تحلیل جامعه‌شناختی نظم ‌اجتماعی با توجه به انواع هنجارگرایی و عوامل ‌اجتماعی مؤثر بر آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشگاه تهران

2 کارشناس‌ارشد پژوهش دانشگاه تهران

چکیده

 هنجارهای اجتماعی، مقررات و انتظاراتی هستند که با آن جامعه رفتار اعضای خود را هدایت می­کند و بر‌اساس فرآیند کنترل ­اجتماعی، مشروعیت ­سیاسی و رویه­های اعمال عدالت در زمینۀ حاکمیت، نظم اجتماعی در جامعه تضمین می­شود. در این پژوهش تأثیر متغیرهای مستقل مرتبط با سه زمینۀ کنترل ­اجتماعی، عدالت رویه­ای و سرمایۀ ­اجتماعی بر متغیر وابسته یعنی هنجارگرایی و ابعاد چهارگانۀ آن (متعهدانه، مصلحت­گرایانه، اجبارگرایانه و عادت­گرایانه) در شهر تهران بررسی شده است. روش پژوهش، پیمایش و ابزار استفاده‌شده پرسشنامه است. جمعیت­ آماری پژوهش، افراد بالای 18 سال ساکن شهر تهران بود که براساس فرمول کوکران و روش نمونه­گیری ­احتمالی ­خوشه­ای چند­مرحله­ای، درنهایت 400 نفر انتخاب شدند. نتایج نشان داد میانگین رتبه­ای هنجارگرایی 81/2 از 5 بوده است. متغیرهای مستقل سن، پایگاه اقتصادی‌ـ اجتماعی، کنترل­ رسمی، کنترل­ غیررسمی، خودکنترلی، قطعیت­ مجازات، عدالت­ رویه­ای، مشروعیت ­سیاسی، تعهد دینی، سرمایۀ ­اجتماعی و فردگرایی ارتباط معنادار با متغیر هنجارگرایی دارند. براساس نتایج تحلیل رگرسیون نیز متغیرهای مستقل تعهد دینی، خودکنترلی، فردگرایی، مشروعیت ­سیاسی، عدالت ­رویه­ای و قطعیت مجازات به اندازۀ 429/0 از کل واریانس متغیر وابستۀ هنجارگرایی را در شهر تهران نشان می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Sociological analysis of the social order Due to the variety of norm compliance and social factors that influence

نویسندگان [English]

  • Soheila Sadeghi Fasaee 1
  • Ehsan Aminian 2
1 Associate professor of sociology at Tehran University
2 MA of Research, Tehran University
چکیده [English]

Social norms are rules and expectations by which a society guides the behavior of its members Based on the process of social control, the level of political legitimacy and procedural justice practices in the areas of governance, social order is guaranteed. In this study, the independent variables associated with three domains of social control, procedural justice and social capital to Norm compliance of the dependent variable and the four dimensions (commitment conformity, expedient conformity, forced conformity and habitually conformity) are discussed in Tehran. Method of survey and questionnaire techniques are used. Statistical population of people over 18 years living in Tehran and the Cochrane formula that is based on a multi-stage cluster sampling probability, finally 400 were selected. Results showed an average rating of 2.81 out of 5 is the norm compliance. The independent variables were age, economic status - social, formal control, informal control, self-control, certainty of punishment, procedural justice, political legitimacy, religious commitment, social capital and individualism are having a significant relationship with the dependent variable. Regression analysis showed that the independent variables religious commitment, self-control, individualism, political legitimacy, procedural justice and the certainty of punishment 0.429 of the total amount of variance in the dependent variable explained to Norm compliance in Tehran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • social order
  • Norm compliance
  • social control
  • Procedural Justice
  • Social capital
«ارزش­ها ­و نگرش­های­ ایرانیان» (1382) یافته­های پیمایش در 28 استان ­کشور، وزارت ­فرهنگ­ و­ ارشاداسلامی.
-افشاری، رضا (1378) بررسی ­میزان ­گرایش ­به ­قانون­ و عوامل ­مؤثر بر ­آن: کارکنان ادارۀ فرهنگ­ و ­ارشاد اسلامی استان ­همدان، پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد جامعه­شناسی، دانشگاه ­آزاد اسلامی.
-امینیان، احسان (1392) سنخ­شناسی ­و ­تبیین ­جامعه­شناختی ­همنوایی ­در میان ­کنشگران ­تهرانی؛ با ­تأکید ­بر­ هنجارهای ­اجتماعی، پایان­نامۀ –کارشناسی‌ارشد پژوهش ­علوم ­اجتماعی، دانشگاه ­تهران.
-بودون، ریمون و فرانسوا­ بوریکو (1385)، فرهنگ ­انقادی ­جامعه­شناسی، ترجمۀ عبدالحسین­ نیک­گهر، تهران: نشر فرهنگ ­معاصر.
-بیرو، آلن (1367) فرهنگ ­علوم­اجتماعی، ترجمۀ باقر ساروخانی، تهران: انتشارات ­کیهان.
- تاجبخش، کیان (1384) سرمایۀ ­اجتماعی (اعتماد، دموکراسی، توسعه) تهران: نشر شیرازه.
-تیموری، محمود (1391) تحلیل ­جامعه­شناختی ­موقعیت­ اجتماعی ­معلمان، پایان­نامۀ ­کارشناسی­ارشد ­پژوهش ­علوم ­اجتماعی، دانشگاه ­تهران.
-چلبی، مسعود (1375) جامعه­شناسی ­نظم: تشریح ­و ­تحلیل ­نظری ­نظم ­اجتماعی، تهران: نشر نی.
-حاجی­زاده­میمندی، مسعود و زارع شاه­آبادی، اکبر و لعل­سجادی، محمود (1389) «بررسی ­رابطۀ ­بین ­رعایت ­هنجارهای ­اجتماعی ­و ­میزان ­رضایت­ شغلی (مطالعۀ­ موردی: معلمان ­شهر ­مشهد)»، مجلۀ ­جامعه­شناسی ایران، دوره ­یازدهم، شمارۀ 2، تابستان 1389: 124-144.
-حاجی­صفر­علی، احمد (1381) بررسی ­علل ­قانون­گریزی ­در ­رانندگی، پایان­نامۀ ­کارشناسی­ارشد جامعه­شناسی، دانشگاه ­آزاد ­اسلامی ­واحد علوم ­تحقیقات.
-دبیرخانۀ ­شورای­ فرهنگ­ عمومی (1375) «بررسی ­نگرش ­مردم ­ارومیه ­نسبت­ به ­قانون­ و ­روحیۀ ­قانون­پذیری»، دبیرخانۀ ­شورای ­فرهنگ ­عمومی ­استان­آذربایجان­غربی.
-رضایی، محمد (1383) «میزان، نوع ­و عوامل ­مؤثر ­بر قانون­گریزی»، طرح ­تحقیقاتی، مؤسسۀ ­فرهنگ، هنر و ارتباطات ­وزارت ­فرهنگ­وارشاد اسلامی.
-رفیع­پور، فرامرز (1378) آنومی­ یا ­آشفتگی ­اجتماعی، پژوهشی­ در زمینۀ ­آنومی ­در شهر تهران، تهران: انتشارات ­سروش.
-ساروخانی، باقر (1370) درآمدی ­بر دایره­المعارف­ علوم­اجتماعی، تهران: سازمان ­انتشارات­ کیهان.
-ساعی، علی و نامور، اکبر (1388) «تحلیل­ جامعه­شناختی ­بیماری ­قلبی­و­عروقی: مطالعه ­موردی شهر بوشهر»، مجلۀ ­انجمن ­جامعه­شناسی ­ایران، دوره­ دهم، شمارۀ 4: 105-129.
- سلیمی، علی؛ داوری، محمد (1386) جامعه‌شناسی کجروی، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-شمس نجف­آبادی، فاطمه (1379) تأثیر عوامل ­اجتماعی (خانواده، گروه  هم‌نشینان و در ملأ و منظر عام­بودن) بر نحوۀ پوشش دختران دبیرستانی در شهر تهران، پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد جامعه­شناسی، دانشگاه ­تهران.
-صداقت، کامران (1384) بررسی نقش عوامل فرهنگی‌ـ اجتماعی مؤثر بر قانون­گرایی و قانون­گریزی شهرستان تبریز، پایان­نامۀ دکتری جامعه­شناسی، دانشگاه ­اصفهان.
-صدیق­ سروستانی (1382) «بهنجار نظم و نابهنجار رفتار»، فصلنامۀ دانش­انتظامی، شمارۀ 1: 38-53.
-عضدانلو، حمید (1384)، آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه­شناسی، تهران: نشرنی، چاپ­ اول.
-علیخواه، فردین (1378) «نقش صدا و سیما در ترویج رفتار قانون­مند»، مؤسسۀ تحقیقات صدا و سیما، طرح ­تحقیقاتی.
-علیخواه، فردین (1383) سنجش مفاهیم اساسی علوم ­اجتماعی (جلد 1 و 2)، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح­های ملی.
-فوکویاما، فرانسیس (1384) «سرمایۀ ­اجتماعی و جامعۀ ­مدنی»، در: سرمایۀ ­اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه، گردآوری کیان­ تاجبخش، ترجمۀ افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: نشرشیرازه.
-فیروزجائیان گلوگاه، علی­اصغر (1387) «فراتحلیل مطالعات انجام­شده در حوزۀ ارزش­ها و هنجارهای ­اجتماعی»، مجلۀ راهبرد فرهنگ، سال ­اول، شماره دوم: 123-147.
-فیروزجائیان گلوگاه، علی­اصغر (1388) تحلیل جامعه­شناختی قانون­گریزی در شهر تهران، پایان­نامۀ دکتری جامعه­شناسی، دانشگاه ­تهران.
- فیلد، جان (1386) سرمایۀ اجتماعی، غلامرضا غفاری و حسین ­رمضانی، تهران: نشرکویر.
-کرمانشاهیان، ام­البنین (1375) گرایش به حجاب و برداشت از آن در میان دانشجویان دانشگاه­های دولتی و آزاد تهران، پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه ­الزهرا.
-گولد، جولیوس و ویلیام. ل کولب (1376) فرهنگ علوم­اجتماعی، ترجمۀ گروه مترجمان به ویراستاری محمدجواد زاهدی مازندرانی، تهران: مازیار، چاپ اول.
-مقدس، علی­اصغر (1374) «منزلت مشاغل در جامعۀ ­شهری ایران: مورد مطالعه شهر شیراز»، مجلۀ علوم­اجتماعی و انسانی دانشگاه ­شیراز، دوره ­دهم، شمارۀ ­دوم، بهار 1374.
-یاقوتی، هدا (1391) بررسی عوامل­اجتماعی مؤثر بر افسردگی، پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد رشتۀ پژوهش علوم­اجتماعی، دانشگاه شهیدبهشتی.
-محسنی، منوچهر (1375) بررسی آگاهی­ها، نگرش­ها و رفتار اجتماعی‌ـ فرهنگی در ایران، معاونت پژوهشی و آموزشی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
-مدنی­قهفرخی، سعید (1382) «پیامدهای جنسیتی تخریب سرمایۀ ­اجتماعی»، فصلنامۀ پژوهش­ زنان، شمارۀ 5: 34-37.
-ممتاز، فریده (1381) انحراف­ اجتماعی، نظریه­ها و دیدگاه­ها، تهران: شرکت سهامی­ انتشار.
-موسوی، سیدمحسن (1387) «بررسی جامعه­شناسی عوامل مؤثر بر شادمانی در سطوح خرد و کلان، پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد رشتۀ پژوهش، دانشگاه شهیدبهشتی.
 
-Abercrombie, Nicholas. et al. (1984) Penguin dictionary of sociology. Penguin Books.
-Akers, Ronald L, (1991), Self-control as a general theory of crime. Journal of Quantitative Criminology. 7(2).
- Beirne, Piers and James Messerschmidt (1995) Criminology, Harcourt Brace & Company, United States of America.
-Coleman J. S (1990) Equality and achievement in education, westview press, boulder.
-Gottfredson, Michael R. & Hirschi, Travis (1990) A general Theory of Crime, Stanford: Stanford UniversityPress.
-Gransmick, Harold, G & etc (1993) Testing The Core Empirical Implications of Gottferdson and Hrischi s general Theory of Crime, Journal of Research in Crime and Delinquency, Vol. 30. No. 1. pp: 5-29.
-Greenberg, David (1999) The Weak Strength of Social Control Theory, Journal of Research in Crime and Delinquency, Vol. 45. No. 1. pp: 66-81.
-Horton, P, Hunt, C. (1984) Sociology. Mcgraw-Hill International Book Company.
-Hirschi, Travis (1969) Causes of delinquency, Berkeley and Los Angeles, University of California Press.
-Maguire, Mike; Morgan, Rod; Reiner, Robert (2007) The Oxford Handbook of Criminology, Oxford University Press.
-Polakowski, Michael (1994) Linking self- and social control with deviance: illuminating the structure underlying a General Theory of Crime and its relation to deviant activity, Journal of Quantitative Criminology, 10 (1).
-Sadeghi-Fassaei, Soheila. 1996. Women and Crime in Iran: The Effect of the Circumstances of Women’s Occupation on Crime. Ph. D. Dissertation, University of Manchester.
-Sacco, V. F (1995) Media Constructions of Crime, The Annals of the American Academy of Political and Social Science, 539: 141- 54.
-Siegel, Larry, J (2007) Criminology: Theories, Patterns and Typologies, Thomson Wadsworth, Canada.
-Thompson, William E. & Mitchell, Jim& A. Doddler, Richard (1984) An empirical test of Hirschi's control theory of delinqueny, Deviant Behavior. 5.
-Tyler, Tom. R & Jon. M. Darley (2000) Building a Law-abiding Society: Taking Public Views about Morality and Legitimacy of Legal Autthority into account When formulating Substantive law, Hofstrat law Review, Vol, 28, PP: 707-739.
-Tyler, Tom. R & Jeffrey Faggan (2008) Legitimacy and Cooperation: Why do People Help the Police Fight Crime in their Communities? Ohio State Journal of Criminial law, Vol. 6.
-Tyler, Tom. R (2001) Trust and Law- Abidingness: a Proactive Model of Social Regulation, The Australian National University, Research School of Social Sience, Working Paper, no, 16.
-Tyler, Tom. R & E. Allan Lind (2002) Perosedual Justice, in Handbook of Justice, Research in Law, edited by Joseph Snders and V. Lee Hamilton. Kluwer Academic Publisher, New York, pp: 65- 92.
-Tyler, Tom. R (2006) Why People Obey The Law, Princeton University Press.
-Tyler, Tom. R (2008) Perosedual Justice and The Courts, Court Review, Volume 44, pp: 26-31.