نوسازی و دگرگونی‌های بحران‌ساز در خانواده‌‌ ( بررسی مسائل نوین خانواده در نقاط شهری استان مازندران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور

2 عضو هیئت علمى دانشگاه پیام نور

چکیده

در چند دهۀ اخیر، نهاد خانواده در ایران از فرآیند نوسازی و پیامدهای آن در سطح فرد و جامعه، تأثیر پذیرفته و دگرگونی‌های مهمی را تجربه کرده است. از جملۀ این دگرگونی‌ها، تغییر ساختار نظام ارزشی خانواده است که اغلب با ارزش‌های سنتی کم‌وبیش جاری در جامعه و خانواده متعارض است. این تغییرات ارزشی، خانواده را  با مسائلی نوپدید همچون بی‌وفایی همسران، نگرش سهل­گیرانه به طلاق و نیز مصرف نمایشی مواجه کرده و درنتیجه روابط بین اعضای خانواده به‌طور جدی دچار اختلال شده است؛ به گونه‌ای که از آن به «بحران در خانواده » نام می‌بریم. این بحران تاحدودی نیز ناشی از ناهمنوایی بستر فرهنگی و ویژگی‌های اجتماعی- تاریخی جامعه با الزام‌های نوسازی است. در این مقاله کوشیدیم تا تأثیر فرآیند نوسازی بر ایجاد مسائل نوپدید در عرصۀ خانواده را تبیین و تحلیل کنیم. بدین منظور با ترکیب نظریۀ بحران ارزش‌ها در سطح کلان و نظریه‌های مبادله و نیاز- انتظار و نیز مصرف نمایشی در سطح خُرد، گزاره‌های لازم برای تحلیل و تبیین مسائل خانواده ارائه شده است. منطقۀ جغرافیایی پژوهش استان مازندران و جامعۀ آماری آن ساکنان مناطق شهری این استان است. حجم نمونه با استفاده از فرمول کوکران 220 خانواده بوده است که با روش نمونه‏گیری خوشه‏ای و تصادفی انتخاب شده‌اند. اطلاعات ضروری نیز با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری و تجزیه و تحلیل آماری شده ‌است. یافته‌های پژوهش نشان می‏دهند که بین شاخص‌های نوسازی و بی‌وفایی همسران، نگرش سهل‌گیرانه به طلاق و مصرف نمایشی ارتباط معنادار وجود دارد. اما بین شاخص‌های نوسازی و اختلاف‌های خانوادگی ارتباط معناداری دیده نشد. همچنین براساس نتایج پژوهش، الگوی معادلۀ ساختاری ارتباط شاخص‌های نوسازی و مسائل خانواده ( نگرش به طلاق، اختلاف خانوادگی و مصرف نمایشی) در نقاط شهری استان مازندران تأیید شده است و الگو تناسب معنادار دارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Modernization and Crisis Changes In Family(A survey on new problems in family in urban area of Mazandaran province)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Zahedi 1
  • Hossein Nazoktabar 2
1 Associate Professor in Payame Noor University
2 Faculty Member in Payame Noor University
چکیده [English]

Family institution in Iran has experienced some important changes due to modernization and its consequences in recent decades in the level of society and individuals. Including this change is structural change in family value syste m which is in contrast with the current traditional values in society. This value changes confronted family with new problems such as treachery, take easy attitude to divorce and also dramaturgical consumption, and as the result the relationships between family members seriously disrupted, which perhaps may be named as “crisis in family”. This crisis in some extent is due to unconformity of cultural context and socio-historical characteristic of society with the requirements of the impact of modernization on creation of new problems in family. In order to this, the required propositions have been presented by combining the theory of value crisis at the macro level and the exchange theory and the need-expectation theory and dramaturgical consumption at the micro level. The geographical area of research is Mazandaran province and statistical society is the inhabitants of the urban areas in this province. The sample size is 220 based on cluster sampling method. The information gathered by questionnaire and analyzed by statistics. The findings of indicate a significant relationships between modernization and the attitude to divorce and family treachery and dramaturgical consumption. But no significant relationship observed between modernization components and family disagreement. Also according to the research findings, the structural equation model of relationships between modernization component and family problems (attitude to divorce, family disagreement, and dramaturgical consumption) has been confirmed and is statistically significant.

کلیدواژه‌ها [English]

  • modernization
  • Attitude to divorce
  • Dramaturgical consumption
  • Treachery.

مراجع

  • ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (1377)، جامعه‌شناسی توسعه، تهران: نشر کلمه.
  • ازکمپ، استوارت (1369)، روان‌شناسی اجتماعی کاربردی، ترجمۀ فرهاد ماهر، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
  • آزاد ارمکی، تقی؛ زند، مهناز و خزایی، طاهره (1379)، «بررسی تحولات اجتماعی و فرهنگی در طول سه نسل خانوادۀ تهرانی»، نامۀ علوم اجتماعی، شماره 16: 3-29.
  • برمن، مارشال (1389)، تجربۀ مدرنیته، ترجمۀ مراد فرهادپور(چاپ هشتم)، تهران: نشر طرح نو
  • بنوعزیزی، علی (1374)، «جایگاه سنت و تجدد»، ترجمۀ محمد عابدی اردکانی، ماهنامۀفرهنگوتوسعه، شمارۀ 18: 13.
  • تنهایی، ابوالحسن و شکربیگی، عالیه (1387)، «جهانی‌شدن، تجددگرایی و خانواده در ایران (گذار یا فروپاشی)»، مجلۀ جامعه شناسی دانشگاه آزاد، شمارۀ 11: 33-55.
  • رابرتسون، رونالد،1380، جهانی‌شدن (تئوری‌های اجتماعی و فرهنگ جهانی)، ترجمه کمل پولادی، تهران: نشر ثالث.
  • رابرتسون، یان (1374)، درآمدی بر جامعه، با تأکید بر نظریه‌های کارکردگرایی، ستیز، کنش متقابل نمادی، ترجمۀ حسین بهروان، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
  • زاهدی، محمدجواد (1386)، توسعه و نابرابری، تهران: انتشارات مازیار.
  • سازمان بهداشت جهانی (1380)، خشونت علیه زنان، ترجمۀ شهرام رفیعی و سعید پارسی‌نیا، انجمن آموزش بهداشت و ارتقای سلامت خانواده، تهران: نشر تندیس. 
  • سرایی، حسن (1386)، «تداوم و تغییر در خانواده در بستر گذار جمعیتی»، نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، شماره 2: 37-60.
  • سو، آلوین. ی (1380)، تغییر اجتماعی و توسعه (مروری بر نظریه‌های نوسازی، وابستگی و نظام جهانی)، ترجمۀ محمود حبیبی مظاهری، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
  • شکربیگی، عالیه و معینی، سیدرضا (1388)، «بررسی نوگرایی خانواده­های ایرانی (تحقیقی در شهر تهران)»، فصلنامۀ مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، شمارۀ 2: 107-127.
  • شکربیگی، عالیه (1390)، مدرن‌گرایی و سرمایۀ اجتماعی خانواده، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
  • صادقی فسایی، سهیلا و عرفان‌منش، ایمان(1392)، «تحلیل جامعه‌شناختی تأثیرات مدرن‌شدن بر خانواده ایرانی و ضرورت تدوین الگوی ایرانی اسلامی»، مجله زن در فرهنگ و هنر، شمارۀ 1: 63-84.
  • گیدنز آنتونی (1387)، پیامدهای مدرنیّت، ترجمۀ ثلاثی، تهران: نشر مرکز.
  • گیدنز، آنتونی (1389)، «چشم‌انداز خانواده»، ترجمۀ محمدرضا جلائی­پور، مجلۀ بازتاب اندیشه، شماره4: 13-21.
  • گیدنز، آنتونی (1384)، چشم‌اندازهای جهانی، ترجمۀ محمدرضا جلائی­پور، تهران: انتشارات طرح نو.
  • لرنر، دانیل (1383)، گذر جامعۀ سنتی (نوسازی خاورمیانه)، ترجمۀ غلامرضا خواجه‌سروی، تهران: انتشارات پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
  • مرکز آمار ایران (1390)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن، استان مازندران.
  • مساواتی، مجید (1374)، آسیب‌شناسی اجتماعی ایران و جامعه‌شناسی انحرافات، تبریز: انتشارات نوبل.
  • واترز، مالکوم (1379)، جهانی‌شدن، ترجمۀ مردانی گیوی و سیاوش مریدی، تهران: سازمان مدیریت صنعتی.
  • وبلن، تورستاین (1386)، نظریۀ طبقۀ تن‌آسا، ترجمۀ فرهنگ ارشاد، تهران: نشر نی.
  • وزارت کشور(1392)، آمار وقایع حیاتی در استان مازندران، سازمان ثبت احوال کشور: ادارۀ کل ثبت احوال استان مازندران.
  • هومن، حیدرعلی(1384)، مدل­یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم‌افزار لیزرل، تهران: انتشارات سمت.
    • Armer, Micheal J. and John Katsillis (2001), Modernization Theory, in: Encyclopedia of Sociology.
    • Chuick, Christopher Daniel (2009), Gender and infidelity: a study of the relationship between conformity to masculine norms and extrarelational involvement, PhD dissertation, University of Iowa.
    • Conger, C. (1900), “Linking Economic hardship to materialquality in stability”. Journal of marriage and the family, P. 646.
    • Eisenstadt, S.N(1964), “Studies of Modernization and Sociological Theory”, in: History and Theory, No. 13: 225-252.
    • Habermas, jurgen (1989), The structural Transformation of public-sphere, The mitpress Cambridge Massachusetts.
    • Hall, Stuart(1973), Encoding and Decoding in the Television Discourse, Birmingham, England, Center for Cultural Studies, University of Birmingham.
    • Kenear, P. (2004), New Family for New Time, London: Allyn and Bacon.
    • Knight, Elizabeth A. (2010), Gender Differences in Defining Infidelity. Ma Thesis, Humboldt State University.
    • Lerner, Daniel (1958), The Passing of Traditional Society, Modernizing the Middle East, London, Collier MacMillan limited.
    • Levinger, G. (1965), “Marital cohesiveness and dissolution: An integrative review”, Journal of Marriage and the Family,  No. 27: 19-28.
    • Martin, Sara (1997), A Social Exchange Analysis of Early and Late Divorce. A Thesis in Human Development and Family Studies, Submitted to the Graduate Faculty of Texas Tech University in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Science, August.
    • Nik A. Hisham, Zaleha Kamaruddin, Sahari Nordin (2010), “Social Problems and its Relationship with Family Institution in Felda Settlements: the Local Perspective”, European Journal of Social Sciences, No. 3: 369-386.
    • Schwarzer, Steve (2011), Political socialization as the driving factor for political engagement and political participation, Paper prepared for the Eelecdem workship in "Advanced Techniques for Political Communication Research: Content Analysis", March 20-24, Amsterdam.
    • Smelser, Neil, J(1967), Toward a Theory of Modernization, in: Tribal & Peasunt Economics, Edited by George Dalton, N.Y: American Museum of Natural History.
    • Thibaut, N.; Kelley, H. (1959), The social psychology of groups, New York Wile.
    • Toren, N. (2003), “Tradition and Transition: family change in Israel”, Journal of Gender Issues, No. 21: 60-76.
    • Udry. R. (1971), Social control of marriage. New York.
    • Yeneceri, Zuhal and Kokdemir, Dogan (2006), “University Students’ Perception of, and Explanations for, Infidelity: The Development ofThe Infidelity Questionnaire (INFQ)”. Social Behavior and Peronality, No. 34(6): 639-650.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار