واکاوی کنشگری زنان در اعتراضات پاییز 1401 و پیامد‌های آن بر جامعه و نظام سیاسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

10.22059/jisr.2024.380458.1526

چکیده

اعتراضات 1401 یکی از رخدادهای سیاسی و اجتماعی‌ای بود که فضای جامعه را در مقیاسی وسیع متأثر کرد. هدف این تحقیق واکاوی ریشه‌های اجتماعی حضور زنان در اعتراضات پاییز 1401 و نشان‌دادن پیامدهای آن برای جامعه و حکومت است. اگرچه خیزش اعتراضی 1401 لایه‌های اعتراضی مختلفی داشت، تمرکز این مطالعه بر کنش‌ورزی زنان در لایۀ مدنی این اعتراضات است.
به این منظور با مطالعۀ کیفی و روش نظریۀ زمینه‌ای و نمونه‌گیری نظری، با 28 زن کنشگر سیاسی و اجتماعی مصاحبه شد. داده‌های گردآوری‌شده براساس کدگذاری باز، محوری و انتخابی کدگذاری و تحلیل شدند.
مقوله‌ها و مضامین استخراج‌شده از دل مصاحبه‌ها نشان داد در اعتراضات 1401، گسست میان «ذهنیت زنان» و «عینیت حقوقی و اجتماعی» آنان اهمیت دارد. تغییرات ارزشی و نگرشی در زنان و پذیرش‌نیافتن آن از سوی حکومت به همراه چند دهه کنترل پوشش و سبک زندگی زنان و گره‌زدن آن با هویت سیاسی حکومت، تقابل آنان با نظام سیاسی را تشدید کرده است. این اعتراضات پیامدهای جنسیتی، اجتماعی و فرهنگی برای جامعه دارد و درعین‌حال پوشش زنان را مسئله‌ای جدی برای حکومت کرده است.
این لایۀ اعتراضی، اعتراضی زنانه مبتنی بر بازپس‌گیری سبک زندگی و از نوع جنبش‌های اجتماعی جدید بود و به کسانی که تجربۀ «کنترل» و «تحقیر» در تجربۀ زیسته‌شان دارند، مربوط است. تکرارشدن شعار «زن، زندگی، آزادی» در این جنبش، مطالبۀ «آزادی اجتماعی و فرهنگی» و اعتراض به زندگی دستوری و حکومتی است که ماهیتی هدایت‌گرایانه دارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analyzing Women’s Activism in the Autumn Protests of 2022 and Its Consequences on Society and the Political System

نویسندگان [English]

  • Hamid Reza Jalaeipour
  • Saba Ghanbari
Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran
چکیده [English]

One of the political and social events that significantly influenced the societal ambiance was the 2022 protests. This study aims to examine the social underpinnings of the presence of women in the protests of the fall of 2022 and to demonstrate the repercussions on society and the government. This study concentrates on the civil layer of the 2022 protest uprising, despite the fact that it encompassed various layers of protest.
 For this purpose, 28 interviews were conducted with female political and social activists using the qualitative study and grounded theory method and theoretical sampling. The collected data were coded and analyzed based on open, central and selective coding.
The categories and themes that were extracted from the interviews demonstrated the significance of the disparity between the “women’s mentality” and their “legal and social objectivity” in the protests of 2022. The political system has been further exacerbated by the non-acceptance of women by the government, as well as the control of women’s attire and lifestyle, which has been linked to the political identity of the government for decades. This has resulted in a shift in value and attitude. These protests have had significant societal, social, and cultural repercussions, and they have also elevated the government’s concern regarding women’s attire.
This protest layer was a women’s protest that was centered on the reclamation of the lifestyle and the type of new social movements. It is related to those who experience “control” and “humiliation” in their lived experience. The movement’s reiteration of the slogan “woman, life, freedom” is a protest against the
directive character of orderly and governmental life and a demand for “social and cultural freedom.”

کلیدواژه‌ها [English]

  • 2022 Protests
  • Lifestyle
  • Grounded Theory
  • New Social Movements
  • Women
_ نصرت خوارزمی، زهره و قاسم‌پور، فاطمه و نصرت خوارزمی، حنانه (1399)، کنش فرهنگی زنان پس از انقلاب اسلامی: تحلیل گقتمان مطالبات فمینیسم اسلامی در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 9(4)، 966_931. https://doi.org/10.22059/jisr.2019.290212.947
_ علی‌پور، پروین و زاهدی، محمدجواد و ملکی، امیر و جوادی یگانه، محمد‌رضا (1396)، تحلیل گفتمان عدالت جنسیتی در برنامه پنج ساله ششم توسعه اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 6(2)،  229_203. https://doi.org/10.22059/jisr.2017.233842.527
_ حسنی، راضیه و اخوان، کاظمی ( 1399)، ناجنبش زنان و تغییر در مناسبات اجتماعی در ایران، جامعه‌پژوهی فرهنگی، 11(3)، 85_59. https://doi.org/10.30465/scs.2020.26330.2060
_ قلی‌پور، مجتبی (1402)، گذار از جنبش خطی به جنبش سیال: چارچوبی برای درک دوره نهفتگی جنبش‌های اجتماعی، فصلنامه مطالعات راهبردی، 26(1)، 97_67.  https://ensani.ir/file/download/article/6534f480a7051-9802-99-3
_ احمدی خراسانی، نوشین (1402)، حجاب اجباری، جنبش ژینا و طبقه متوسط، قابل‌دسترس در سایت کانون زنان ایرانی به آدرس http://www.ir-women.com
_ افکار سنجی نگرش‌های جنسیتی و حقوق زنان براساس پیمایش ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان در سال 1402، قابل‌دسترس در کانال تلگرامی فکت پرس به آدرس http://www.t.me/factpress_ir
_ ایران، الجزایر و افغانستان در جدول شاخص شکاف جنسیتی از آخر اول شدند، 1402، قابل‌دسترس در کانال تلگرامی امتداد نیوز به آدرس http://www.t.me/emtedadnet
 _ آل سید عفور، سید محمد تقی و زهیری، علیرضا (1395)، سیاست، هویت و جنبش‌های اجتماعی جدید، فصلنامه علوم سیاسی، 19(74)، 140_119.https://psq.bou.ac.ir/article_21865.html   
_ بیات، آصف (1390)، زندگی همچون سیاست، چگونه مردم عادی خاورمیانه را تغییر می‌دهند، ترجمه فاطمه صادقی، آمستردام: انتشارات آمستردام.
_ توحیدلو، سمیه (1402)، فراترکیب تحلیل‌های موجود درباره اعتراض های 1401 ایران، مجله جامعه‌شناسی ایران، 23(4)، 179_145.    https://doi.org/10.22034/jsi.2023.1996220.1650
_ جامعه ایران پس از جنبش ژینا: تغییرات بنیادین و اعجاب‌انگیز، 23 شهریور 1402، قابل‌دسترس در سایت رادیو زمانه به آدرس http://www.radiozamaneh.com
_ رهبری، محمد (1402)، اعتراض های پاییز 1401 فراتر از اعتراضی زنانه و فمینیستی، ششمین همایش ملی پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران، انجمن جامعه‌شناسی ایران.
_ عبدالوهابی، امید (1402)، زنان، کنشگری سیاسی و سویه زنانه جنبش اجتماعی 1401 زن زندگی آزادی، ششمین همایش ملی پژوهش اجتماعی و فرهنگی در جامعه ایران، انجمن جامعه‌شناسی ایران.
_ خرمشاد، محمدباقر و حسین قزل ایاق، ایمان (1402)، تحولات کنشگری سیاسی شهروندان در جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه علمی رهیافت‌های سیاسی و بین المللی، 14(4)، 182_155 .https://doi.org/10.48308/piaj.2023.231403.1387
_ کدیور، علیرضا (1401)، اشتغال ناچیز زنان، مسئله فراموش شده ایران، قابل‌دسترس در سایت مجله تحلیلی دقیقه به آدرس http://www.d-mag-ir/P7475
_ مشیرزاده، حمیرا. (1400)، از جنبش تا نظریه اجتماعی؛ تاریخ دو قرن فمینیسم، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
_ جلائی پور، حمید رضا (1400)، جامعه شناسی سیاسی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
 
Bayat, Asef (2023), Is Iran on the Verge of Another Revolution, Journal of  Democracy, johns Hopkins University Press, 34(2), 19-31. https://muse.jhu.edu/article/886930   
Koo, Gi Yeon (2014), Women as Subject of Defiance and Everyday Politics of Hijab as Dress Code in Modern Iran, Asian Women, Seoul National University, South Korea, 30(4), 29_52. https://doi.org/10.14431/aw.2014.12.30.4.29.
Nusrat Khwarazmi, Zohra and Ghasempour, Fatemeh and Nusrat Khwarazmi, Hananeh (2019), Women's cultural action after the Islamic revolution: Analysis of the conflicting demands of Islamic feminism in the Islamic Republic of Iran, Quarterly Journal of Social Studies and Research in Iran, 9(4), 931_966  .https://doi.org/10.22059/jisr.2019.290212.947. (In Persian)
Alipour, Parveen and Zahedi, Mohammad Javad and Maleki, Amir and Javadi Yeganeh, Mohammad Reza (2016), Analysis of Gender Justice Discourse in the Sixth Five-Year Plan of Economic, Cultural and Social Development of the Islamic Republic of Iran, Quarterly Journal of Social Studies and Research in Iran, 6(2), 203_229. .https://doi.org/10.22059/jisr.2017.233842.527. (In Persian)
Khorramshad, Mohammad Baqer and Hossein Ghazal Iyaq, Iman (1402), Changes in Citizens' Political Activism in the Islamic Republic of Iran, Scientific Quarterly of Political and International Approaches,14(4), 155_182. https://doi.org/10.48308/piaj.2023.231403.1387. (In Persian)
Hasani, Razieh and Akhwan, Kazemi (2019), Women's Immobility and Change in Social Relations in Iran, Cultural Sociology, 11(3), 59_85. https://doi.org/10.30465/scs.2020.26330.2060. (In Persian)
Qalipour, Mojtabi (1402), transition from linear movement to fluid movement: a framework for understanding the latent period of social movements, Strategic Studies Quarterly,26(1), 67_97. https://ensani.ir/file/download/article/6534f480a7051-9802-99-3.pdf. (In Persian)
Abdul Wahhabi, Omid (1402), women, political activism and the female side of the social movement 1401 women of the life of freedom, the sixth national conference Social and cultural research in Iranian society, Iranian Sociological Association. (In Persian)
 
Rahbari, Mohammad (1402), the autumn protests of 1401 beyond a female and feminist protest, the sixth national conference of social research and Culture in Iranian society, Iranian Sociological Association. (In Persian)
 
Al-Sayed Ghafoor, Seyyed Mohammad Taghi and Zahiri, Alireza (2015), Politics, Identity and New Social Movements, Political Science Quarterly, 19(74), 119_140 .https://psq.bou.ac.ir/article_21865.html (In Persian)
 
Tohidlo, Samieh (1402), Meta synthesis of existing analyzes about Iran's 1401 protests, Iran Sociological Journal, 20th edition Third, 23(4), 145_179. https://doi.org/10.22034/jsi.2023.1996220.1650. (In Persian)
 
Walby,Sylvia. (1990), Theorizing Patriarchy, City Research Online.