نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
دانشگاه تهران
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
This article is a study about investigation of relationship between social support and youth's crime. The comparison of viewpoints and different definitions of social support (Ratous, Kessler and Heller) and crime (Hirschi's social control and strain's Agnew) has been performed in order to examinie and compare enjoyment level of criminal and non-criminal of Ilam city youth from social support. In this research, the social support has been investigated in the three dimensions of sentimental, material and informational support among 520 samples composed of 147 criminal persons and 373 non-criminal persons in Ilam city. The descriptive results of the study indicated that enjoyment level of non-criminal youth of all dimensions of social support is greater rather than criminal youth. The inferential results have approved the significance of these differences too. Furthermore, the analysis of data by logistic regression indicated that theoretical construct of social support has high distinction ability for separation of non-criminal and criminal individuals. In other words, with increasing of social support the probability of crime's perpetration wiu decrease.
کلیدواژهها [English]
حمایت اجتماعی و جرم:
مطالعه تطبیقی جوانان مجرم و عادی شهر ایلام
کامل دلپسند[1]، علی ایار[2]، سعید خانی[3]، پریخان محمدی[4]
)تاریخ دریافت: 7/3/91 تاریخ پذیرش::14/6/91)
چکیده
این مقاله مطالعهای است پیرامون بررسی رابطه بین حمایت اجتماعی و جرم جوانان که پس از مقایسه دیدگاهها و تعاریف مختلف از حمایت اجتماعی (راتوس،کسلر و هلر) و جرم (کنترل اجتماعی هیرشی و فشار اگنیو) با روش پیمایشی به سنجش و مقایسه میزان برخورداری جوانان مجرم و عادی شهر ایلام از حمایت اجتماعی اقدام نموده است. در این تحقیق، حمایت اجتماعی در ابعاد سهگانه حمایت عاطفی، حمایت مادی و حمایت اطلاعاتی در یک نمونه 520 نفری متشکل از 147 نفر از جوانان مجرم و 373 نفر از جوانان عادی شهر ایلام بررسی شده است. یافتههای توصیفی تحقیق بیانگر آن است که میزان برخورداری جوانان عادی در تمام ابعاد حمایت اجتماعی نسبت به جوانان مجرم بیشتر است. یافتههای استنباطی نیز معنیدار بودن این تفاوت را تأیید میکند. همچنین تحلیل دادهها با استفاده از رگرسیون لوجستیک نشان میدهد که سازه نظری حمایت اجتماعی از قدرت تمایز بالایی در تفکیک افراد عادی و مجرم برخوردار است. به عبارت دیگر، با افزایش میزان حمایت اجتماعی احتمال ارتکاب جرم کاهش مییابد.
کلمات کلیدی: جرم، حمایت اطلاعاتی، حمایت عاطفی، حمایت مادی، جوانان
مقدمه
جرم جوانان پدیدهای جهانی محسوب میشود، اگرچه نوع و میزان آن از جامعهای به جامعه دیگر متفاوت است. جامعه ایرانی، جامعه جوانی است و بیشتر جمعیت کشور را جوانان زیر سی سال تشکیل میدهند. بنابراین، جوانان، چالشها و مسائل آنان یکی از چالشهای اساسی جامعه ایرانی محسوب میشود. جوانان و مسائل مرتبط با آنان همیشه از کانونیترین دغدغههای سیاستگزاران و پژوهشگران مسائل اجتماعی میباشد و آنگونه که از منابع و اسناد استنباط میشود این نگرانی، دغدغه و توجه فقط به دوران ما اختصاص ندارد."اگر اجازه دهیم اعمال بیسابقه نسلهای جوانتر ما ادامه یابد، تمدن و فرهنگ ما محکوم به نابودی است". این سخن یک مصلح اجتماعی یا فرد فرهیخته مذهبی در روزگار ما نیست، بلکه گفتاری است بر یک لوحه باستانی متعلق به 3500 سال قبل از میلاد مسیح در شهر اور که یکی از مراکز تمدن سومری بوده و به گفته تورات، زادگاه ابراهیم نبی است (لاور، 1373: 179).
جوامع انسانی با مسائل و آسیبهای گوناگون اجتماعی دست به گریبانند اما سطح، نوع و شدت این مسائل از جامعهای به جامعه دیگر متفاوت میباشد. گسترش آسیبهای اجتماعی[5] جوامع را از جوانب متعدد متضرر میسازد، علیالخصوص زمانی که شعاع آسیبهای اجتماعی، «جوانان» را دربرگرفته باشد. زیرا جوانان سرمایههای مادی و معنوی جامعه محسوب شده و سلامت آنان به نوعی تضمینکننده بقاء، دوام، سلامت و پویایی جامعه است. در ایران تا پایان سال 1383 حدود 130000 هزار نفر در کشور زندانی بودهاند و هر 47 ثانیه یک نفر وارد زندان و یک نفر از زندان خارج میشود (معتمدی، 1386: 332). پرداختن به "جرم" از زاویه دید تئوری جدید میتواند به شکلگیری اندیشههای جدید پیرامون جرم و سایر آسیبهای اجتماعی منجر شود.
طرح مسئله
در جوامع در حالگذار امروزی چون ایران که به تبع ارتباط با جهان مدرن و اجرای برنامههای نوسازی از بالا توسط دولتها، سرمایه اجتماعی قدیم دچار فرسایش گردیده و سرمایه جدید هم آنطوریکه باید شکل نگرفته است با نوعی نابسامانی اجتماعی در سطوح خرد و کلان سر و کار داریم که معرف پیدایش گسلها و گسستهای اجتماعی و منبع زایش و افزایش انواع مسائل و آسیبهای اجتماعی است (عبداللهی و موسوی، 1386: 196). در اینگونه شرایط و موقعیت گسترش آسیبهای اجتماعی سلامت و امنیت جامعه را تهدید خواهد نمود در این میان «جوانان» به عنوان مهمترین منبع و مؤلفه در توسعه، بیشتر درگیر شده و این وضعیت میتواند مانع و معبری برای توسعه تلقی شود. به این دلیل پرداختن به مسائل جوانان باید در اولویت قرار گیرد، علیالخصوص در شرایطی که جوانان نزدیک به نیمی از جمعیت حوزه مطالعه و بیش از 70 درصد زندانیان شهر ایلام را به خود اختصاص دادهاند (ایار، 1388). زیرا ارتکاب به جرم از سوی جوانان آنان را از بسیاری فرصتهای مثبت سازنده محروم میسازد. به نظر میرسد حمایت اجتماعی با تقویت پیوند اجتماعی و احساس تعلق اجتماعی و کاهش فشارهای روانی میتواند به مثابه مانعی بر ارتکاب به جرم موثر واقع شود. حمایت اجتماعی در ابعاد اطلاعاتی؛ با افزایش آگاهی پیرامون مقرارات و پیامد اعمال مجرمانه، و حمایت مالی با کاهش فشارها و تنشها همچنین حمایت عاطفی با تقویت خودپنداره و تقویت پیوستگی قادرند نقش بازدارندگی در ارتکاب به جرم ایفا کنند. بنابراین، ارتباط حمایت اجتماعی با آسیب و کجروی اجتماعی مطالعه و شناخت دقیق ماهیت حمایتهای اجتماعی را ضروری ساخته است. حمایت اجتماعی عبارت از «معرفتی که باعث میشود فردی باور کند که مورد احترام و علاقه دیگران بوده، عنصری ارزشمند و دارای شأن به شمار آمده و به یک شبکه روابط و تعهدات متقابل تعلق دارد» در نظر گرفته میشود (کوب، 1976؛ به نقل از استانسفلد، 1387: 189). از جانب دیگر، با انجام تحقیقاتی از این دست، زمینه کار بست این نظریه در شناسایی، تبیین، کنترل و تعدیل آسیبهای اجتماعی از جمله جرائم جوانان فراهم میشود. به طور کلی در بیان ضرورت انجام این پژوهش به اختصار میتوان به دلایل زیر اشاره کرد:
- ساخت جمعیتی جوان کشور و ویژگیهای روانشناختی- اجتماعی این قشر در تناسب با ویژگیهای ساختار اجتماعی- اقتصادی (نابرابری، بیکاری و...) احتمال ارتکاب به جرم جوانان را در کشور و حوزه مورد مطالعه فراهم کرده است.
- جوانان سرمایههای مادی و معنوی یک جامعه محسوب میشوند و ارتکاب به جرم و شیوع گسترده آن در بین جوانان میتواند به مثابه یکی از موانع عمده توسعه عمل کند (ایار، 1388).
- «وضعیت هشدار برانگیز برخی شاخصهای مربوط به چالشهای اصلی حوزه جوانان که قابلیت تبدیل این چالشها به تهدید را داراست، حاکی از نیاز جدی به سیاستگزاری و برنامهریزی علمی و کارشناسانه است» (سازمان ملی جوانان، 1386: 1).
- با توجه به تغییرات حادث شده و دگرگونی منابع و تهدیدات، پرداختن مجدد به آسیبها از منظری نو و جدید ضرورتی اجتنابپذیر است.
- ارتکاب به جرم در این سنین میتواند به فرایند «برچسب زنی» و شکلگیری هویت مجرمانه در بین جوانان منجر شده و آنان را از بسیاری از فرصتهای اجتماعی و اقتصادی محروم سازد.
- وجود هم وقوعی بین رفتارهای انحرافی و جرایم متفاوت، به عبارت دیگر ارتکاب به یک رفتار انحرافی زمینه ارتکاب به سایر انحرافات و جرائم را فراهم میکند و در نهایت باید گفت که تاکنون مطالعهای منظم پیرامون موضوع تحقیق در حوزه مورد مطالعه صورت نگرفته است.
در کنار این دلایل باید اضافه کرد که ماهیت پیچیده مسائل و آسیبهای اجتماعی ایجاب میکند تا در برخورد با مسائل اجتماعی با تکمیل نظریات موجود و با اتکاء به یافتههای نوین، دایره شناخت خود را گسترش دهیم و با پرداختن به جرم از زاویه دید رویکردهای نظری جدید مانند حمایت اجتماعی، بینشهای تازهای در مورد روابط اجتماعی و دانشی فراتر پیرامون ماهیت روابط اجتماعی و تأثیر آن بر آسیبهای اجتماعی از جمله جرم فراهم کنیم.
در این راستا هدف اصلی مطالعه حاضر، بررسی رابطه حمایت اجتماعی و جرم در بین جوانان مجرم و عادی پسر شهر ایلام میباشد و اهداف جزئی زیر نیز مد نظر قرار میگیرد:
مبانی تجربی و نظری تحقیق
پیشینه تحقیق
جنگ و جانسون (2003) در تحقیقی با عنوان"فشار عواطف منفی و تقابل منحرفانه بین سیاهپوستان آمریکایی" نتایج به دست آمده نظریه فشار عمومی اگنیو را در ارتکاب بزهکاری تأیید نمود.
کالوین و دیگران (2002) در تحقیقی با عنوان "اجبار، حمایت اجتماعی و جرم" به این نتیجه رسیدهاند که اجبار باعث جرم میشود و حمایت اجتماعی از آن جلوگیری میکند.
یاپا و دویلی (2003) در تحقیقی با عنوان "نقش حمایت اجتماعی ادراکشده در قربانی جرمشدن" بعد زمانی حمایت اجتماعی یا حمایت اجتماعی ادراکشده را بهطور خاص بررسی کرده، و آن را به صورت یک منبع پویا و درونی که بر اثر عوامل استرسزای شدید ممکن است تحلیل رود، مفهومسازی کرده است. در مراحل اولیه، حمایت اجتماعی ادراکشده نقش تعدیلکننده استرس را ایفا میکند، اما با افزایش تعداد یا شدیدتر شدن عوامل استرسزا نقش واسطه بین این عوامل و پریشانی روانشناختی را به خود میگیرد. این مقاله این دیدگاه پویا در زمینه حمایت اجتماعی ادراکشده را در مورد قربانیان جرم اعمال میکند و استدلال میکند دیدگاه فرد در مورد وضعیت قربانی، زمانی به بهترین نحو به کار میآید که پیشینه قربانی شدن و تروما[6] که این افراد تجربه کردهاند مدنظر قرار گیرد.
دیانه و الیزابت (2007) در پژوهشی با عنوان "قربانیان جرم: نقش حمایت اجتماعی چیست؟" تأثیرات حمایت اجتماعی دریافتشده و ادراکشده بر میزان اولیه پریشانی، استراتژیهای مقابله[7] و بسامان بودن قربانی پس از قربانی شدن را بررسی میکند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که رابطه مستقیمی بین میزان حمایت اجتماعی ادراکشده و خشم[8] وجود دارد. همچنین رابطه مستقیمی بین حمایت اجتماعی دریافتشده و اضطراب[9] یافت شد. یک رابطه معکوس بین حمایت اجتماعی و مقابله متمرکز بر هیجان[10] و مقابله مبتنی بر اجتناب[11] و یک رابطه معنادار مثبت بین حمایت اجتماعی و مقابله متمرکز بر مشکل[12] وجود داشت.
ساکو (1993) در تحقیقی با عنوان "حمایت اجتماعی و ترس از جرم" به این نتیجه رسیده است که ترس از جرم ممکن است خود به عنوان شکلی از پریشانی روانشناختی که کیفیت زندگی را کاهش داده، دستیابی به فرصتهای اجتماعی و فرهنگی را محدود کرده، و یکپارچگی اجتماعی جوامع محلی را از تضعیف میکند نگریسته شود. بهعلاوه، تا جایی که ترس از جرم نوعی استرس هیجانی محسوب شود باید ثابت شود که به همان اندازه پذیرای تأثیرات بهبود دهنده حمایت اجتماعی است که سایر اشکال پریشانی هیجانی همچون افسردگی یا ناخشنودی هستند.
پناغی و همکاران (1387)در تحقیقی با عنوان "همسرآزاری و سلامت روانی: نقش حمایت اجتماعی و راهبردهای مقابله" براساس تحلیل واریانس چندمتغیری نشان دادند که زنان آزار دیده در حمایت اجتماعی و سلامت روانی نمرههای پایینتر و در راهبردهای مقابلهای نمرههای بالاتری کسب کردند.
نیسی و همکاران (1384) در تحقیقی با عنوان "بررسی رابطه ساده و چندگانه متغیرهای عزت نفس، اضطراب عمومی، حمایت اجتماعی ادراکشده و سرسختی روانشناختی با اضطراب اجتماعی دختران دانشآموز پایه اول دبیرستانهای شهرستان آبادان" به این نتیجه رسیدند که از بین متغیرهای پیشبین، متغیرهای اضطراب عمومی، حمایت اجتماعی ادراکشده و سرسختی روانشناختی بهترین پیشبینهای اضطراب اجتماعی میباشند.
آخوندی (1376) در پژوهشی با عنوان "بررسی رابطه حمایت اجتماعی ادراکشده با سازگاری اجتماعی دانشآموزان شهر تهران" نشان میدهد که خانواده، مهمترین منبع حمایت اجتماعی است که با کلیه سطوح سازگاری اجتماعی ارتباط مثبت دارد. حمایت اجتماعی ادراکشده از دوستان و همکلاسیها با سطوح مهارتهای اجتماعی، روابط مدرسهای، و روابط اجتماعی ارتباط مثبت دارد. حمایت ادراکشده به طور کلی با سطوح روابط خانوادگی، روابط مدرسهای و روابط اجتماعی ارتباط منفی دارد.
ورمزیار (1387) در تحقیقی با عنوان "بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی خانواده و بزهکاری دانشآموزان" حمایت اجتماعی را به یکی از مؤلفههای سرمایه اجتماعی و رابطه آن با بزهکاری مورد بررسی قرار داده است. یافته این تحقیق نشان میدهد که بین حمایت اجتماعی در ابعاد متفاوت- اطلاعاتی، ابزاری و عاطفی- با بزهکاری رابطه معناداری وجود دارد.
چارچوب نظری
رویکرد نظری حمایت اجتماعی در پیوند با همبستگی اجتماعی، سابقهای به قدمت جامعهشناسی کلاسیک دارد. دورکیم با طرح مفهوم همبستگی اجتماعی (دورکیم، 1387) به گونهای غیرمستقیم به حمایت اجتماعی به عنوان محصولی برآمده از روابط اجتماعی توجه دارد. اگرچه او برای اولین بار بحث تأثیر شبکه روابط اجتماعی و حمایتهای منتج از این شبکه را در آسیبشناسی باب نمود. اما حمایت اجتماعی در تحلیلهای آسیبشناختی اجتماعی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. در این تحقیق اگرچه به لحاظ نظری به پیوندهای نظری حمایت اجتماعی و جرم پرداخته میشود اما به لحاظ تجربی این رویکرد نظری از حیث قدرت تمایزگذاری بین افراد مجرم و عادی مورد آزمون قرار خواهد گرفت. مکانیسم و ساز و کارهای تأثیرگذاری آن، مقاله و پژوهش مستقلی میطلبد.
اگرچه پیرامون جرم و انحرافات اجتماعی رویکردهای نظری متفاوتی وجود دارد، اما رابطه حمایت اجتماعی و جرم کمتر مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در این تحقیق ضمن پرداختن به رویکردهای نظری پیرامون حمایت اجتماعی[13] به تئوریهای فشار عمومی و کنترل در حوزه جرم، و پیوندهای نظری آنها با حمایت اجتماعی پرداخته شده است.
ساراسون: از نظر ساراسون و دیگران حمایت اجتماعی به عنوان میزان برخورداری از محبت، همراهی و توجه اعضای خانواده، دوستان و سایر افراد تعریف شده است. برخی، حمایتهای اجتماعی را واقعیت اجتماعی و برخی آن را ناشی از ادارک فرد میدانند (علی پور، 1383: 135(. حمایت واقعی عبارت است از نوع و فراوانی تعاملات حمایتی خاص است که فرد در روابط اجتماعی در قالب آنها کمکهای ابزاری، عاطفی و اطلاعاتی را از دیگران دریافت میکند. افراد براساس روابط اجتماعی و نوع پیوندهایی که دارند از منابع حمایتی برای برطرف کردن نیازهایشان استفاده میکنند، به طوریکه هر اندازه روابط اجتماعی گستردهتر باشد میزان دسترسی به منابع حمایتی را بیشتر میکند و احتمالاً این منابع حمایت اجتماعی میتواند حوادث منفی زندگی را کاهش داده و به مثابه چتر دفاعی در مقابل عوامل استرسزای زندگی اجتماعی عمل میکند. و در نهایت در ارتباط با جرم از نظریه ساراسون میتوان چنین استنباط نمود که حمایت اجتماعی با کاهش ناکامیها و تقویت خودپنداره مثبت احتمال ارتکاب به جرم را کاهش میدهد.
کوب[14]: کوب (1976)، حمایت اجتماعی را مجموعه اطلاعاتی تعریف میکند که شخص را به این اعتقاد میرساند که در یک شبکه ارتباطی مورد توجه و علاقه دیگران است و از سوی آنها با ارزش و محترم شمرده میشود، و در نتیجه چنین باوری این احساس به فرد دست میدهد که به آن شبکه ارتباطی متعلق است (رستگارخالد، 1384: 136). حمایت اجتماعی یکی از پیامدها و محصولات سرمایه اجتماعی است که شامل حمایت اقوام و خویشاوندان، دوستان و همسایگان میباشد و سه بعد کمک عینی یا ابزاری، اطلاعاتی و عاطفی را در بر میگیرد. حمایت عینی یا ابزاری دلالت بر موجود بودن حمایت فیزیکی دارد. در این نوع حمایت، کمک از افرادی کسب میشود که نزدیک و صمیمی هستند. حمایت اطلاعاتی شامل کمک به فهم یک مسئله و مشکل است. این نوع حمایت، دلالت بر اطلاعاتی دارد که فرد میتواند در برابر مسائل شخصی و محیطی از آن استفاده کند. حمایت عاطفی به منابع مرتبط با داشتن کسانی دلالت دارد که برای دلداری و احساس اطمینان، فرد میتواند به آنها رجوع کند. افرادی که دارای منابع عاطفی کافیاند، نوعاً احساس میکنند دیگرانی را دارند که هنگام برخورد با مشکلات میتوانند به آنها مراجعه کنند (فلمینگ و موم، 1986 به نقل از ورمزیار، 1387: 79- 78).
شافر، کوین و لازرواس[15] (1981) با تأکید بر ادراکات ذهنی فرد، حمایت اجتماعی را عبارت از ارزشیابیها یا ارزیابیهای فرد از این که تا چه حد یک تعامل یا الگوی تعاملات یا روابط برای وی سودمند است، میدانند (شافر، کوین و لازرواس، 1981: 384).
کسلر و همکاران[16] بین دو نوع از حمایت اجتماعی تمایز قائل میشوند: حمایت اجتماعی ساختاری[17] و حمایت اجتماعی کارکردی[18]. حمایت اجتماعی ساختاری بر جنبههای ساختاری روابط اجتماعی دلالت میکند. این جنبهها به طور کلی عبارتند از ترتیب و برنامه زندگی (بدین معنی که آیا شخص به تنهایی زندگی میکند یا با دیگران)، فراوانی تعاملات اجتماعی، مشارکت در فعالیتهای اجتماعی یا درگیری در شبکه اجتماعی (گروهی از افراد که ممکن است سطوح متنوعی از تماس با یکدیگر داشته باشند). حمایت اجتماعی کارکردی نیز اصولاً به کارکردهای متعددی که حمایت ممکن است فراهم کند اشاره دارد. از جمله این نوع حمایت میتوان به ابراز حالات روانی مثبت یا حمایت عاطفی، اظهار موافقت با عقاید و یا احساسات شخص، ابراز احساس تشویقآمیز و دلگرمکننده و یا کارکردهای دیگر مانند تأمین مشورت، ارائه اطلاعات و تأمین کمکهای اطلاعاتی اشاره کرد (کسلر و همکاران، 1985: 542).
راتوس: راتوس (1989)، عقیده دارد که حمایت اجتماعی از طریق فرایندهای زیر فشارهای روانی را تعدیل میکند:
1- توجه عاطفی شامل: گوش دادن به مشکلات فرد و ابراز احساس همدلی، مراقبت، فهم و قوت قلب دادن.
2- یاریرسانی یعنی ارائه حمایت و یاری که به رفتار انطباقی میانجامد.
3- اطلاعات: ارائه راهنمایی و توصیه جهت افزایش توانایی مقابهای افراد.
4- ارزیابی: ارائه پسخوراند از طرف دیگران در زمینه عملکرد منجر به تصحیح عملکرد.
5- جامعهپذیری: دریافت حمایت اجتماعی معمولاً به واسطه جامعهپذیری به دست میآید در نتیجه نتایج سودمندی به دنبال میآورد (بخشیپور رودسری و همکاران، 1384: 147- 146).
از منظر راتوس میتوان چنین استدلال نمود که حمایت اجتماعی با کاهش منابع فشار و تعدیل آنها به مثابه یک عامل بازدارنده در برابر آسیبهای اجتماعی عمل میکند.
نظریه فشار[19]: نظریه فشار عمومی اگنیو[20] جرم و بزهکاری را نتیجه مستقیم تأثیرگذاری منفی خشم، ناکامی و احساسات مضر و زیانآور میداند که به دنبال مناسبات اجتماعی مخرب و منفی به وجود میآید (سیگل، 1998: 179 به نقل از علیوردینیا و همکاران، 1386: 91) منابع فشار از نظر اگنیو عبارتند از: 1- فشار ایجاد شده به خاطر عدم دستیابی به اهداف ارزشمند مثبت[21] در نتیجه 2- حذف انگیزههای ارزشمند مثبت در افراد[22] 3- فشار در اثر وجود انگیزههای منفی[23] (سیگل، 2001 :206؛ علیوردی نیا و همکاران، 1386: 92-91؛ مبارکی، 1384: 78). در نهایت بنابر استدلال اگنیو افرادی که در معرض فشار مکرر قرار دارند، احتمال بیشتری وجود دارد که اعمال بزهکارانه را مرتکب شوند. با وجود منابع حمایتی فشار وارد شده از منابع سهگانه فوق به فرد تقلیل یافته و احتمال ارتکاب رفتارهای انحرافی از جانب وی کاهش مییابد.
نظریه کنترل اجتماعی[24] : نظریه کنترل اجتماعی هیرشی[25] از جمله نظریههای کنترل است که هم کنترل درونی و هم کنترل بیرونی را مورد توجه قرار میدهد (دیویس و ستاز، 1990: 42). هیرشی با الهام از دورکیم، معتقد است که رفتار انحرافی نتیجه ضعف پیوندهای فرد با جامعه عادی است (محسنی تبریزی، 1383: 89). در نظریه هیرشی چهار عنصر برای پیوند فرد با جامعه یا دیگران، عادی دیده شده است:
1-دلبستگی[26]: میزان توجه و حساسیت فرد نسبت به دیگران و دیدگاهها و توقعاتشان.
2-تعهد[27]: میزان همراهی پاداشها و مجازاتهای اجتماعی با رفتار همنوا و نابهنجار افراد.
3-درگیر بودن[28]: میزان وقتی که فرد در فعالیتهای عادی اجتماعی صرف میکند.
4-باور داشتن[29]: میزان اعتبار هنجارهای اجتماعی برای فرد، با میزان درونی کردن هنجارهای اجتماعی (محسنی تبریزی، 1383: 89؛ سلیمی و داوری، 1386: 486؛ مشکانی و دیگران، 1381: 43). هر عنصر یک حلقه ارتباط بین فرد و جامعه است تا زمانی که فردی به گروههای عادی جامعه ارتباط دارد، از هنجارهای اجتماعی پیروی میکند ولی اگر یک یا چند حلقه ارتباطی ضعیف شد، احتمال منحرف شدن افزایش مییابد (ممتاز، 1381: 123-120). براساس نظریه کنترل اجتماعی میتوان به متغیرهایی مانند میزان دلبستگی و تعهدات خانوادگی، دینداری جوانان، ساخت خانواده و نظارت والدین توجه کرد و از آنها در تبیین آسیبهای اجتماعی و جرم استفاده کرد. میزان حمایت عاطفی، اطلاعاتی و مادی که فرد از دیگران دریافت میکند به تقویت پیوند فرد با جامعه منجر میشود. دریافت حمایت و احساس وجود منابع حمایتی یا حمایت ادراکشده در تقویت دلبستگی و تعهد و باور نسبت به هنجارهای جامعه و در نهایت کاهش انحراف و جرم مؤثر خواهد بود.
از مباحث نظری پیرامون حمایت اجتماعی و جرم، میتوان نتیجه گرفت که حمایت نهتنها در ارتباط با آسیبهای اجتماعی به طور عام و جرم به گونهای خاص نقش بازدارندگی ایفاء مینماید. زیرا حمایت به لحاظ منطقی بستری مناسب برای کنترل اجتماعی و اعمال نظارت غیررسمی است و از منظر تئوری کنترل اجتماعی هیرشی کنترل یکی از موانع ارتکاب به جرم مسوب میشود (احمدی، 1385؛ سلیمی و داوری، 1380؛ سیگل، 2001)، بلکه حمایت اجتماعی با تقلیل فشار و فشارهای عمومی در کاهش ارتکاب به جرم موثر است. اگنیو در باب تحلیل ارتکاب جرم معتقد است که جرم و بزهکاری پیامد مستقیم حالات منفی از قبیل عصبانیت ناکامی و سایر حالات منفی است که به دنبال روابط اجتماعی مخرب ظاهر میشود، خصوصاً در شرایطی که به حمایت والدین و دوستان دسترسی نباشد (کتز، 2002: 31 به نقل از مبارکی، 1384: 78-77) پس از منظر تئوری فشار عمومی اگنیو حمایت اجتماعی با کاهش فشار منجر به کاهش جرائم خواهد شد. از جانب دیگر ابعاد متفاوت حمایت اجتماعی- عاطفی، اطلاعاتی و مادی میتواند در توانمندسازی و بازپروری افراد مجرم مؤثر باشد زیرا موجب تقویت خودپنداره افراد مجرم و احساس ارزش در وجود آنها میشود و از منظر تئوری کنترل اجتماعی هیرشی، هرچه فرد منابع حمایتی بیشتری در دسترس داشته باشد نسبت به جامعه مقررات و هنجارها دلبستگی و تعهد بیشتری نشان داده و احتمال ارتکاب رفتارهای کجروانه از جانب وی کمتر میشود.
فرضیات تحقیق
روش تحقیق
این تحقیق با استفاده از روش پیمایشی انجام شده است. واحد تحلیل در این مطالعه فرد و سطح تحلیل شهر ایلام است. ابزار مورد استفاده پرسشنامه محققساخته بوده که در جریان پیشآزمون[30] مورد پالایش قرار گرفته است. گویههای نامتعارف حذف و ضریب آلفای کرونباخ ابزار برای ابعاد متفاوت حمایت اجتماعی برابر با 0.86 بوده است. مقدار ضریب بیانگر روایی بالای ابزار مورد استفاده است.
جامعه آماری و حجم نمونه
جامعه آماری این تحقیق مشتمل بر جوانان عادی، گروه کنترل، مجرم و گروه شاهد (18تا 30) ساله پسران شهر ایلام میباشد که بنابر اطلاعات مرکز آمار ایران برابر با27250 نفر بودهاند و جوانان پسر مجرم شهر ایلام برابر با 180 نفر بودهاند که در سال 1388 در زندان مرکزی این شهر به سر میبردهاند. در این تحقیق حجم نمونه با احتساب احتمال خطای 5% و سطح اطمینان 95% و واریانس صفات جامعه به نسبت 50% وجود صفت و 50% عدم وجود صفت در جامعه با استفاده از فرمول کوکران محاسبه و برابر با 373 نفر برای جوانان عادی بوده است.
از مجموع 180 جوان زندانی تمامی آنها مورد مصاحبه قرار گرفتند که در تحلیل نهایی 147 نفر وارد شده است و در مجموع حجم نمونه مورد مطالعه برابر با 520 نفر بوده است.
مفاهیم و متغیرهای تحقیق
جوانان: منظور از جوانان عبارت است از افرادی است که در رده سنی 18 تا 30 قرار دارند.
جرم: کاربرد واژه جرم معمولاً به مواردی از تخلف قانون و هنجارهای رسمی و مکتوب جامعه محدود میشود که بزرگسالان مرتکب چنین تخلفاتی شده باشند (احمدی، 1384: 10). به طور کلی مراد از جرم در این پژوهش همان تعریفی است که در قانون مجازات اسلامی آمده است. طبق ماده 2 قانون مجازات اسلامی مصوب 1370، «هر فعل یا ترک فعلی که در قانون برای آن مجازات تعیین شده باشد، جرم محسوب میشود». که در این تحقیق جرایم مختوم به زندان به صورت کلی مد نظر بوده است.
حمایت اجتماعی: از نظر ساراسون و دیگران حمایت اجتماعی میزان برخورداری از محبت، همراهی و توجه اعضای خانواده، دوستان و سایر افراد تعریف شده است. برخی حمایتهای اجتماعی را واقعیت اجتماعی و برخی آنرا ناشی از ادارک فرد میدانند (علیپور، 1383: 135(. در تحقیق حاضر حمایت اجتماعی ادراک شده را در سه بعد حمایت عاطفی[31]، حمایت ابزاری[32] و حمایت اطلاعاتی[33] مدنظر قرار دادهایم.
حمایت اطلاعاتی: شامل کمک به فهم یک مسئله و مشکل است. این نوع حمایت، دلالت بر اطلاعاتی دارد که فرد میتواند در برابر مسائل شخصی و محیطی از آن استفاده کند (فلمینگ و موم، 1986 به نقل از ورمزیار، 1387: 79- 78)، یعنی دریافت اطلاعات و ارشادات لازم از منابع متفاوت (خانواده، خویشاوندان، همسایه ها).
حمایت مادی- ابزاری: دریافت کمک مالی و ابزاری از منابع حمایتی در هنگام بروز مشکل مادی از منابع حمایتی (خانواده، خویشاوندان، همسایه ها).
حمایت عاطفی: به منابع مرتبط با داشتن کسانی دلالت دارد که برای دلداری و احساس اطمینان، فرد میتواند به آنها رجوع کند.
نتایج تحقیق
الف) یافتههای توصیفی
در این قسمت از پژوهش یافتههای توصیفی با توجه به متغیرهای زمینهای و ابعاد حمایت اجتماعی ذکر میشود.
از جوانان عادی 12.6 درصد دارای مشاغل دولتی، 78.9 درصد دارای مشاغل آزاد و 8.5 درصد بیکار بودهاند. از جوانان مجرم نیز 8.0 درصد دارای مشاغل دولتی، 40.3 درصد دارای مشاغل آزاد و 51.7 بیکار بودهاند.
از جوانان عادی کسی بیسواد نبوده است، 2.0 درصد دارای تحصیلات ابتدایی، 3.7 درصد راهنمایی، 57.7 درصد دبیرستان، 20.8 درصد فوقدیپلم، 13.8 درصد لیسانس، 1.7 درصد فوقلیسانس و 0.3 درصد داری تحصیلات دکتری بودهاند. از جوانان مجرم نیز 2.1 درصد بیسواد، 18.1 درصد ابتدایی، 29.9 درصد راهنمایی، 42.4 درصد دبیرستان، 4.2 درصد فوقدیپلم، 2.1 درصد لیسانس و 1.2 درصد فوقلیسانس بودهاند.
از جوانان عادی 78.7 درصد مجرد و 21.3 درصد متأهل بوده و از جوانان مجرم 57.5 درصد مجرد و 42.5 درصد متأهل بودهاند.
از جوانان عادی 78.6 درصد دارای منزل شخصی، 20.0 درصد دارای منزل استیجاری و 1.4 درصد دارای منازل سازمانی بودهاند. از جوانان مجرم نیز 62.9 درصد دارای منزل شخصی، 35.7 درصد دارای منزل استیجاری و 1.4 درصد دارای منازل سازمانی بودهاند.
به علاوه، از جوانان مجرم 92.5 درصد بین 1 تا 5 بار، 6.8 درصد بین 6 تا 10 و 0.8 درصد بین 11 تا 15 بار سابقه دستگیری و زندانی داشتهاند.
جدول یک، نشان میدهد که جرائم سرقت با 30.9 درصد، درگیری با 14.7 درصد و قتل با 14 درصد به ترتیب رتبههای اول تا سوم را از حیث فراوانی به خود اختصاص دادهاند.
جدول شماره 1: نوع جرائم ارتکابی جوانان مجرم
درصد |
فراوانی |
نوع جرم |
30.9 |
42 |
سرقت |
6.6 |
9 |
کلاهبرداری |
4.4 |
6 |
مهریه |
5.9 |
8 |
معامله و حمل اسلحه |
14.0 |
19 |
قتل |
4.4 |
6 |
آدم ربای |
14.7 |
20 |
درگیری |
3.7 |
5 |
تجاوز |
5.1 |
7 |
مواد مخدر |
0.7 |
1 |
تصادف |
2.9 |
4 |
نزاع دسته جمعی |
1.5 |
2 |
دیه |
1.5 |
2 |
جعل |
1.5 |
2 |
تهدید |
2.2 |
3 |
چک |
100 |
136 |
جمع |
بر اساس جدول 2، مشاهده میشود که از جوانان عادی، 21.5 درصد خیلی کم، 33.8 درصد کم، 24.6 درصد متوسط، 11.5 درصد زیاد و 8.7 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت عاطفی برخوردار بودهاند. همچنین از جوانان مجرم45.6 درصد خیلی کم، 38.1 درصد کم، 11.6 درصد متوسط، 3.4 زیاد و 1.4 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت عاطفی برخوردار بودهاند.
جدول شماره 2: توزیع افراد عادی و مجرم بر حسب میزان برخورداری از حمایت عاطفی
افراد مجرم |
افراد عادی |
وضعیت
میزان |
||||
درصد تجمعی |
در صد |
فراوانی |
درصد تجمعی |
درصد |
فراوانی |
|
45.6 |
45.6 |
67 |
21.5 |
21.5 |
77 |
خیلیکم |
83.7 |
38.1 |
56 |
55.3 |
33.8 |
121 |
کم |
95.2 |
11.6 |
17 |
79.9 |
24.6 |
88 |
متوسط |
98.6 |
3.4 |
5 |
91.3 |
11.5 |
41 |
زیاد |
100 |
1.4 |
2 |
100 |
8.7 |
31 |
خیلیزیاد |
- |
100 |
147 |
- |
100 |
358 |
جمع |
بر اساس جدول 3، مشاهده میشود که از جوانان عادی، 28.2 درصد خیلی کم، 39.5 درصد کم، 20.1 درصد متوسط، 8.8 درصد زیاد و 3.4 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت مادی برخوردار بودهاند. همچنین از جوانان مجرم، 75.9 درصد خیلی کم، 17.2 درصد کم، 6.2 درصد متوسط، 0.7 درصد زیاد و 0.0 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت مادی برخوردار بودهاند.
جدول شماره 3: توزیع افراد عادی و مجرم بر حسب میزان برخورداری از حمایت مادی
افراد مجرم |
افراد عادی |
وضعیت
میزان |
||||
درصد تجمعی |
در صد |
فراوانی |
درصد تجمعی |
درصد |
فراوانی |
|
75.9 |
75.9 |
110 |
28.2 |
28.2 |
100 |
خیلیکم |
93.1 |
17.2 |
25 |
67.8 |
39.5 |
140 |
کم |
99.3 |
6.2 |
9 |
87.9 |
20.1 |
71 |
متوسط |
100 |
0.7 |
1 |
96.6 |
8.8 |
31 |
زیاد |
- |
0 |
0 |
100 |
3.4 |
12 |
خیلیزیاد |
- |
100 |
145 |
- |
100 |
354 |
جمع |
همانگونه که در جدول شماره 4، مشاهده میشود از جوانان عادی، 20.9 درصد خیلی کم، 36.9 درصد کم، 22.3 درصد متوسط، 10.6 درصد زیاد و 9.4 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت اطلاعاتی برخوردار بودهاند. همچنین از جوانان مجرم، 47.6 درصد خیلی کم، 39.5 درصد کم، 6.8 درصد متوسط، 3.4 درصد زیاد و 2.7 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت اطلاعاتی برخوردار بودهاند.
جدول شماره 4: توزیع افراد عادی و مجرم بر حسب میزان برخورداری از حمایت اطلاعاتی
افراد مجرم |
افراد عادی |
وضعیت
میزان |
||||
درصد تجمعی |
در صد |
فراوانی |
درصد تجمعی |
درصد |
فراوانی |
|
47.6 |
47.6 |
70 |
20.9 |
20.9 |
73 |
خیلیکم |
87.1 |
39.5 |
58 |
57.7 |
36.9 |
129 |
کم |
93.9 |
6.8 |
10 |
80.0 |
22.3 |
78 |
متوسط |
97.3 |
3.4 |
5 |
90.6 |
10.6 |
37 |
زیاد |
100 |
2.7 |
4 |
100 |
9.4 |
33 |
خیلیزیاد |
- |
100 |
147 |
- |
100 |
350 |
جمع |
همانگونه که در جدول شماره 5، مشاهده میشود از جوانان عادی، 19.2 درصد خیلی کم، 41.8 درصد کم، 25.8 درصد متوسط، 8.3 درصد زیاد و 4.9 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت اجتماعی برخوردار بودهاند. همچنین از جوانان مجرم، 61.0 درصد خیلی کم، 28.1 درصد کم، 10.3 درصد متوسط، 0.0 درصد زیاد و 0.7 درصد به میزان خیلی زیاد از حمایت اجتماعی برخوردار بودهاند.
جدول شماره 5: توزیع افراد عادی و مجرم بر حسب میزان بر خورداری از حمایت اجتماعی
افراد مجرم |
افراد عادی |
وضعیت
میزان |
||||
درصد تجمعی |
در صد |
فراوانی |
درصد تجمعی |
درصد |
فراوانی |
|
61.0 |
61.0 |
89 |
19.2 |
19.2 |
70 |
خیلیکم |
89.0 |
28.1 |
41 |
61.0 |
41.8 |
152 |
کم |
99.3 |
10.3 |
15 |
86.8 |
25.8 |
94 |
متوسط |
99.3 |
0 |
0 |
95.1 |
8.3 |
30 |
زیاد |
100 |
0.7 |
1 |
100 |
4.9 |
18 |
خیلیزیاد |
- |
100 |
146 |
- |
100 |
364 |
جمع |
ب) آزمون فرضیهها
جدول شماره 6: آزمون تفاوت میانگین برخورداری جوانان مجرم و عادی از حمایت عاطفی
متغیر |
مقوله |
میزان حمایت عاطفی |
انحراف معیار |
T |
درجه آزادی |
سطح معنیداری Sig |
آزمون یکنواختی واریانسها |
وضعیت |
عادی |
2.51 |
0.092 |
6.71 |
503 |
0.00 |
22.55 |
مجرم |
1.89 |
0.0080 |
جدول شماره 6، نتایج آزمون T-Test، تفاوت میانگین میزان حمایت عاطفی در بین پاسخگویان عادی و مجرم را نشان داده است. بر اساس یافتههای جدول میتوان گفت که بین میانگین میزان حمایت عاطفی پاسخگویان عادی(2.51) و میانگین میزان حمایت عاطفی پاسخگویان مجرم (1.89) تفاوت وجود دارد و این تفاوت معنادار (0.00p=) میباشد. بدین معنی که میانگین میزان حمایت عاطفی مشاهده شده در بین پاسخگویان عادی بالاتر از پاسخگویان مجرم میباشد.
جدول شماره 7: آزمون تفاوت میانگین بر خورداری جوانان مجرم و عادی از حمایت مادی
متغیر |
مقوله |
میزان حمایت مادی |
انحراف معیار |
T |
درجه آزادی |
سطح معنیداری Sig |
آزمون یکنواختی واریانسها |
وضعیت |
عادی |
2.26 |
0.88 |
9.60 |
497 |
0.00 |
32.99 |
مجرم |
1.51 |
0.51 |
جدول 7، نتایج آزمون T-Test، تفاوت میانگین میزان حمایت مادی- ابزاری در بین پاسخگویان عادی و مجرم را نشان داده است. براساس یافتههای جدول میتوان گفت که بین میانگین میزان حمایت مادی پاسخگویان عادی (2.26) و میانگین میزان حمایت مادی پاسخگویان مجرم (1.51) تفاوت وجود دارد و این تفاوت معنادار (0.00p=) میباشد. بدینمعنیکه میانگین میزان حمایت مادی مشاهده شده در بین پاسخگویان عادی بالاتر از پاسخگویان مجرم میباشد.
جدول شماره 8: آزمون تفاوت میانگین برخورداری جوانان مجرم و عادی از حمایت اطلاعاتی
متغیر |
مقوله |
میزان حمایت اطلاعاتی |
انحراف معیار |
T |
درجه آزادی |
سطح معنیداری Sig |
آزمون یکنواختی واریانسها |
وضعیت |
عادی |
2.51 |
1.05 |
6.61 |
495 |
0.00 |
19.67 |
مجرم |
1.87 |
0.77 |
جدول شماره 8، نتایج آزمون T-Test، تفاوت میانگین میزان حمایت اطلاعاتی در بین پاسخگویان عادی و مجرم را نشان داده است. براساس یافتههای جدول میتوان گفت که بین میانگین میزان حمایت اطلاعاتی پاسخگویان عادی (2.51) و میانگین میزان حمایت اطلاعاتی پاسخگویان مجرم (1.87) تفاوت وجود دارد و این تفاوت معنادار (0.00p=) میباشد. بدین معنیکه میانگین میزان حمایت اطلاعاتی مشاهده شده در بین پاسخگویان عادی بالاتر از پاسخگویان مجرم میباشد.
جدول شماره 9: آزمون تفاوت میانگین میزان حمایت اجتماعی در بین پاسخگویان مجرم و عادی
متغیر |
مقوله |
میزان حمایت اجتماعی |
انحراف معیار |
T |
درجه آزادی |
سطح معنیداری Sig |
آزمون یکنواختی واریانسها |
وضعیت |
عادی |
2.45 |
0.542 |
9.226
|
509
|
0.00
|
21.17
|
مجرم |
1.76 |
0.552 |
جدول شماره 9، نتایج آزمون T-Test، تفاوت میانگین میزان حمایت اجتماعی در بین پاسخگویان عادی و مجرم را نشان داده است. براساس یافتههای جدول میتوان گفت که بین میانگین میزان حمایت اجتماعی پاسخگویان عادی (2.45) و میانگین میزان حمایت اجتماعی پاسخگویان مجرم (1.76) تفاوت وجود دارد و این تفاوت معنادار (0.00p=) میباشد. بدین معنیکه میانگین میزان حمایت اجتماعی مشاهده شده در بین پاسخگویان عادی بالاتر از پاسخگویان مجرم میباشد.
جدول شماره 10: آزمون پیرسون رابطه بین ابعاد حمایت اجتماعی و جرم
متغیر |
جرم |
حمایت عاطفی |
**0.159- |
حمایت مادی |
**0.165- |
حمایت اطلاعاتی |
**0.165- |
حمایت اجتماعی |
**0.198- |
**. معنیدار در سطح یک درصد
جدول شماره 10، براساس آزمون پیرسون به بررسی رابطه بین ابعاد حمایت اجتماعی و جرم پرداخته است. بر اساس نتایج جدول رابطه معکوس و معناداری بین دو متغیر وجود دارد و با توجه به سطح معناداری 0.01 با 99 درصد اطمینان میتوان گفت که بین ابعاد متفاوت حمایت اجتماعی و جرم رابطه معکوس و معنادار وجود دارد. یعنی با بالا رفتن سرمایه اجتماعی میزان جرم کاهش مییابد با توجه به ضریب همبستگی (0.159-) برای رابطه حمایت عاطفی، ضریب همبستگی (0.165-) برای حمایت مادی، ضریب همبستگی (0.165-) برای حمایت اطلاعاتی و ضریب همبستگی (0.198-) برای میزان حمایت اجتماعی میتوان گفت که میزان همبستگی مشاهده شده ضعیف البته با سطح معناداری 0.01 و با 99 درصد اطمینان معنادار است.
ج) رگرسیون لوجستیک
برای نشان دادن تأثیر متغیر مستقل حمایت اجتماعی بر متغیر وابسته جرم ( عادی و مجرم) از مدل رگرسیون لوجستیک استفاده کردیم. همانطور که در جدول شماره 11، مشاهده میشود حمایت اجتماعی رابطه منفی و معناداری با احتمال مجرم بودن افراد دارد. به عبارت دیگر هر چه میزان حمایت اجتماعی بیشتر باشد احتمال مجرم بودن افراد کمتر است.
جدول شماره 11: تحلیل رگرسیون احتمال مجرم بودن افراد
Exp(B) |
Sig. |
df |
S.E. |
Wald |
B |
متغیر |
0.220 |
0.000 |
1 |
0.190 |
63.555 |
1.516- |
حمایت اجتماعی |
9.161 |
0.000 |
1 |
0.379 |
34.168 |
2.215 |
مقدار ثابت |
با توجه به ضریب منفی متغیر حمایت اجتماعی (1.51-) میتوان گفت که با افزایش میزان حمایت اجتماعی احتمال مجرم بودن افراد کاهش مییابد. از جانب دیگر ضریب نمایی (Exp(B)) نشان میدهد به ازای یک واحد افزایش در حمایت اجتماعی نسبت احتمال مجرم بودن به احتمال مجرم نبودن، این نسبت به 9.16 درصد تقلیل پیدا میکند. به عبارت دیگر با افزایش حمایت اجتماعی احتمال مجرم بودن پایین میآید.
بر مبنای مقدار ثابت و ضریب B میتوان معادله بهینه رگرسیون لاجستیک را به شرح زیر نوشت:
(میزان حمایت اجتماعی) (1.51-) +2.21= برتری لگاریتمی
جدول شماره 12: حساسیت مدل در تعیین افراد مر بوط به یک وضعیت
Step |
-2 Log likelihood |
Cox & Snell R Square |
Nagelkerke R Square |
1 |
521.346 |
0.165 |
0.236 |
همان گونه که در جدول فوق مشاهده میشود R2نشان میدهد که حمایت اجتماعی حدوداً 16 درصد از احتمال مجرم بودن افراد را تبیین میکند.
جدول 13، حساسیت مدل در تعیین افراد مربوط به یک گروه را نشان میدهد. بر اساس نتایج بهدست آمده مدل 90.9 درصد در تعیین و تمیز افراد عادی و 31.3 درصد، در تعیین و تمایز افراد مجرم به درستی عمل نموده است.
جدول شماره 13: درصد صحت پیشبینی مدل
پیش بینی |
مشاهده شده |
|||
وضعیت |
||||
درصد صحت |
مجرم |
عادی |
||
90.9 |
33 |
331 |
عادی |
|
31.3 |
46 |
101 |
مجرم |
|
بحث و نتیجهگیری
توجه به رابطه حمایت اجتماعی و آسیبهای اجتماعی، سلامت روانی و تسریع در فرایند بهبودی در بین بیماران از مدتها قبل مورد توجه پژوهشگران واقع شده است. اما رابطه آن با جرم و آسیبهای اجتماعی کمتر مورد عنایت محققان قرار گرفته است هرچند دورکهایم در کتاب خودکشی تلویحاً و ذیل بحث همبستگی اجتماعی به اثرات سودمند و بازدارندگی حمایت اجتماعی اشاره میکند. زیرا حمایت اجتماعی میتواند حوادث منفی زندگی را کاهش داده و به مثابه "چتر دفاعی" در مقابل عوامل استرسزای زندگی اجتماعی عمل میکند و در تناسب با نظریه فشار عمومی اگنیو با کاهش فشارهای اجتماعی میتواند در کاهش ارتکاب جرم از جانب جوانان مؤثر باشد. از جهت دیگر پیکل[34] (1994) فراهم آوردن حمایت مناسب در مراحل حساس چرخه زندگی یک راهبر مؤثر بازدارنده در پیشگیری از شکلگیری بیماریهای روانی است. با توجه به حساسیت مرحله جوانی به لحاظ روانی- اجتماعی دریافت حمایت و یا ادراک حمایت اجتماعی از جانب جوانان در این مقطع سنی میتواند با تقویت کنترل اجتماعی و تقلیل فشارها بر کاهش جرم مؤثر باشد و از جانب دیگر با تقویت احساس کفایت و تقویت خود پنداره موجب بهبود عملکرد برنامه و دورههای بازپروری خواهد شد.
یافتههای توصیفی تحقیق حاضر نشان داد که سرقت با 30.9 درصد، درگیری با 14.7درصد و قتل با 14.0 درصد به ترتیب بیشترین درصد را در بین جرائم به خود اختصاص داده بودند.
نتایج تحقیق نشان داد که میزان برخورداری جوانان عادی از حمایت اجتماعی (2.45) نسبت به جوانان مجرم (1.76) بیشتر بودهاست. نتایج آزمونT معناداری این تفاوت را تأیید نمود. ضرایب همبستگی پیرسون بیانگر وجود رابطه معکوس و معنادار بین میزان برخورداری از حمایت اجتماعی و جرم میباشد. به این معنا که هرچه میزان حمایت اجتماعی بیشتر باشدارتکاب به جرم کمتر است و بالعکس. این یافته با یافتههای تحقیق ورمزیار (1387) همسو است. از جانب دیگر یافتههای حاصل از تحلیل رگرسیون لاجستیک نشان میدهد که میزان بر خورداری از حمایت اجتماعی در کاهش ارتکاب به جرم مؤثر است و بنابر یافتههای جدول شماره 10، مشخص شد که به ازای یک واحد افزایش در حمایت اجتماعی نسبت احتمال مجرم بودن به احتمال مجرم نبودن، این نسبت به 9.16 درصد تقلیل پیدا میکند. به عبارت دیگر با افزایش حمایت اجتماعی احتمال مجرم بودن پایین میآید. بنابر جدول شماره 11، حمایت اجتماعی چیزی حدود 16 درصد از احتمال مجرم بودن افراد را تبیین میکند و در نهایت متغیر مستقل حمایت اجتماعی، 90.9 درصد در تعیین و تمیز افراد عادی و 31.3 درصد، در تعیین و تمایز افراد مجرم به درستی عمل نموده است و در مجموع 73.8 درصد از مجموع افراد مجرم و عادی را به درستی تفکیک نموده است. ضعف تمیز و تشخیص متغیر مستقل حمایت اجتماعی در مورد گروه جوانان مجرم را میتوان به بافت سنتی حوزه مورد مطالعه و ملاقاتهای عمومی از زندانیان نسبت داد، زیرا سیستم عشیرهای حاکم و اهمیت پیوندهای قومی منجر به ملاقاتهای مکرر، احساس همدردی با افراد مجرم به صورت مسقیم و غیرمستقیم شده که این وضعیت به یقین در کاهش قدرت تمیز متغیر مستقل حمایت اجتماعی تأثیرگذار بوده است.این در حالی است که در حین پرسشگری شرایط قبل از زندان مورد توجه بوده است که به دلیل آنیت تجربه به احتمال پاسخهای واقعی دریافت نشده باشند البته پرسش از گذشته همیشه مشکلاتی از این دست را به وجود خواهد آورد.
در مجموع، فرضیه اصلی تحقیق مبنی بر وجود رابطه بین حمایت اجتماعی و جرم و فرضیات فرعی تحقیق تأیید شدند. تحقیق حاضر نشان میدهد که با تقویت منابع حمایتی سهگانه- اطلاعاتی، عاطفی و مادی- در جامعه میتوان احتمال ارتکاب به جرم را کاهش داد.
منابع
[1] .کارشناس ارشد مطالعات جوانان از دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه جامع علمی کاربردی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران delpasand_kamel@yahoo.com
[2] .کارشناس ارشد جامعهشناسی از دانشگاه تهران، مدرس مجتمع آموزش عالی پیامبر اعظم (مرکز تربیت معلم شهید مدرس ایلام).
[3] .دانشجوی دکترای جمعیت شناسی دانشگاه تهران
[4]. کارشناس ارشد پژوهش علوم اجتماعی
[5]. Social Pathology
[6]. Trauma
[7]. Coping Strategy
[8]. Anger
[9]. Anxiety
[10]. Emotion-Focused Coping
[11]. Avoidance-Oriented Coping
[12]. Problem-Focused Coping
[13]. Social Support
[14]. Cube
[15]. C. Schaefer, J. Coyne & Lazarus
[16]. Kessler, et al
[17]. Structural Social Support
[18]. Functional Social Support
[19]. Strain Theory
[20]. Agnew
[21]. Strain Caused by the Failure to Achieve Positively Valued Goals
[22]. Strain as the Removal of Positively Valued Stimuli from the Individual
[23]. Strain as the Presentation of Negative Stimuli
[24]. Social Control Theory
[25]. Hirschi
[26]. Attachment
[27]. Commitment
[28]. Involvement
[29]. Beliefs
[30]. pre-test
[31] .Emotional Support
[32]. Instrumental Support
[33]. Information Support
[34] .Paykel