واکاوی جامعه‌شناختی احساسات شهروندان تهرانی به محیط‌زیست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . عضو هیئت‌علمی و استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 عضو هیئت علمی و استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه اصفهان

3 دانشجوی دکتری بررسی مسائل اجتماعی ایران دانشگاه تهران

چکیده

تعامل انسان با محیط‌زیست، همواره مورد توجه دانشمندان و متخصصان حیطه‌های گوناگون علمی بوده است. دهه‌های متمادی است که اثبات شده است بهبود رابطۀ انسان با محیط‌زیست در وجوه گوناگون، لزوماً متأثر از نگرش‌ها، احساسات و دیدگاه‌های آن‌ها به محیط‌زیست است، درحالی‌که بررسی احساسات زیست­محیطی به­صورت مجزا در ایران، سابقه­ای نداشته است. احساسات زیست‌محیطی که دارای دلالت‌های وظیفه­گرایی و تعلق­مندی هستند، تأثیری مهم بر انواع رفتارها در قبال محیط‌زیست دارند. این پژوهش به­روش پیمایش و نمونه­گیری طبقه­ای و خوشه­ای تصادفی از ساکنان بالغ شهر تهران و با استفاده از پرسشنامۀ محقق­ساخته، به بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر احساسات زیست‌محیطی و سازوکارهای (مکانیسم‌های) مربوط پرداخته است. نتایج نشان می­دهد میانگین احساسات زیست‌محیطی شهروندان تهرانی در مقیاس صفر تا صد، بین 1/62 تا 1/65 است که متوسط به بالا تلقی می‌شود. روابط دومتغیره بین جنس، ارزش‌های زیست‌محیطی، تجربۀ ارتباط با طبیعت، جامعه­پذیری زیست‌محیطی و دینداری، با متغیر وابسته معنادار است. در تحلیل رگرسیون چندگانه، مدل نظری، بیش از 64 درصد از تغییرهای متغیر وابسته را تبیین کرده است. نتایج تحلیل مسیر نیز از طریق تأثیرگذاری بر تجربۀ ارتباط با طبیعت، بیشترین تأثیرگذاری را درمورد متغیر ارزش‌های زیست‌محیطی و درنهایت، تأثیرگذاری بر متغیر وابسته با میزان اثر کل 578/0 به‌دست داده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Study of Emotions of Residents of Tehran toward Nature

نویسندگان [English]

  • abdolhossein kalantari 1
  • masoud kianpour 2
  • Vahid mazidi sharaf abadi 3
1 Assistant professor of sociology department at university of Tehran
2 Assistant professor of sociology department at university of Isfahan
3 PhD Student of social problems of Iran, university of Tehran
چکیده [English]

Interaction between human and his environment is always in consideration from scientists and scholars across various scientific spheres. For decades there are not any doubts that Enhancement of connection between human and nature in various forms is necessarily influenced by their attitudes, feelings and perspectives toward this environment. However, examining of environmental emotions separately in Iran has not any record. Environmental emotions with implications of sense of duty and belonging to nature have an important impact on types of behavior towards nature. This research using survey method and random stratified cluster sampling of total mature residents of Tehran city and also structured questionnaire has studied social causes and related mechanisms which influence environmental emotions. Findings show that the mean of environmental emotions of Tehran residents in a numerical scale between 0 to 100 is about 62.1 to 65.1 which are considered above average level. In bivariate relationships between sex, environmental values, experience of connection to nature, environmental socialization and religiosity with dependent variable, statistical significance was confirmed. In multiple regression, theoretical model could explain about 64% of dependent variable’s variation. Results from path analysis also give the most effect abbot environmental values on experience of connection to nature and then on dependent variable with total effect about 0.573.

کلیدواژه‌ها [English]

  • environmental emotions"
  • "sense of duty"
  • "sense of connection to nature"
  • "environmental values"
  • "experience of connection to nature"

مراجع

 
آزاد ارمکی، تقی (1391)، بنیان‌های فکری نظریۀ جامعۀ ایرانی، تهران: نشر علمی.
آزادارمکی، تقی (1376)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: سروش.
ادهمی، عبدالرضا و اکبرزاده، الهام (1392)، «بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط‌زیست شهر تهران»، مجلۀ تخصصی جامعه‌شناسی، شمارۀ 1: 37-62.
اژدری، افسون (1382)، «توسعۀ فرهنگی و محیط‌زیست»، فصلنامۀ علمی سازمان حفاظت از محیط‌زیست، شمارۀ 39: 27-29.
اصغری اصفهانی، لفمجانی (1378)، مبانی حفاظت از محیط‌زیست در اسلام، تهران: نشر فرهنگ اسلامی.
آقایی‌ابیانه، بنفشه (1392)، بررسی عوامل اجتماعی مؤثر بر رفتار خانواده با پسماند، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
بن‌سن، جان (1382)، اخلاق زیست‌محیطی، ترجمۀ محمدمهدی رستمی شاهرودی، تهران: انتشارات سازمان حفاظت از محیط‌زیست.
ترکان، هاجر و کجباف، محمد باقر (1387)، «نگرش چیست؟»، فصلنامۀ توسعۀ علوم رفتاری. شمارۀ 1: 49-54.
تنهایی، حسن (1379)، درآمدی بر مکاتب و نظریه‌های جامعه‌شناسی، گناباد: نشر نی نگار.
حدادی، محسن (1389)، «اولین اثر مرجع در عرصۀ دین و محیط‌زیست»، ماهنامه اخبار ادیان، سال هشتم، شمارۀ 1: 26-27.
دورکیم، امیل (1369)، صور بنیانی حیات دینی، ترجمۀ باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
رفیع‌پور، فرامرز (۱۳۷۵)، جامعه، احساس و موسیقی: کوششی در جهت آغاز یک بررسی جامعه‌شناختی از اثرات سازنده و مخرب موسیقی در ایران، تهران: شرکت سهامی انتشار.
سلیمی، علی؛ داوری، محمد (1385)، جامعه‌شناسی کجروی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
شاه ولی، منصور (1378)، «بسترسازی برای مشارکت در توسعه و حفاظت از منابع طبیعی». مجموعه مقالات اولین همایش منابع طبیعی، مشارکت و توسعه، تهران: دفتر ترویج و مشارکت مردمی سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور: 49-70.
شجاعی زند، علیرضا (1384)، «مدلی برای سنجش دینداری در ایران». مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 1: 34-66.
صفاری‌نیا، مجید (1385)، «کتاب‌شناسی: روان‌شناسی تغییر نگرش و رفتار مصرف‌کنندۀ انرژی»، اقتصاد و انرژی، شمارۀ 89.: 13-19.
طالبی صومعه‌سرایی، مهشید (1392)، بررسی جامعه‌شناختی مصرف آب خانگی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن (مطالعۀ موردی شهر تهران)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
عبدالهی، عطیه السادات (1390)، «گزارش طرح تحقیقاتی بررسی عوامل مؤثر بر رفتار زیست‌محیطی شهروندان تهرانی»، مدیریت پژوهشی پیام نور استان اصفهان.
قاضی مرادی، حسن (1387)، در ستایش شرم: جامعه‌شناسی احساس شرم در ایران، تهران: نشر اختران.
کاظمی، جمال (1389)، «نگاهی به آرای توماس بری، بنیانگذار الهایات زیست‌محیطی: روایت نو از دین، زمین و زندگی»، ماهنامۀ اخبار ادیان، شماره 1: 19- 25.
کلاینتون، سوزان و مایرز، جین (1390)، روان‌شناسی حفاظت از محیط‌زیست (درک و ترغیب مراقبت انسان از طبیعت)، ترجمۀ عبدالله مفاخری و همکاران، تهران: انتشارات ارجمند.
کیانپور، مسعود (1385)، بررسی ارتباط بین کیفیت زندگی و احساسات اجتماعی در شهر اصفهان. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، گروه علوم اجتماعی، دانشگاه اصفهان.
کیانپور، مسعود و ربانی‌خوراسگانی، علی (1388)، جامعه‌شناسی احساسات،جامعه‌شناسی کاربردی، شمارۀ 34: 35-64.
محقق داماد، مصطفی (1380)، «الهیات محیط‌زیست»، نامۀ فرهنگستان علوم، شمارۀ 17: 7-30.
ملکی، امیر و عبدالهی، عظیم السادات (1392)، «تبیین جامعه‌شناختی محیط‌گرایی ایرانیان در دو سطح خرد و کلان»، فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، شمارۀ 2: 9-34.
نواح، عبدالرضا؛ فروتن کیا، شهروز و پورترکارونی، محمد (1390)، «بررسی رابطۀ بین میزان دینداری با ارزش‌ها و رفتارهای زیست‌محیطی شهروندان (مطالعۀ موردی شهر اهواز)». فصلنامۀعلمی-تخصصیمطالعاتشهری، شمارۀ 1: 77-97.
 
Barblet, J.M (1998), Emotion, Social Theory, and Social Structure: A Macro-sociological Approach. England: Cambridge University Press.
Breckler, S. J. Wiggins, E. C (1989), on defining attitude and attitudetheory: Once more with feeling. In A. R. Pratkanis. S. J. Breckler. A. G. Greenwald (Eds.), Attitude structure and function: 407–427, New Jersey: Lawrence Erlbaum.
Budak, D (2005), “Behavior & Attitude of Student toward Environmental Issues at Faculty of Agricultural, Turkey”, Journal of Applied Sciences, Vol. 1: 1224-1227.
Chawla, l (1992), Childhood place attachment, human behavior and environment: advances in theory and research, Vol. 12, Place attachment: 63-88, New York, Plenum Press.
De Pau IA Go, cavalcant RN (2000), “Ethics: essence for sustainability”,Journal of cleaner production, Vol. 8: 109-117
Dunlap, R. E., Van Liere, K. D (1978), “The new environmental paradigm: A proposed measuring instrument and preliminary results”. Journal of Environmental Education, Vol. 9: 10-19.
Dunsmore, J. Halberstadt, A (2008), The Dynamic Context of Emotion Socialization, ISCF Summit, Riva San Vitale.
Eagly, A.H. Chaiken, S (1993), The Psychology of Attitudes, Harcourt Brace and Company, Orlando.
Flam, B.J (2006), Environmental Knowledge, Environmental Attitudes, and Vehicle Ownership and Use (PhD Dissertation in Partial Fulfilment of the requirements for city and regional planning). University of California, Berkeley.
Giner-Sorolla, R (1999), Affect in attitude: Immediate and deliberativeperspectives, In S. Chaiken, & Y. Trope (Eds.), Dual-process theories in social psychology, New York: Guilford.
Grob, Alexander. (1995), “A Structural Model of Environmental Attitudes and Behaviour”. Journal of Environmental Psychology, 15 (3):209-220.
Heberlein, T. A, Wisconsin, m (1972), Environmental Attitudes. Abhandlungen, ZfU: 81-247 available at: 1—270www.drs.wisc.edu/.../heberlein / Environmental Attitudes.
Heberlein, T.A (2012), Environmental Attitudes, Oxford: Oxford university press.
Hinds, J. Sparks, P (2007), “Engaging with the Natural Environment: The Role of Affective Connection and Identity”, Journal of Environmental Psychology, Vol.28: 109–120.
Kaiser, F.G., Wolfing, S., Fuhrer,U (1999), “Environmental Attitude and Ecological Behavior”, Journal of Psycology, Vol. 19: 1-19.
Kals, E., Schumaker, D., & Montada, L (1999), “Emotional affinity toward nature as a motivational basis to protect nature”, Environment and Behavior, Vol. 31: 178–202.
Kemper,T. D (1978), A social interactional theory of emotions, Wiley interscience publication.
Kollmuss,A., Agyeman.J (2002), “Mind the Gap: Why People Act Environmentally and What are the Barriers to Pro-environmental Behavior?” Journal of Environmental Education Research, Vol.8: 239-260.
lasso De Lavega, E (2004),Awareness, Knowledge and Attitude about Environmental Education: Responses from Environmental Specialists, High School Instructors, Students and parents (PhD Dissertation in the college of education). University of Central Florida, Orlando, Florida.
Lynn, S.L. Piotr, W (2010), “The Social Psychology of Emotion: A Bridge that is Not Too Far”. Social Psychology Quarterly, Vol. 73: 327-332.
Mayer, F.S, McPherson Frantz, C (2004), “The connectedness to nature scale: A measure of individuals’ feeling in community with nature”,Journal of Environmental Psychology, Vol. 24: 503–515.
Milfont, T.L duckit, J (2004), “The structure of environmental attitudes: A first and second order confirmatory factor analysis”, Journal of environmental psychology, 24 (3): 289-303.
Nisbet, E, K., Zelenski, J. M., & Murphy, S. A (2010), “Happiness is in our nature: Exploring nature relatedness as a contributor to subjective well-being”, Journal of Happiness Studies, Vol. 13: 303-322.
Pooley, J. A., & O’Conner, M (2000), “Environmental education and attitudes”, Environment and Behavior, Vol. 32: 711–723.
Powel, J.L (2008), “Social Theory and Emotion: Sociological Excursions”, International Journal of Sociology and Social Policy. Vol. 28: 394-407.
Proshansky, H.M (1978), “The city and self-identity”, Environment and behavior, Vol. 10 (2): 146-169.
Ryan, R. Deci, E.L (2000), “Intrinsic and Extrinsic Motivations: Classic Definitions and New Directions”, Contemporary Educational Psychology, Vol. 25: 54–67.
Salehi. S (2009), “The New Environmental Paradigm and energy saving behavior, under consideration”, Journal of Environmental Education, Vol. 16.
Schultz, P. W (2002), “Inclusion With Nature: The psychology of human- nature relations”, Psychology of sustainable development, Vol 1: 61-78.
Schultz, P. W., Shriver, C., Tabanico, J. J., Khazian, A. M, (2004), “Implicit connections with nature”, Journal of Environmental Psychology, 24(1):. 31-42.
Sutton, P (2007), The Environment: A Sociological Introduction, Cambridge: Polity Press.
Takács-Sánta, A (2007), “Barriers to Environmental Concern”, Human Ecology Review, Vol. 14: 26-38.
Taylor, Sh. E. Peplau, L. A. Sears, D. O (2003), Social Psychology, Pearson Education.
Turner, J. H., Stets, J. E (2006), “Sociological theories of human emotions”, Annual Review of Sociology. 32: 25-52.
Turner.J.H, Stets,K.S (2005), The sociology of emotions, Cambridge: Cambridge University Press.
Villalobos Silvas, D (2013), Measuring and emotional connection to nature among children, Colorado:Colorado State University.
Von Scheve, C. Von Luede, R (2005), “Emotion and Social Structures: Towards an Interdisciplinary Approach”, Journal for the Theory of Social Behavior, 35 (3): 303-328.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار