روایت‌ پژوهی کودک کار شدن در شهر مشهد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت‌علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد

3 دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه‌ریزی رفاه اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

پدیدة کودکان کار بیش از یک دهه است در ایران به مشکلی اجتماعی تبدیل شده است. این پدیده علی‌رغم جهان‌شمول‌بودن، ویژگی‌های خاصی در هر جامعه دارد. تحقیق حاضر فرایندهای تبدیل کودکان به کودکِ کار را بررسی و شناسایی می‌کند. بدین‌منظور، از روش روایت‌پژوهی برای یافتن این فرایندها و از تکنیک مصاحبة روایی به‌منظور دستیابی به روایت زندگی کودکان کار استفاده شده است. جامعة موردمطالعه در این تحقیق، کودکان کار ساکن در شهر مشهد در سال 1394 است. پس از انجام‌دادن پانزده مصاحبه با این کودکان، اشباع نظری حاصل شد و سپس بخش‌های متوالی و تقطیع‌بندی‌شدة مؤثر بر روی‌آوردن کودکان به کار به‌صورت خرده‌روایت استخراج شد و از این طریق فرایندهای کلی کودک کار شدن به‌صورت پیرنگ مشخص شد. براساس یافته‌های تحقیق می‌توان چهار فرایند کلی را برای کودک کار شدن درنظر گرفت که عبارت‌اند از: 1. فرایند کودکان خانواده‌های مهاجر دارای فقر اقتصادی؛ در این فرایند، فقر اقتصادی در کنار اعتیاد موجود در خانواده موجب استفاده از کودک به‌عنوان نیروی کار می‌شود. 2. فرایند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ کارکردن در آن‌ها وجود دارد؛ در این‌گونه خانواده‌ها، کارکردن از کودکی در فرد نهادینه می‌شود و کودک به‌دلیل کسب مطلوبیت در خانواده به کارکردن روی می‌آورد. 3. فرایند کودکانی که والدین آن‌ها در قبال کودک خود بی‌مسئولیت‌اند؛ کودک در این‌گونه خانواده‌ها به‌دلیل کسب مزایای اقتصادی و اجتماعی برای خود به کارکردن روی می‌آورد؛ زیرا والدین بی‌مسئولیت کودک، شرایط رفاهی مناسبی را برای او فراهم نمی‌کنند. 4. فرایند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ تکدی‌گری در بین آن‌ها وجود دارد. در این‌گونه خانواده‌ها کودک به کارکردن وادار می‌شود تا برای خانواده درآمد کسب کند.

تحقیق حاضر بر آن است تا فرآیندهای تبدیل کودکان به کودکِ کار را بررسی و شناسایی نماید. بدین منظور از روش روایت‌پژوهی جهت یافتن این فرآیندها بهره جسته و از تکنیک مصاحبه روایی جهت دستیابی به روایت زندگی کودکان کار استفاده شده است. جامعه موردمطالعه در این تحقیق، کودکان کار ساکن در شهر مشهد در سال 1394 می‌باشد. پس از انجام 15 مصاحبه با این کودکان، اشباع نظری حاصل گردید و سپس بخش‌های متوالی و تقطیع‌بندی شده مؤثر بر روی آوردن کودکان به کار به‌صورت خرده روایت استخراج و از این طریق فرآیندهای کلی کودک کار شدن به‌صورت پی‌رنگ مشخص گردید. با توجه به یافته‌های تحقیق می‌توان چهار فرآیند کلی را برای کودک کار شدن در نظر گرفت که شامل: 1- فرآیند کودکان خانواده‌های مهاجر دارای فقر اقتصادی. 2- فرآیند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ کار کردن در آن‌ها وجود دارد. 3- فرآیند کودکانی که والدین آن‌ها در قبال کودک خود بی‌مسئولیت‌اند. کودک در این‌گونه خانواده‌ها به دلیل کسب مزایای اقتصادی و اجتماعی برای خود به کار کردن روی می‌آورد زیرا والدین بی‌مسئولیت کودک، شرایط رفاهی مناسبی را برای او فراهم نمی‌کنند. 4- فرآیند کودکان خانواده‌هایی که خرده‌فرهنگ تکدی‌گری در این خانواده‌ها وجود دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Narrative research of children resorting to child labor in the city of Mashhad

نویسندگان [English]

  • majeid fouladiyan 1
  • jamal toosi far 2
  • Syed Hosain vaziri 3
چکیده [English]

The present study aims to investigate and identify the processes of making children subject to child labor. For this purpose, narrative research method is used to detect these processes and the narrative interview technique to grasp the life story of working children. The population in this study is working children living in the city of Mashhad in 2016. After 15 interviews with the children, theoretical saturation was achieved and then the continuous and effective factors on resorting children to work is extracted through which the process of child labor is determined as a plot. According to the research findings, four general processes can be considered for turning into a working child which include: (1) the children of immigrants dealing with poverty.In the process, poverty along with addiction in the family lead to using children as a labor force. (2) The process of children of families who working subculture is existed among them. (3) The process of children whose parents are irresponsible towards their children. Children in these families resort to work due to the economic and social benefits because their irresponsible parents do not provide appropriate well-being conditions for them. (4) The process of children in the families with begging subculture.In such families, children are forced to work to earn money for the family.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Child
  • Labor
  • street child
  • Child Labor
  • child labor process

مراجع

استراوس، انسلم و کربین، ژولین (1391)، مبانی پژوهش کیفی (فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای)، ترجمة ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
افشانی، علیرضا و همکاران (1391)، «تحلیلی بر وضعیت کودکان خیابانی و کار در شهر اصفهان»، جامعه‌شناسی کاربردی، شمارة 4: 85- 102.
اکبری، صدیقه و همکاران (1388)، بررسی عوامل مؤثر بر کار کودکان کار در شهر یزد، پایان‌نامة کارشناسی ارشد، رشته جامعه‌شناسی، دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه یزد.
ایمانی، نفیسه و نرسیسیانس، امیلیا (1391)، «مطالعه انسان شناسانه پدیده کودکان کار خیابانی در شهر کرج»، مجلة مسائل اجتماعی ایران، شمارة 1: 7- 32.
آرون، ریمون (1381)، مراحل اساسی اندیشه جامعه‌شناسی، ترجمة باقر پرهام، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
بهداروند، نرگس و مرداسی، حسن (1392)، بررسی عوامل مؤثر بر پدیده کودکان خیابانی در شهر اهواز در سال 91، مجموعة مقالات اولین همایش کودکان خیابانی، تهران: انتشارات سازمان بهزیستی کشور: 111- 134.
جعفرزاده، فاطمه و همکاران (1392)، بررسی طرد اجتماعی کودکان کار و خیابان (مطالعه موردی کودکان کار و خیابان شهر کرج)، مجموعه مقالات اولین همایش کودکان خیابانی، تهران: انتشارات سازمان بهزیستی کشور: 93- 110.
حسینی، سیدحسن (1383)، گزارش مجموعه تحلیل‌های آسیب‌های اجتماعی در ایران کودکان کار و خیابان، تهران: انتشارات دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی تهران.
حسینی، سیدحسن (1384)، «وضعیت کودکان کار و خیابان در ایران»، فصلنامة رفاه اجتماعی، شمارة 19: 155- 173.
ذکایی، محمد سعید (1387)، «روایت، روایت‌گری و تحلیل‌های شرح‌حال نگارانه»، پژوهشنامة علوم انسانی و اجتماعی، ویژه‌‌نامه: 69- 97.
رفیعی، حسن و همکاران (1388)، «رابطه کار کودک با توسعه و رفاه اجتماعی»، مجلة رفاه اجتماعی، شمارة 35: 301- 336.
زارع شاه‌آبادی، اکبر و همکاران (1388)، بررسی عوامل مؤثر بر کار کودکان در شهر یزد، پایان‌نامة کارشناسی ارشد رشته جامعه‌شناسی دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه یزد.
زند رضوی، سیامک و رحیمی، ناهید (1390)، «مقایسه وضعیت کودکان کارگر ایرانی و افغان در استان کرمان بر پایه چهار اصل پیمان‌نامه حقوق کودک (سه جامعه‌شناسی و دو راه‌حل)»، مجلة مطالعات اجتماعی ایران، شمارة 1: 1- 25.
ستوده، هدایت اله (1373)، مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی اجتماع، تهران: نشر آوای نور.
سیف، سوسن (1368)، تئوری رشد خانواده، تهران: نشر دانشگاه الزهرا.
شیخاوندی، داور (1379)، جامعه‌شناسی انحرافات و مسائل جامعوی، مشهد: نشر مرندیز.
صیدی، معصومه (1386)، در سوگ زندگی، تهران: نشر شیرازه.
طلوعی، وحید و خالق پناه، کمال (1387)، «روایت شناسی و تحلیل روایت»، مجلة خوانش، شمارة 52: 14- 45.
عبداللهی، شیرزاد (1389)، «نگاهی به آموزش‌وپرورش در سالی که گذشت»، سالنامة شرق: 108- 109.
فراهانی، حجت‌اله و عریضی، حمیدرضا (1384)، روش‌های پیشرفته پژوهش در علوم انسانی (رویکرد کاربردی)، اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی واحد اصفهان.
فروند، ژولین (1383)، جامعه‌شناسی ماکس وبر، تهران: انتشارات توتیا.
فولادیان، مجید (1393)، گزارش راهبردی آسیب‌های اجتماعی در کشور، اداره کل بهزیستی خراسان رضوی، مشهد: انتشارات سازمان بهزیستی خراسان رضوی.
فیلیک، اووه (1391)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
قائمی، علی (1366)، آسیب‌ها و عوارض اجتماعی: ریشه‌یابی، پیشگیری، درمان، تهران: انتشارات امیری.
کرسول، جان (1391)، پویش کیفی، ترجمة حسن دانایی‌فرد، تهران: انتشارات صفار.
کلانتری، صمد و کیانی، مژده (1385)، «بررسی تطبیقی کار کودکان در کشورهای پیشرفته و جهان رو به توسعه با تکیه بر شاخص توسعه انسانی»، مجله سیاسی اقتصادی، شمارة 231- 232: 282- 295.
کوئن، بروس (1375)، درآمدی به جامعه‌شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران: نشر توتیا.
لهسایی‌زاده، عبدالعلی و اشرفی، حجت‌اله (1381)، «بررسی عوامل تعیین‌کننده کار کودکان (مطالعه موردی شهرستان کاشان)»، نامة پژوهش فرهنگی، شمارة 1- 2: 107- 135.
معتمدی، هادی (1383)، گزارش آماری دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی، سازمان بهزیستی کشور، تهران.
وامقی، مروئه و همکاران (1390)، «مرور نظام‌مند مطالعات کودکان خیابانی در دهه اخیر در ایران: عوامل خانوادگی مرتبط و پیامدهای خیابانی شدن کودکان»، فصلنامة مسائل اجتماعی ایران، شمارة  1: 134- 165.
Aptekar, L. (2000), “Street children in the developing world: Review of their condition”. Retrieved from www.international social work.iss.htm.
Hecht, T. (2000), In search of Brazil's street children. Brazil, In Abandoned Children. In C. Panter-Brick and M. Smith (Eds), Cambridge, UK: Cambridge University Press.
Panter, C. & Smith, M. (2000), Abandoned children, Cambridge University Press.
Siglo, & Garsia (1995), Working whit street and working children, UNESCO.
Srivastava, J. (2003). Child labour in south Asia, are trade snctions the answer? CUTS CENTRE FOR INTERNATIONAL TRADE, ECONOMICS & ENVIRONMENT. Retrieved from www.cute.org
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار