تاراج آشکار: پیرامونی‌سازی، سلب مالکیت و بی‌ثبات‌زیستی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جامعه‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

2 گروه جامعه‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران.

3 گروه اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

4 گروه مطالعات فرهنگی، پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی، تهران، ایران

چکیده

شکل‌گیری دولت-ملت‌های مدرن و ایدئولوژی ناسیونالیسم باستان‌گرا برای چند دهه که به غیریت‌سازی درون‌اجتماعی و ملی مبتنی بر هویت قومی، مذهبی و زیانی بود، سبب ایجاد عرصۀ زیست‌جهان ایدئولوژیکی در ایران شده بود که غیریت‌سازی، پیرامونی‌سازی و فرودست‌سازی در آن حرف اول را می‌زد. این مقاله با تمرکز بر زیست‌جهان فرودستان (در اینجا نیروهای کار غیررسمی در حاشیه) به این پرسش پاسخ می‌دهد که چه سازوکاری وضعیت فرودستی نیروهای کار غیررسمی را تولید و بازتولید می‌کند و فرودستان چه راهبرد‌های مقاومتی‌ای را در پیش می‌گیرند. به عبارت دیگر، منطق نیروهای حاکم بر شهر سنندج و حومۀ آن را با رویکردی مردم‌نگارانه مطالعه می‌کنیم. حیات اقتصادی و اجتماعی مردم سنندج در مکانیسمی مورد تعدی بوده که به فرودست‌شدن مردم انجامیده و بخش اعظمی از شهروندان را از دایرۀ زندگی نرمال بیرون انداخته است. درنتیجه آن‌ها ناگزیر به اقتصاد و کار غیررسمی گرویده‌اند. میدان مطالعه شهر سنندج است.
این پژوهش در رویکرد کیفی و به روش مردم‌نگاری انجام شده است. در کار میدانی مردم‌نگارانه، پژوهشگر با میدان روبه‌رو است. گردآوری داده‌ها با فنون پژوهش میدانی شامل مشاهدات، گفتگوها و مشارکت یا حضور در زندگی روزانه و مطالعات کتابخانه‌ای صورت گرفته است. چارچوب مفهومی ما براساس نظریات آصف بیات، میشل فوکو، امبمبه و استندینگ بنا شده است.
این مطالعه نشان می‌دهد سازوکار فرودست‌ساز از طریق سلب‌مالکیت‌های گسترده در قالب سیاست‌ها و برنامه‌های تاریخی، اقتصادی و اجتماعی، به پیرامونی‌سازی، فرودستی و بی‌ثبات‌زیستی شهروندان دامن زده است. همچنین نشان می‌دهد در برابر این سازوکارهای فرودست‌ساز، راهبرد‌هایی مقاومتی مانند تسخیر خیابان، هویت‌طلبی ناسیونالیستی، فرقه‌گرایی و... شکل می‌گیرد. به تعبیری مطابق نتایج، تاریخ سنندج در پیوندی ناگسستنی با سیاست‌های اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در تجربه‌ای تاریخی بوده که با اعمال سیاست اغیارسازی، پیرامونی‌کردن و مطرودسازی شاهد تاراج گسترده از منابع محلی و از سوی دیگر سلب‌مالکیت از حقوق و زیست شهروندان بوده که با درافتادن جمعیت عظیمی از مردمان محلی در جرگۀ فرودستان رقم خورده است. اما این متن همواره جهان‌هایی موازی در برابر این سازوکار تاراج سیستماتیک تاریخی خلق کرده است.
نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت این است که به موازات خلق جهان‌های فرودستان در برابر تاراج و سلب‌مالکیت تاریخی، این جهان‌های موازی نتوانسته است به‌مثابۀ پلی برای خروج از فرودستی و قربانی‌شدن آنان باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Overt Plunder: Peripheralization, Dispossession, and Precarious Living

نویسندگان [English]

  • Keyhan Safari 1
  • Asghar Izadi Jeiran 1
  • Mohammad Bagher Alizadeh Aghdam 2
  • Hosain Raghfar 3
  • Abbas Varij Kazemi 4
1 Department of Social Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 Department of Social Sciences, Faculty of Law and Social Sciences, University of Tabriz, Tabriz, Iran
3 Department of Economics, Faculty of Economics, Alzahra University, Tehran, Iran
4 Department of Cultural Studies, Institute for Social and Cultural Studies, Tehran, Iran
چکیده [English]

With the emergence and formation of modern nation-states and the ideology of archaic nationalism, a framework that fostered intra-social and national othering based on ethnic, religious, and linguistic identity prevailed for several decades. This resulted in the establishment of an ideological lifeworld in Iran, characterized by subordination, peripheralization, and othering. This article addresses the question of what mechanisms generate and reproduce the subordination of informal labor forces by focusing on the lifeworld of the subordinates, specifically informal labor forces on the periphery. Furthermore, which resistance strategies do the subordinates implement? In other words, the objective of this investigation is to examine the logic of the dominant forces in the city of Sanandaj and its suburbs using an ethnographic approach. The people of Sanandaj have been subjected to mechanisms that have resulted in their subordination, which has forced a substantial portion of the population to engage in informal economies and labor, thereby forcing them to exit the sphere of normal life.
The city of Sanandaj serves as the research site. This research employs ethnographic methodologies and employs a qualitative approach. In ethnographic fieldwork, the researcher interacts directly with the field or environment. Field research techniques, such as observations, interviews, participation or immersion in daily life, and library studies, were employed to collect data.
Our conceptual framework is founded on the theories of Asef Bayat, Michel Foucault, Mbembe, and Standing. This study demonstrates that the mechanism of subordination through pervasive dispossession, which is implemented through historical, economic, and social policies and programs, exacerbates peripheralization, subordination, and precarious living conditions for citizens. Moreover, it reveals that resistance strategies, including street occupations, nationalist identity pursuits, and sectarianism, are developed in response to these subordinating mechanisms. It demonstrates that although the history of Sanandaj is inextricably linked with economic, social, and political policies in a historical experience characterized by othering, peripheralization, and exclusion, which culminated in the extensive plunder of local resources and the dispossession of citizens’ rights and livelihoods, resulting in a substantial population being relegated to the ranks of the subordinates, this narrative has consistently generated parallel worlds in opposition to this systematic historical plunder.
It is imperative to acknowledge that these parallel worlds, which have been established in response to historical pillage and dispossession, have not functioned as a means of evading subordination and victimization

کلیدواژه‌ها [English]

  • Peripheralization
  • Overt Plunder
  • Dispossession
  • Ethnography
  • Kurdistan

مراجع

بن‌سعید، دنیل (1400). سلب ‌مالکیت‌شدگان. ترجمۀ هومن حسین‌زاده. تهران: نگاه.
بیات، آصف (1403). طبقه، سیاست و نظریۀ اجتماعی. ترجمۀ کیهان صفری. تهران: شیرازه.
بیات، آصف (1998) سیاست‌های خیابانی (جنبش تهیدستان در ایران). ترجمۀ سید اسدالله نبوی چاشمی (1397). تهران: شیرازه.
پرلمن، جانیس (2010). فاولا: چهار دهه زندگی بیمناک در سکونتگاه‌های غیررسمی ریو دو ژانیرو. ترجمة کیومرث ایراندوست و گلایول مکرونی. سنندج: دانشگاه کردستان.
خیراللهی، علیرضا (1397). کارگران بی‌طبقه، توان چانه‌زنی کارگران در ایران پس از انقلاب. تهران: آگاه.
مالجو، محمد (1386). اقتصاد سیاسی ظهور دولت نهم. گفتگو، 49، 9-28.
مالجو، محمد (1399). تاراج نهان: سلب‌مالکیت از نیروهای کار در اثر تورم در ایران. تهران: آگاه.
مقصودی، مجتبی (1378). نظریۀ استعمار داخلی و توسعه ناموزون در تحلیل منازعات قومی. اطلاعات سیاسی-اقتصادی، 149-150.
مرکز آمار ایران، سرشماری عمومی نفوس و مسکن در آبان 1345.
مرکز آمار ایران، سالنامۀ آماری سال 1350.
مرکز آمار ایران، آمارنامه استان کردستان سال 1354.
فلیک، اووه (1397). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمۀ هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
قادرزاده، امید و مصطفایی، محمد (1402). تهیدستان شهری و تاکتیک‌های مقاومتی فرودستان شهر سنندج. فصلنامۀ مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 2(12)، 225-240. https://jisr.ut.ac.ir/article_92534.html
صادقی، فاطمه، روزخوش، محمد، مالجو، محمد، سلامت، حسام، افشار، فروزان، و حیدری، آرش (1399). شکاف‌های اجتماعی در ایران. تهران: پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات.
لاجوردی، هاله (1388). زندگی روزمره در ایران مدرن با تأمل بر سینمای ایران. تهران: ثالث.
کاتسکو، آدام (1401). اهریمنان نئولیبرالیسم در باب الهیات سیاسی سرمایۀ متأخر. ترجمۀ هومن کاسبی. تهران: نگاه.
صفری، کیهان (1402). مکانیسم بازار و قدرت بر شهر: فرودست‌سازی به مدد سلب‌مالکیت از شهروندان. مطالعات جامعه‌شناختی (نامۀ علوم اجتماعی)، 30(2)، 165-184. http://doi.org/10.22059/JSR.2024.344119.1773
صفری، کیهان (1402). درک از کار در بین فرودستان شهری: مطالعه‌ای در باب مشاغل غیررسمی. در مجموعه مقالات روایت‌هایی از زندگی فرودستان در ایران. به کوشش محمد یزدانی‌نسب و رضا تسلیمی تهرانی. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
صفری، کیهان و عباس‌زاده، محمد (1401). سیالیت معاش: فرودستان و تقلا برای بودن. نشریۀ مسائل اجتماعی ایران، 13(1)، 69-86. http://dorl.net/dor/20.1001.1.24766933.1401.13.1.11.4
 
Ben Said, D. (2021). The dispossessed. Translated by: H. Hosseinzadeh. Tehran: Negah. (In Persian)
Bayat, A. (2024). Class, politics and social theory. Translated by: K. Safari. Tehran: Shirazeh. (In Persian)
Bayat, A. (1998) Street politics (The poor movement in Iran). Translated by: S. A. Nabavi Chashmi (2017). Tehran: Shirazeh. (In Persian)
Catescu, A. (2021). The Demons of Neoliberalism (about the political theology of late capitalism). Translated by: H. Kasbi. Tehran: Negah. (In Persian)
Khairollahi, A. R. (2017). Classless Workers, Bargaining Power of Workers in Iran after the Revolution. Tehran: Agah. (In Persian)
Maljoo, M. (2016). The Political Economy of the Rise of the Ninth State. Conversation, 49, 9-28. (In Persian)
Maljoo, M. (2020). The Overt Plunder: Expropriation of workers due to inflation in Iran. Tehran: Agah. (In Persian)
Maqsoodi, M. (1999). The theory of internal colonization and uneven development in the analysis of ethnic conflicts. Political-Economic Information, 149-150. (In Persian)
Statistics Center of Iran, general population and housing census in November 1975. (In Persian)
Iran Statistics Center, Statistical Yearbook of 1975. (In Persian)
Statistics Center of Iran, Statistics of Kurdistan Province, 1975. (In Persian)
Flick, U. (2017). An Introduction to Qualitative Research. Translated by: H. Jalili. Tehran: Ney. (In Persian)
Sadeghi, F., Roozkhosh, M., Maljoo, M., Salamat, H., Afshar, F., & Heydari, A. (2019). Social divides in Iran. Tehran: Culture, Art and Communication Research Institute. (In Persian)
Lajavardi, H. (2008). Daily life in modern Iran, with reflections on Iranian cinema. Tehran: Saless. (In Persian)
Qaderzadeh, O., & Mostafaei, M. (2023). Urban Poor and Resistance Tactics of the Suburbs of Sanandaj City. Quarterly Journal of Social Studies and Research in Iran, 2(12), 25-40. https://jisr.ut.ac.ir/article_92534.html (In Persian)
Safari, K. (2023). Market mechanism and power over the city: subjugation through expropriation of citizens. Sociological Studies (Social Science Journal), 30(2), 165-184. http://doi.org/10.22059/JSR.2024.344119.1773 (In Persian)
Safari, K. (2023). Understanding work among the urban slum dwellers: a study on informal jobs. In the collection of essays on the life of the slum dwellers in Iran. By: M. Yazdani Nasab & R. Taslimi Tehrani. Tehran: The Culture, Art and Communication Research Center. (In Persian)
Safari, K., & Abbaszadeh, M. (2021). Liquidity of Livelihood: Subjugation and Struggle to Be. Iranian Journal of Social Issues, 13(1), 69-86. http://dorl.net/dor/20.1001.1.24766933.1401.13.1.11.4 (In Persian)
Agamben, G. (1998). Homo Sacer, Sovereign Power and Bare Life. Translated by: D. Heller-Roazen. California, Stanford University Press.
Agamben, G. (2020). The state of exception provoked by an unmotivated emergency. February 26. Available at: http://positionspolitics.org/giorgio-agamben-the-state-of-exception-provoked-by-an-unmotivated-emergency/
Bayat, A. (2010). Life as Politics: How Ordinary People Change the Middle East. Amsterdam University Press.
Đerčan, B., Bubalo-Živković, M., Solarević, M., & Šabić, D. (2017). Living on the border: social indicators of life quality in Srem border region (Vojvodina, Serbia). Geographica Pannonica, 21(1), 26-42.
Bourgois, P. (1998). Families and children in pain in the US inner city. Small wars: The Cultural Politics of Childhood, 331-351.
Goldstein, D. (1998). Nothing bad intended: Child discipline, punishment, and survival in a shantytown in Rio de Janeiro, Brazil. Small wars: The Cultural Politics of Childhood, 389-415.
Christaens T. (2020). Must Society Be Defended from Agamben? Available at: https://criticallegalthinking.com/2020/03/26/must-society-be-defended-from-agamben/
 Depoortere, F. (2012). Reading Giorgio Agamben's Homo Sacer with René Girard. Philosophy Today, 56(2), 154.
De la Durantaye, L. (2009). Giorgio Agamben: A critical introduction. Stanford University Press.
Foucault, M. (1978). TheHistoryofSexuality, vol. l: An Introduction, trans. Robert Hurley.
Peprah, V., Buor, D., & Forkuor, D. (2019). Characteristics of informal sector activities and challenges faced by women in Kumasi Metropolis, Ghana. Cogent Social Sciences, 5(1), 1656383. http://dx.doi.org/10.1080/23311886.2019.1656383
Plummer, K. (2001). Documents of life 2: An invitation to a critical humanism. Sage.
Korbin, J. E. (1998). Good mothers. babykillers,” and fatal child maltreatment. In N. Scheper-Hughes & C. Sargent (Eds.), Small wars: The cultural politics of childhood, 253-276.
La Fontaine, J. S. (1998). Ritual and Satanic Abuse in England, in Small Wars: The Cultural Politics of Childhood, Berkeley: University of California Press, pp. 277-294.
Miller, B. D. (2017). Cultural Anthropology in a Globalizing World. Boston: Pearson.
Mohammadpour, A. (2024). Blood for bread: Necro‐labor, nonsovereign bodies, and the state of exception in Rojhelat. American Anthropologist, 126(1), 120-134. https://doi.org/12.1111/aman.13241
Olujic, M. (1998). Children in extremely difficult circumstances: war and its aftermath in Croatia. Small Wars: The Cultural Politics of Childhood, 318-30.
Perlman, J. E. (2010). Favelah: Four Decades of Living in Rio de Janeiro. Translated by: K. Irandoost & G. Makrooni. Sanandaj: University of Kurdistan Press. (In Persian)
Quesada, J. (1998). Suffering child: an embodiment of war and its aftermath in post‐Sandinista Nicaragua. Medical Anthropology Quarterly, 12(1), 51-73.
Sanjek, R. (1990). The secret life of fieldnotes. Fieldnotes: The Makings of Anthropology, 187-270.
LeCompte, M. D., & Schensul, J. J. (2013). Essential Ethnographic Methods (Ethnographer’s Toolkit, Book 3). Lanham, MD: AltaMira Press.
Soleimani, K., & Mohammadpour, A. (2023). The everydayness of spectacle violence under the Islamic Republic:‘Fire at will’. Security Dialogue, 54(3), 231-251. https://doi.org/12.1122/22622126031126624
Standing, G. (2011). The Precariat: The New Dangerous Class. Bloomsbury Academic Press.
Victora, C. (2011). Social suffering and the embodiment of the world: contributions from anthropology. Rev Eletrôn Comun Inform Inov Saúde [Internet], 5(4), 1-17.
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 13، شماره 3 - شماره پیاپی 52
شماره پائیز 1403
مهر 1403
صفحه 329-344

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار