has led him to make no distinction between tradition, religion and objectivity of the age through a naturalistic mutual implication, Forough has succeeded to go beyond the traditional gender-related limitations to achieve new horizons of thought regardless of gender.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Action research Attitude
  • Forough Farrokhzad
  • Interpretive Sociology
  • Iran Contemporary Literature
  • Modernity
  • Sadeq Hedayat
  • ·         باختین، میخائیل (1384)، زیبایی‌شناسی و نظریۀ رمان، ترجمۀ آذین حسین­زاده، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات هنری.
  • برمن، مارشال (1392)، تجربۀ مدرنیته (هر آنچه سخت و استوار است، دود می‌شود و هوا می‌رود)، ترجمۀ مراد فرهادپور، تهران: طرح نو.
  • ·         بلیکی، نورمن (1395)، راهبرد‌های پژوهش اجتماعی، ترجمۀ هاشم آقابیک‌پوری، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
  • بیرو، آلن (1374)، فرهنگ علوم اجتماعی،ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: انتشارات کیهان.
  • ·         پارکینسون، جی (1375)، «لوکاچ و جامعه‌شناسی ادبیات»، ترجمۀ هاله لاجوردی، فصلنامۀ ارغنون، شمارۀ 9 و 10: 221-238.
  • تنهایی، حسین ابوالحسن؛ نکهت، جواد و حسینی‌فر، مریم (1395)، شیوۀ پایان‌نامه‌نویسی: با راهبردهای قیاسی، استقرایی و کنش‌پژوهی، تهران: نشر بهمن برنا.
  • تنهایی، حسین ابوالحسن (1392)، جامعه‌شناسی نظری: مبانی، اصول، مفاهیم، تهران: بهمن برنا.
  • تنهایی، حسین ابوالحسن (1391)، بازشناسی تحلیلی نظریه‌های مدرن جامعه‌شناسی در مدرنیتۀ گذار، تهران: نشر علم.
  • تنهایی، حسین ابوالحسن (1392)، نگاهی جامعه‌شناختی بر اشعار فروغ فرخزاد، (گفت‌وگوگر: لیلا شعبانی)، تهران: بهمن برنا.
  • بشیریه، حسین (1385)، جامعه‌شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی.
  • ·         جاوید، رضا (1388)، صادق هدایت، تاریخ و تراژدی، تهران: نشر نی.
  • حقوقی، محمد (1373)، شعر زمان ما: 4. فروغ فرخ‌زاد: تفسیر و تحلیل موفق‌ترین شعرها، تهران: انتشارات نگاه.
  • فرخزاد، فروغ (1394)، جادوی جاودانگی شامل: نامه‌ها، مصاحبه‌ها، مقالات، داستان‌واره و خاطرات فروغ، به کوشش بهروز جلالی پنداری، تهران: مروارید.
  • فرخزاد، فروغ (1384)، دیوان فروغ فرخزاد، تهران: نشر مجید.
  • فرزانه، مصطفی (1394)، آشنایی با صادق هدایت: آنچه هدایت به من گفت. صادق هدایت چی می‌گفت و پروندۀ چند یادبود، تهران: نشر مرکز.
  • کاتوزیان، محمدعلی (1388)، صادق هدایت و مرگ نویسنده، تهران: نشر مرکز.
  • گورویچ، ژرژ (1351)، دیالکتیک یا سیر جدالی و جامعه‌شناسی، ترجمۀ حسن حبیبی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • مصباح‌پور ایرانیان، جمشید (1358)، واقعیت اجتماعی و جهان داستان، تهران: امیرکبیر.
  • ملاحسینی، نفیسه (1395)، رویکرد امیک و اتیک در تحقیقات انسان‌شناسی، تارنمای انسان‌شناسی و فرهنگ: http://anthropology.ir.
  • میرسپاسی، علی (1394)، تأملی در مدرنیتۀ ایرانی، ترجمۀ جلال توکلیان، تهران: نشر ثالث.
  • هدایت، صادق (1394)، نوشته‌های پراکنده، گردآورنده: حسن قائمیان، تهران: نشر ثالث.
  • هدایت، صادق (1315)، بوفکور، تهران: انتشارات جاویدان.
  • هدایت، صادق (1369)، توپمرواری، سوئد، استکهلم: انتشارات آرش.
  • هدایت، صادق (1347)، سگ ولگرد (مجموعه داستان)، تهران: کتاب‌های پرستو.
  • هدایت، صادق (1356)، سهقطرهخون (مجموعه داستان): انتشارات جاویدان.
  • هدایت، صادق (1356)، زنده‌به‌گور، تهران: انتشارات جاویدان.
  • هدایت، صادق (2536)، حاجیآقا، تهران: انتشارات جاویدان.
  • هدایت، صادق (1344)، نیرنگستان، تهران: کتاب‌های پرستو.
  • هدایت، صادق (1379)، هشتادودو نامه، پاریس: نشر کتاب چشم‌انداز.
  • هدایت، صادق (1313)، ترانه‌های خیام، تهران: انتشارات جاویدان.
  • ·         یزدانی، سهراب (1386)، صوراسرافیل، نامۀ آزادی، تهران: نشر نی.

 

 

 

  • Blomer, H. (1969), Symbalic Interactionism: Perspective and Method, Berkly and Los Anjeles: University of California.
  • Flick, U. (2006), An Introduction to Qualitative, Research 3rd, London: Sage.
  • Gurvitch, G. (1962), Dialectique ET Sociologie, Paris: Flamarion.
  • Jean, W. (1953), Traite de Methaphysique, Paris: Payot, pp: 692- 697.
  • Marx and Engels (1977), The German Ideology, شهر و ناشر.
  • Mead, G. H. (1974), Mine, Self and Society: From the Standpoint of a Social Behaviorist, Ed, by Charls Moris, Chicago: The Univesity of Chikago Press.
  • Hilman, M. C. (1990), Iranian Culture, a Persianist View, United States of America: University Press of American.
  • Strauss, A. L. and Corbin (1998), Basic of Qualitative Research, (2nd ed), London: Sage.