امکان‌سنجی تحقق سبک زندگی دینی (اسلامی) در جامعۀ ایران (براساس سه اثر مفاتیحالحیاۀ، الحیاۀ و سراج‌الشیعه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‌شناسی و مدیر گروه فرهنگی مرکز تحقیقات استراتژیک

2 استادیار گروه تاریخ تمدن و انقلاب اسلامی دانشکدۀ معارف اسلامی دانشگاه تهران

چکیده

مسئلۀ اصلی این نوشتار تأمل دربارۀ امکان و زمینه‌های ارتقا، ژرف‌اندیشی و گسترش سبک زندگی دینی در جامعۀ ایرانی است. فرض اساسی نیز آن است که در جامعۀ ایرانی و متأثر از امواج مدرنیته و جهانی شدن، الگوهای مختلفی از سبک زندگی در کنار سبک‌های زندگی سنتی و دینی وجود دارد؛ بنابراین میدان رقابت جدی (در زمینۀ فرهنگی و به ویژه برای شمولیت یافتن انواع سبک‌های زندگی) وجود دارد. بنابراین مسئلۀ اصلی این پژوهش، بررسی میزان کفایت یا پاسخگویی الگوهای دینی سبک زندگی به نیازهای موجود و چگونگی انطباق آن با شرایط موجود و همچنین قابلیت پاسخگویی مراجع دینی (مبتنی‌بر احکام و سفارش‌های دینی) به نیازهای روزمرۀ کنشگران در زمینه‌های گوناگون سبک زندگی از جمله پوشش، مصرف و... است. پرسش‌های اصلی بیان‌شده عبارتند از: ویژگی‌ها و ابعاد سبک زندگی دینی (با تأکید بر آثار نوشتاری روایی_ حدیثی) چیست؟ زمینه و عوامل استقرار، نفوذ و تداوم الگوی دینی (اسلامی) سبک زندگی کدام‌اند؟ امکان‌پذیری اجرای آنها در جامعۀ ایرانی به چه اندازه است؟ برای برخورداری این پژوهش از ماهیت و رویکرد یا روش‌شناختی امکان‌سنجی، بررسی محتوای سبک زندگی دینی یا الگوی زیست مسلمانی در معنای اصلی و روایی آن مهم است. به همین علت، محتوای سه اثر مهم دینی ازجمله کتاب‌های مفاتیح‌الحیاۀ (جوادی آملی)، الحیاۀ (حکیمی) و سراج‌الشیعه (مامقانی غروی) بررسی شده است که با هدف ارائۀ سبک زندگی اسلامی تدوین شده‌اند. سپس ویژگی‌های این سه اثر با معیارهای ارزیابی سبک‌های زندگی مقایسه شده است. در پایان مشکلات و موانع استقرار و تداوم سبک زندگی مذهبی (حیات طیبه) بررسی و پیشنهاد شده است؛ ابتدا اینکه به تنوع الگوهای سبک زندگی دینی توجه شود و همچنین به تلاش‌های احیاگران و روشن‌اندیشان دینی در دوره‌های معاصر برای تحقق سبک زندگی دینی یا ایمانی بیشتر در مراکز سیاست‌گذاری فرهنگی توجه شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

امکان سنجی تحقق سبک زندگی دینی (اسلامی) در جامعه ایران (با تکیه بر سه اثر مفاتیح الحیاه، الحیاه و سراج الشیعه)

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Hajiani 1
  • Bahaedin Gahremaninejad Shayag 2
1
2
چکیده [English]

مسئله اصلی نوشتار حاضر تأمل درباره امکان و زمینه‌های ارتقاء تعمیق و گسترش سبک زندگی دینی در جامعه ایرانی است. فرض اساسی نیز آن است که در جامعه ایرانی و تحت تاثیر امواج مدرنیته و جهانی شدن انواع و الگوی مختلفی از سبک زندگی در کنار سبک های زندگی سنتی و دینی وجود دارد و لذا یک میدان جدی رقابتی (در حوزه فرهنگی و بطور مشخص برای شمولیت یافتن سبک های زندگی ) وجود دارد. لذا مسئله اصلی این مقاله بررسی میزان کفایت یا پاسخگویی الگوهای دینی سبک زندگی به نیازهای موجود و میزان انطباق آن با شرایط موجود و اساساً توان یا قابلیت پاسخگویی مراجع دینی (مبتنی بر احکام و دستورات دینی) به نیازهای روزمره کنشگران در عرصه‌های مختلف سبک زندگی از جمله پوشش، مصرف ... می‌باشد . سوالات اصلی قابل در اینجا ان بوده که ویژگی‌های و ابعاد سبک زندگی دینی (با تأکید بر آثار مکتوب روایی- حدیثی) کدام‌اند؟ دو دیگر انکه زمینه و عوامل استقرار، نفوذ و تداوم الگوی دینی (اسلامی) سبک زندگی کدام‌اند؟ و امکان پیاده‌سازی آنها در جامعه ایرانی به چه میزان است؟برای این مطالعه که ماهیت امکان سنجی داشته بررسی محتوای سبک زندگی دینی یا الگوی زیست مسلمانی در معنایاصیا و روایی ان مهم است . برای این منظور محتوای 3 اثر مهم دینی که با هدف ارایه سبک زندگی اسلامی تدوین شده اند یعنی کتابهای مفاتیح الحیاه (جوادی آملی) الحیاه (حکیمی) و سراج الشیعه (مامقانی غروی) مورد بررسی قرار

کلیدواژه‌ها [English]

  • سبک زندگی
  • سبک زندگی دینی
  • سیاست فرهنگی
  • مدرنیته فرهنگی
  • حیات طیبه

مراجع

  • حکیمی، محمدرضا، الحیاه (1367)، قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
  • الفت، سعیده و سالمی، آزاد (1391)، «مفهوم سبک زندگی»، فصلنامۀ مطالعات سبک زندگی، شمارۀ 1: 39-36.
  • امیری، مجید (1390)، بررسی رابطۀ ابعاد دینداری و سبک زندگی جوانان دانش‌آموز شهر ورزقان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام‌نور تهران.
  • بخرد، محمد (1393)، رابطۀ دینداری و سبک زندگی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز.
  • جوادی آملی، عبداله (1391)، مفاتیح الحیاه، قم: مرکز نشر اسرا.
  • حاجیانی، ابراهیم (1386)، الگوهای سبک زندگی ایرانیان، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک.
  •                  (١٣٨٨)، جامعه‌شناسی هویت ایرانی، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
  •                 (1391)، مجموعه مقالات همایش سبک زندگی ایرانیان، معاونت فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران.
  • خلج‌آبادی فراهانی، فریده و مهریار، امیرهوشنگ (1389)، «بررسی نقش خانواده در ارتباط با جنس مخالف قبل از ازدواج در دختران دانشجو در تهران»، فصلنامۀ خانواده‌‌پژوهی، شمارۀ 24: 468-449.
  • ساروخانی، باقر و مقربیان، مریم (بهار 1392)، «تجددگرایی و روابط پیش از ازدواج»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شمارۀ 19: 120-101.
  • سفیری، خدیجه؛ گودرزی، محسن و میراث، سمیه (1392)، «تعارض‌های هویت جنسیتی سنتی و مدرن و عوامل مؤثر بر آن»، فصلنامۀ جامعه، فرهنگ و رسانه، شمارۀ 6.
  • شکوری، علی (1380)، خرده‌فرهنگ‌ها و سبک‌های زندگی جوانان در شهر تهران (گزارش منتشر نشده)، تهران: پژوهشکدۀ ملی مطالعات جوانان، سازمان‌ ملی جوانان.
  • شهابی، محمود (1386)، الگوهای سبک زندگی جوانان ایرانی.  
  • شیخ بهایی (1388)، مفتاح الفلاح، قم: انتشارات جلوة کمال.
  • فاضل‌قانع،‌ حمید (1392)، سبک زندگی براساس آموزه‌های اسلامی، قم: مرکز پژوهش‌های اسلامی (صدا و سیمای قم).
  • فاضلی، محمد (1382)، مصرف و سبک زندگی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
  • فنایی، ابوالقاسم (1384)، دین در ترازوی اخلاق، قم: انتشارات صراط.
  • قدیری، قادر (1391)، تأثیر اخلاق در اصلاح الگوی مصرف از منظر معصومین (ع)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه معارف اسلامی قم.
  • قزلسفلی، محمدتقی و فرخی، سمیه (بهار 1392) «جهان‌زیست ایرانی و تأثیر آن در نهادمندی سبک زندگی»، فصلنامۀ جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، شمارۀ 2: 84-61.
  • کاظمی، زهرا؛ نیازی، صفر (تابستان 1389)، «بررسی تأثیر عوامل فرهنگی بر الگوی ازدواج»، مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 2: 23-3.
  • کلاهی، محمدرضا (1390)، «دینداری و جهانی شدن»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 24: 94-65.
  • گشنیزجانی، کامران (1390)، گونه‌شناسی سبک‌های زندگی در میان دانشجویان دانشگاه تهران، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان.
  • گیدنز، آنتونی (1383)، جامعه‌شناسی،‌ ترجمۀ منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
  • مامقانی‌غروی، عبدالله (1392)، سراج الشیعه الاداب الشریعه (اخلاق و آداب زندگی در شریعت اسلامی)، قم: انتشارات شاکر.
  • مجمع، شهره (1387)، بررسی الگوی پوشش جوانان (سبک زندگی یا مقاومت)، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا.
  • محمودیان، حسین؛ دوراهکی،‌ احمد (1393)، «عوامل مؤثر بر نگرش جوانان به روابط دوستی دختر و پسر قبل از ازدواج»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شمارۀ 23: 82-63.
  • منادی، مرتضی (1388)، «روند تغییرات فضاهای شهروندی جوانان ایران از 1371 تا 1385»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 16: 154-127.
  • موحد، مجید؛ عباسی‌شوازی، محمدتقی (1385)، «بررسی جامعه‌پذیری و نگرش دختران نسبت به ارزش‌های سنتی و مدرن در زمینۀ روابط بین شخصی دو جنس پیش از ازدواج»، مجلۀ مطالعات زنان،‌ شماره : 34-1.
  • موحد، مجید؛ عنایت حلیمه و عباسی‌شوازی،‌ محمدتقی (1385)، «بررسی روابط عوامل اجتماعی فرهنگی با نگرش دانشجویان به معاشرت و دوستی دختر و پسر قبل از ازدواج»، مجلۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شمارۀ 2: 165-146.
  • مهدوی‌کنی، محمدسعید (1386)، دین و سبک زندگی، تهران: انتشارات امام صادق (ع).
  • نیازی، محسن (1390)، «رابطۀ بین سبک زندگی و میزان هویت ملی در شهر کاشان»، فصلنامۀ مطالعات فرهنگی و ارتباطات، شمارۀ 24: 158-129.
  • هاشمی، مولود (1390)، بررسی نمودهای عرفی‌شدن دین در سبک زندگی جوانان شهر اصفهان، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه اصفهان.

 

 

 

 

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار