تأملی جامعه‌شناختی بر نظام مسائل و آسیب‌های اجتماعی (مورد مطالعه: استان آذربایجان غربی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه جامعه‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران

چکیده

هدف این مقاله، شناسایی و اولویت‌بندی نظام مسائل و آسیب‌های اجتماعی استان آذربایجان غربی برای همسوکردن حوزۀ اجرایی با حوزۀ دانشی و ایجاد یک فضای مفهومی مشترک و جلب توجه مدیران اجرایی به یافته‌های علمی حوزۀ اجتماعی برای نیل به توسعۀ اجتماعی است. به‌لحاظ نظری، دو رویکرد عمدۀ واقعیت‌گرایی اجتماعی و برساخت‌گرایی در بررسی مسائل و آسیب‌های اجتماعی طرح شده است که در این تحقیق از رویکرد برساخت‌گرایی برای شناسایی نظام مسائل و تشخیص اهمیت و اولویت مسائل اجتماعی از دیدگاه نخبگان بهره گرفته شده است.
روش‌شناسی پژوهش حاضر از منظر راهبرد استقرایی، از لحاظ ماهیت کیفی، از نظر هدف کاربردی، و به‌لحاظ تحلیل داده‌ها اکتشافی است. جامعۀ آماری پژوهش شامل مطلعان کلیدی و کارشناسان خبره در حوزۀ آسیب‌های اجتماعی (استادان دانشگاهی علوم اجتماعی، مدیران اجرایی و کارشناسان حوزۀ اجتماعی) است که به شیوۀ نمونه‌گیری غیراحتمالی هدفمند، 20 نفر از کارشناسان و متخصصان انتخاب شدند. واحد تحلیل این پژوهش، آسیب‌ها و مسائل اجتماعی، واحد مشاهده در این پژوهش فرد صاحب‌نظر یا صاحب تجربه در حوزۀ آسیب‌های اجتماعی است. برای گردآوری داده‌ها از تکنیک مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته، جلسات گروه متمرکز و تکنیک دلفی و برای تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار میک‌مک استفاده شده است.
یافته‌های تجربی پژوهش حاکی از آن است که نحوۀ پراکنش متغیرها و شاخص‌ها در محورهای تأثیرگذاری (نفوذ) و تأثیرپذیری (وابستگی) مستقیم و غیرمستقیم مسائل بر همدیگر، سیستم اجتماعی مرکز استان را به‌لحاظ آسیب‌های اجتماعی در وضعیت ناپایدار نشان می‌دهد و بدکارکردی نهادی (ضعف مدیریتی)، حاشیه‌نشینی، اعتیاد، کودکان خیابانی، طلاق، فقر و بیکاری از مسائل اساسی، راهبردی و کلیدی محسوب می‌شوند. براساس نتایج و یافته‌های این پژوهش در برنامه‌ریزی برای مداخلات اجتماعی ضرورت دارد این مسائل به‌عنوان مسائل اولویت‌دار مدنظر باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Sociological Reflection on the System of Social Problems and Harms (Case study of West Azarbaijan Province)

نویسنده [English]

  • Afshar Kabiri
Department of Sociology, Faculty of Literature and Human Sciences, Urmia University, Urmia, Iran.
چکیده [English]

The purpose of this article is to identify and prioritize the system of social issues and harms in West Azerbaijan Province to align the executive field with the academic field, crea​te a common conceptual space, and draw the attention of executive managers to the scientific findings of the social field in order to achieve social development. Social realism and constructivism are the two primary theoretical approaches that have been proposed for the examination of social issues and damages. The system of problems and the relevance and priority of social issues from the elites' perspective have been identified through the application of constructivism in this research.
The current research methodology is inductive in terms of research strategy, qualitative in terms of research nature, applied in terms of purpose, and exploratory in terms of data analysis. The statistical population of this research consists of key informants and expert experts in the field of social hazards, including university professors of social sciences, executive managers, and experts in the social field. These individuals were selected using non-probability targeted sampling. The unit of analysis in this research is harms and social issues, while the unit of observation is a person with either personal experience or an opinion regarding social harms. The data was collected using the semi-structured interview technique, focus group meetings, and Delphi technique, and the data was analyzed using “Mic Mac” software.
The experimental results of the research suggest that the province's social system is in an unstable state in terms of social damages and institutional malfunction (management weakness) due to the distribution of variables and indicators in the axes of influence and direct and indirect dependence of the issues on each other. Marginalization, addiction, street children, divorce, poverty, and unemployment are regarded as fundamental, strategic, and critical issues. Consequently, it is imperative to prioritize these issues in the planning of social interventions in light of the results and findings of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Social Issue
  • Identification
  • Prioritization
  • Constructivism
  • Interpretive Structural Model

مراجع

افشارکهن، جواد (1383)، درآمدی بر جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی، تهران: سایۀ هور و سلمان.
افشارکهن، جواد و صادقی، رسول (1385)، رویکردی جامعه‌شناختی به مسئلۀ جمعیت. انجمن جمعیت‌شناسی ایران، 1(2)، 195-215.
بهشتی، محمدباقر و زالی، نادر (1390)، شناسایی عوامل کلیدی توسعۀ منطقه‌ای با رویکرد برنامه‌ریزی بر پایۀ سناریو (مطالعۀ موردی: استان آذربایجان شرقی). مجلۀ برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 15(1)، 41-63. http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-5418-fa.html
حسینی‌نثار، مجید (1394). مسئلۀ اجتماعی از منظر جامعه‌شناسی. فصلنامۀ رشد آموزش علوم اجتماعی، 67، 40-45.
دورکیم، امیل (1373). قواعد روش جامعه‌شناسی. ترجمۀ علی‌محمد کاردان. چاپ پنجم. تهران: دانشگاه تهران.
رابینگتن، ارل و واینبرگ، مارتین (1391). رویکردهای نظری هفت‌گانه در بررسی مسائل اجتماعی. رحمت‌اله صدیق سروستانی. تهران: دانشگاه تهران.
رفیع‌پور، فرامرز (1386). سرطان اجتماعی فساد. چاپ اول. تهران: شرکت سهامی انتشار.
رفیع‌پور، فرامرز (1391). کندوکاوها و پنداشته‌ها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
رفیع‌پور، فرامرز (1392). تکنیک‌های خاص تحقیق در علوم اجتماعی. تهران: شرکت سهامی انتشار.
زالی، نادر (1392). آینده‌نگاری راهبردی در برنامه‌ریزی و توسعۀ منطقه‌ای. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات راهبردی.
زالی، نادر و منصوری بیرجندی، سارا (1394). تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعۀ حمل‌ونقل پایدار در افق 1404 کلان‌شهر تهران (روش تحلیل ساختاری). برنامه‌ریزی و آمایش فضا، 19(2)، 1-32.
صادقی قسایی، سهیلا و پروین، ستار (1390). جرم: برساخته ذهنیت، گفتمان و قدرت. فصلنامۀ پژوهش حقوق، 13(33)، 220-242.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله (1386). آسیب‌شناسی اجتماعی (جامعه‌شناسی انحرافات اجتماعی). تهران: سمت.
ظفری، محبوبه (1401). آسیب‌شناسی تحلیل مسائل اجتماعی در ایران و راهکارهای آن. فصلنامۀ علوم زیست‌محیطی و دانش جغرافیا، 2(3)، 56-77.
عبداللهی، محمد (1386). طرح مسئلۀ اجتماعی در ایران: اهداف و ضرورت‌ها. در مسائل اجتماعی ایران. تهران: آگه.
عبدالهی، محمد (1383). طرح مسائل اجتماعی در ایران: اهداف و ضرورت‌ها. در کتاب بررسی مسائل اجتماعی ایران. تهران: دانشگاه پیام‌نور.
مشونیس، جان (1395). مسائل اجتماعی. ترجمۀ هوشنگ نایبی. جلد اول. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
ملک‌زاده، ندا، بزاززاده، مهدی، و رفیعیان، مجتبی (1395). شناسایی و تحلیل عوامل کلیدی مؤثر بر توسعۀ شهری با رویکرد آینده‌نگاری (مطالعۀ موردی: کلان‌شهر کرج). مجلۀ جغرافیا و توسعۀ فضای شهری، 3(2)، 35-52. https://doi.org/10.22067/gusd.v3i2.49479
لوزویک، دانیلین (1394). نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی. ترجمۀ سعید معیدفر. تهران: امیرکبیر.
یوسفی، علی و اکبری، حسین (1390). تأملی جامعه‌شناختی در تشخیص و تعیین اولویت‌های مسائل اجتماعی ایران. مسائل اجتماعی ایران، 2(1)، 195 ـ223.
Abdollahi, M. (2006). Social issue planning in Iran: goals and necessities. in Iran's social issues. Tehran: Agah. (In Persian)
Afshar Kohan, J. (2013). An introduction to the sociology of social issues. Tehran: Saye Hour and Salman. (In Persian)
Afshar Kohan, J., & Sadeghi, R. (2016). A sociological approach to the population problem. Iranian Demographic Association, 1(2), 195-215. (In Persian)
Amin, R. & etal (2006). Values, social problems and balanced development in Malaysia. Journal of Socio- Economics, 35(1), 151-165. https://doi.org/10.1016/j.socec.2005.12.009
Beheshti, M. B., & Zali, N. (2011). Identifying the key factors of regional development with a scenario-based planning approach (A case study of East Azarbaijan Province). Space planning and design, 15(1), 41-63. http://hsmsp.modares.ac.ir/article-21-5418-fa.html (In Persian)
Durkheim, E. (1996). Rules of sociological method (5th Ed.). Translated by: A. M. Kardan. Tehran: Tehran University Press. (In Persian)
Godet, M. (1991). From anticipation to action: A handbook of strategic. UNESCO publishing, Paris 19.
Godet, M. (2006). Creating futures: Scenario planning as a strategic management tool. France: Economica Publish.
 Godet, M. (2000). The art of scenarios and strategic planning: Tools and pitfalls. Technological Forecasting and Social Change, 3-22.
Godet, M., & Durance, P. (2011). Strategic foresight for corporate and regional development (pp. 1-180). Unesco Publishing.
Horton, P. B., & Leslie, G. R. (1960). The Sociology of Social Problems, New York: Appleton-Century-Crofts.
Hosseini Nessar, M. (2014). Social problem from the perspective of sociology. Roshd Social Science Education Quarterly, 67, 40-45. (In Persian)
Keeney, S., Hasson, F., & McKenna, H. P. (2001). A critical review of the Delphi technique as a research methodology for nursing. Int J: Nurs Stud.
Kersten, K. K. (1990). The process of marital disaffection: interventions at various stages. Family Relations, 39(30), 257-265. https://psycnet.apa.org/doi/10.2307/584869
Lozvik, D. (2014). A New Approach in the Analysis of Social Issues. Translated by: S. Moaidfar. Tehran: Amir Kabir. (In Persian)
Malekzadeh, N., Bezazzadeh, M., & Rafiyan, M. (2016). Identification and analysis of key factors affecting urban development with a foresight approach (Case study: Karaj metropolis). Geography and Urban Space Development, 3(2), 35-52. (In Persian)
Meshonis, J. (2015). Social Issues. Translated by: H. Nayebi. Tehran: Culture, Art and Communication Research Institute. Vol. 1. (In Persian)
Rafipour, F. (2009). Social cancer of corruption (1st Ed.). Tehran: Publishing Company. (In Persian)
Rafipour, F. (2012). Excavations and thoughts. Tehran: Publishing Company. (In Persian)
Robbington, E., & Weinberg, M. (2014). Seven theoretical approaches in examining social issues. Translated by: R. Sediq Sarostani. Tehran: University of Tehran. (In Persian)
Sadeghi Fasai, S., & Parvin, S. (2018). Crime: On the Construction of Subjectivity, Discourse and Power. Law Research Quarterly, 13(33), 220-242. (In Persian)
Sediq Sarostani, R. (2009). Social pathology (sociology of social deviations). Tehran: Samt. (In Persian)
Yousefi, A., & Akbari, H. (2013). Sociological reflection on identifying and prioritizing Iran's social issues. Social Issues of Iran, 1, 223-195. (In Persian)
Zafari, M. (2022). Pathology of analyzing social issues in Iran and its solutions. Quarterly Journal of Environmental Sciences and Geography, 2(3), 56-77. (In Persian)
Zali, N. (2012). Strategic Foresight in Regional Planning and Development. Tehran: Strategic Studies Research Institute. (In Persian)
Zali, N., & Mansouri Birjandi, S. (2014). Analysis of key factors affecting the development of sustainable transportation in the 1404 horizon of Tehran metropolis (structural analysis method). Space Planning and Planning, 28(1), 1-32. (In Persian)
 
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 13، شماره 2 - شماره پیاپی 51
تابستان 1403
تیر 1403
صفحه 179-201

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار