تصور ذهنی و تجربۀ عینی زنان از امنیت (مورد مطالعه: زنان شاغل در بخش غیررسمی در شهر همدان)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه بوعلی‌سینا همدان

2 دانشیار گروه جامعه‌شناسی شهری، دانشگاه بوعلی‌سینا همدان

3 کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه بوعلی‌سینا همدان

چکیده

مقولۀ زن و شهر، از حوزه‌های جدید مطالعات شهری است. سرزندگی فضای عمومی و ارتقای کیفیت محیط، در گرو حضور افراد و تعامل­های اجتماعی فارغ از سن، جنسیت، نژاد، قومیت، گروه‌بندی اجتماعی و توانایی‌های فردی است. در شهرسازی انسان‌گرا، بر نیازهای گروه‌های خاص مانند زنان، کودکان، سالمندان، جانبازان و معلولان، و دسترسی آسان و استفادۀ آنان از فضاها تأکید می‌شود. یکی از پیش‌شرط‌های مناسب‌سازی فضای شهری، فراهم­کردن امن­ترین فضا برای حضور و فعالیت زنان، بدون تفاوت‌های جنسیتی غیرضروری است. تصویر ذهنی زنان از فضاهای شهری، حول دو مفهوم کلیدی احساس امنیت و ترس از فضا شکل می‌گیرد و این امر بر گرایش زنان به فعالیت تأثیرگذار است. تجربۀ ترس بر حضور زنان در حوزۀ عمومی اثر می‌گذارد. درواقع، در یک فضای جنسیتی­شده، احساس امنیت و امنیت زنان کاهش می‌یابد و رابطه‌ای معکوس میان فضا و امنیت به­وجود می‌آید. در این پژوهش، با استفاده از چارچوب نظری منتخب با تأکید بر مکتب کپنهاک، به­ویژه دیدگاه بوزان و به روش پیمایشی، حجم نمونه­ای شامل 205 زن شاغل مطالعه شدند. مطابق نتایج، بعد ذهنی بالاتر از بعد عینی است، اما بیش از 50 درصد از جامعۀ مورد مطالعه، تجاربی از ناامنی عینی را اعلام داشته‌اند. با توجه به یافته‌های تحقیق، مهم‌ترین عامل تأثیرگذار بر احساس امنیت را جنسیت تشکیل می‌دهد. به­عبارت دیگر، صرف زن­بودن، بیش از سن، تحصیلات و نوع فعالیت و پایگاه برای زنان ناامنی ایجاد می‌کند. شاید به همین دلیل است که براساس یافته‌های این مطالعه، نگرش زنان به فعالیت در پاساژ، پس از ورود منفی‌تر شده است. مهم‌ترین مشوقان زنان برای ورود به پاساژ، نه خانواده‌ها بلکه خود آنان و دوستانشان بوده­اند. با توجه به این تغییرات و روند افزایش حضور و کار زنان در فضاهای شهری مانند فروشگاه‌ها، مراکز تجاری... لازم است نظام بیمه و حقوق صنفی این دسته از زنان که میانگین حقوق دریافتی آنان (در مطالعۀ حاضر) حدود 300 هزار تومان در ماه برای حدود ده ساعت کار در روز است، بررسی شود. الزام سازندگان ساختمان به درنظرگرفتن اتاق کودک و شیردهی و استراحت در همۀ پاساژها، تعبیۀ سرویس‌های بهداشتی مخصوص بانوان، صدور کارت مباشرت، پوشش حداقل دستمزد و... برخی از مواردی است که باید به آن توجه کافی صورت گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Women Mental Imagine and Objective Experience on Security (Case Study: Women Working in the Unofficial Sector of Hamadan Town)

نویسندگان [English]

  • Ali Mohammad Ghodsi 1
  • Assadollah Naghdi 2
  • Mahbobeh Roueentan 3
1 Associate professor of sociology, University of Bu-Ali Sina
2 Associate professor of urban sociology, University of Bu-Ali Sina
3 MSc of sociologic research, University of Bu-Ali Sina
چکیده [English]

“Women in the cities” is a new field of urban studies. Vitality of public space and improving the quality of environment, depend on the presence of people and social interactions among them regardless of age, gender, race, ethnicity, social grouping and individual abilities. In humanistic urbanism, it is emphasized on the needs of specific groups such as women, children, the elderly and the disabled, and their easy access to urban spaces. Feeling secured among women from both mental image of urban spaces and objective experiences are two key concepts of feeling secured or fearing from space, which could affect women activities in the society. The experience of fear affects their presence in the public sphere. In fact, in a gendered space, women security and feeling secured are reduced, and a reverse relationship between space and security emerges. The method of this research is survey, in which 205 women filled in the questionnaire. Results showed that mental index is better than the objective experience, and more than 50 percent of the population, experience insecurity objectively.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Gender
  • Informal sector
  • mental image
  • Objective experience
  • security
  • Space
  • امینی، محمدتقی؛ پیرعلی، علی‌رضا و سیادت، سعیده (1394)، «راهبردهای بهبود احساس امنیت اجتماعی (مورد مطالعه: شهروندان شهر شیراز)»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، شمارۀ 15: 27-62.
  • ایمانیان، الهه (1386)، خشونت خانگی علیه زنان، همایش بررسی مسائل اجتماعی جوانان، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • بیات، بهرام (1388)، «بررسی عوامل مؤثر بر احساس امنیت شهروندان تهرانی (با تأکید بر رسانه‌های جمعی، عملکرد پلیس و بروز جرائم)»، فصلنامۀ علمی-پژوهشی انتظام اجتماعی، شمارۀ 1: 9-29.
  •               (1388)، جامعه‌شناسی احساس امنیت، تهران: انتشارات امیرکبیر.
  • پاکزاد، جهانشاه (1385)، مبانی نظری و فرایند طراحی شهری، تهران: انتشارات شهیدی.
  • جهان‌آرای، ثریا (1389)، بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و احساس امنیت اجتماعی در میان مادران کودکان کم‌توان ذهنی آموزش­پذیر شهرستان اسلامشهر، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد پژوهش علوم اجتماعی، دانشگاه الزهرا.
  • درویش‌پور، مهرداد (1380)، چالشگری زنان علیه نقش مردان، استکهلم: نشر باران.
  • ربانی، رسول و افشارکهن، جواد (1383)، شهرنشینی و امنیت، تحقیق در عوامل و شرایط مؤثر بر امنیت شهرها از دید شهروندان، نقل در مجلۀ الکترونیکی ویستا به آدرس: http://vista.ir
  • طاهری، زهرا و ربانی، رسول (1390)، «بررسی احساس امنیت در بین اقشار آسیب‌پذیر جامعه (مورد مطالعه: شهروندان اصفهانی)»، دو فصلنامۀ جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه، شمارۀ 1: 91-122.
  • علیخواه، فردین و نجیبی ربیعی، مریم (1385)، «زنان و ترس از جرم در فضاهای شهری»، فصلنامۀ رفاه اجتماعی، شمارۀ 22: 109-132.
  • فروتن، یعقوب (1390)، «بازنمایی الگوهای اشتغال زنان در متون درسی ایران»، زن در توسعه و سیاست، شمارۀ 2: 39-80.
  • کلمنتس، کوین (1384)، «به‌سوی جامعه‌شناسی امنیت»، ترجمۀ محمدعلی قاسمی، فصلنامۀ مطالعات راهبردی، سال هشتم، شمارۀ 2: 281-310.
  • گودرزی، سعید؛ زاهدی، محمدجواد؛ ربیعی، علی و نقدی، اسداله (1394)، «تبیین برهم‌کنش سطوح خرد و کلان امنیت در کشور»، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 2: 219-247.
  • لنگ، جان (1386)،آفرینش نظریۀ معماری، ترجمۀ علیرضا عینی­ فر.، تهران: انتشارات موسسه چاپ و نش دانشگاه تهران
  • مختاری مریم و همکاران (1391)، «بررسی عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر احساس امنیت اجتماعی در شهر یاسوج»، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، شمارۀ 2: 21-40.
  • مدنی‌پور، علی (1379)، طراحی فضای شهری، نگرشی بر فرایندی اجتماعی و مکانی، ترجمۀ فرهاد مرتضایی، تهران: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
  • مصفا، نسرین (1385)، مشارکت سیاسی زنان در ایران، تهران: مؤسسۀ چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
  • مطلبی، قاسم (1385)، «رویکرد انسانی به شکل‌دهی فضاهای شهری»، نشریۀ هنرهای زیبا، شمارۀ 27: 57-66.
  • نادری، سارا (1392)، درآمدی بر روایت زنانه از شهر، کاوشی نظری در خوانش تجربه‌های زنانه از شهر، تهران: نشر تیسا.
  • نقدی، اسدالله (1392)، انسان و شهر (جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی شهری)، همدان: دانشگاه بوعلی­سینا.

 

 

 

  • Adu-Mireku, S. (2002), “Fear of Crime among Residents of Three Communities in Accra, Ghana”, International Journal of Comparative Sociology, No. 2: 153–168.
  • Bartky, S. L. (1990), Femininity and Domination: Studies in the Phenomenology of Oppression (Thinking Gender), New York: Routledge Publishing.
  • Ellin‚ N. (1997), The Architecture of Fear‚ London: Princeton Architectural Press.
  • Gabriel, U. and Greve, W. (2003), “The Psychology of Fear of Crime: Conceptual and Methodological Perspectives”, British Journal of Criminology, No. 3: 600–614.
  • Leavitt, J. (1986), Feminist Advocacy Planning in the 1980s, In Strategic Perspectives in Planning Practice, edited by Barry Checkoway, Lexington, MA: Lexington Books.
  • Pantazis, C. (2000), “Fear of Crime, Vuunerability and Poverty: Evidence from the British Crime Survey”, The British Journal of Criminology, No. 40: 3–24.
  • Routledge.
  • Stanko, E. (1992), “Gender, Personal Softy and Fear of Crime”, Women and Criminal Justice, No. 4: 117–135.
  • Will, J. A. and John H. M. (1995), “Crime, Neighborhood Perceptions, and The Underclass: The Relationship Between Fear of Crime and Class Position”, Journal of Criminal Justice, No. 2: 163–179.