مطالعه انتقادی گفتمان نفی خشونت بر زنان؛ با تاکید بر لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 گروه مطالعات زنان، دانشکده علوم اجتماعی علامه طباطبایی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

10.22059/jisr.2023.354713.1378

چکیده

خشونت بر زنان پدیده‌ای تاریخی فرهنگی است. فهم پیچیدگی‌های مسألۀ خشونت بر زنان نیازمند بررسی دقیق همۀ ابعاد و لایه‌های این واقعیت اجتماعی است. این پژوهش، با تایید مسأله­بودگی خشونت بر زنان در جامعۀ ایرانی و ضرورت ورود حاکمیت به آن به­مثابه مسألۀ اجتماعی به بررسی منابع گفتمانی لایحه «حفظ کرامت و حمایت از زنان در برابر خشونت» از منظری جامعه‌شناختی می‌پردازد.
با هدف شناخت و مطالعۀ مضامین یا الگوهای معنایی غالب، متن لایحه به روش تحلیل محتوای کیفی و با رویکردی انتقادی مورد بررسی قرار گرفت.
درون‌زا نبودن مسأله‌شدگی خشونت بر زنان، فقدان توجه به تنوع بوم و میدان ایرانی در تعریف مصداق‌های خشونت، عدم توجه به خاص‌بودگی‌های خانواده‌ ایرانی و الزام‌های روابط خانوادگی و حقوق‌زدگی و تمرکز بر وضع قوانین کیفری جدید در فقدان هنجارسازی و فرهنگ‌سازی مضمون‌های اصلی شناخته شده در متن لایحه است.
به‌طورکلی، نتایج برآمده از تحلیل مضامین شناسایی شده نشان می‌دهد منابع گفتمان حمایت از زنان در برابر خشونت فاقد درک اجتماعی از مسأله خشونت بر زنان است و بدون توجه به زمینه‌های اجتماعی فرهنگی جامعه ایرانی و تعارضات و کلیت بافت حقوقی، برای این مسأله اجتماعی، راه‌حل‌هایی از جنس حقوقی و قانونی ارائه داده است. در واقع، منابع گفتمانی لایحه تنها با تاکید بر وجهه جهانی خشونت بر زنان و بدون توجه به درون‌زا کردن این مسأله‌شدگی، به‌جای بازگشت به فهم تجربۀ زنان از خشونت، رفتارهایی را که پیش از این مصداق خشونت در جامعۀ ایرانی دانسته نمی‌شده به‌عنوان خشونت تعریف و برساخت کرده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Critical Study of The Discourse of Ending Violence Against Women: With Emphasis on The Bill “Protection, Dignity and Security of Violence against Women”

نویسندگان [English]

  • Tahereh Khazaei 1
  • Mohammadtaghi Karami Ghahi 2
1 Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Department of Women Studies, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Violence against women is a historical-cultural phenomenon, the understanding of which requires a comprehensive investigation of all social aspects and layers attached to it as a social phenomenon. Endorsing the problematic nature of violence against women in the Iranian society and recognizing the legitimacy and essentiality of governments’ intervention, the present research investigates the discursive resources of “Preserving Women’s Dignity and Protecting them against Violence” bill.
Aimed at understanding the bill’s dominant implications and meaning patterns, a critical approach is adopted for studying the text of the bill using qualitative content analysis method.
The non-endogenous problematization of violence against women; the inattention to the diversity of habitat and the Iranian field in determining the instances of violence; inattention to the particularities of the Iranian family and inevitabilities of family relationships; and extreme legalization –concentration on measuring new laws– in the absence of cultural normative approaches, are the major implications found in the bill.
Overall, the study of the extracted implications of the bill reveals that the resources available to the discourse of eliminating violence against women lack a social understanding of the problem and, inattentive to the Iranian socio-cultural context and legal structure, presents exclusively forensic solutions to the problem. In other words, rather than endogenizing the problem of violence against women, the discursive resources of the bill simply generalize the global features of the topic to the Iranian society, and instead of referring to the investigation of Iranian women’s experience of violence, they condemn behaviors that have not normally and historically been conceived of as instances of violence against women. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran
  • legal bill
  • social problematization
  • violence
  • women
  • احمدی، یعقوب و بیورانی، سیما (1395). مطالعه اثر مؤلفه‌های اجتماعی- فرهنگی والدین بر مزاحمت جنسی (خیابانی) فرزندان پسر. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران, 5(3), 413-436. doi: 10.22059/jisr.2016.60086
  • آزاد ارمکی، تقی (1386). جامعه شناسی خانواده ایرانی. تهران: سمت.
  • اســمیت، آنتــونی (1383). ناسیونالیســم (نظریــه، ایــدئولوژی، تــاریخ). ترجمــه منصــور انصــاری. مؤسسه مطالعات ملی.
  • اعزازی، شهلا (1380). خشونت خانوادگی، زنان کتک خورده. تهران: انتشارات سالی.
  • اعزازی، شهلا. (1380ب). خشونت خانوادگی - خشونت اجتماعی. مجله جامعه شناسی ایران، 3(4)، 25-40. https://sid.ir/paper/417206/fa
  • اعزازی، شهلا. (1383الف). ساختار جامعه و خشونت علیه زنان. رفاه اجتماعی، 4(14 (سلامت روان در ایران))، 47-84. https://sid.ir/paper/56705/fa
  • ایمان، محمدتقی و نوشادی، محمودرضا. (1390). تحلیل محتوای کیفی. پژوهش، 3(-)، 0-0. https://sid.ir/paper/488226/fa
  • برناردز، جان (1400)، درآمدی به مطالعات خانواده. ترجمه حسین قاضیان، تهران: نشر نی.
  • بک‌گرینسهایم، الیزابت (1388). خانواده در جهان امروز. ترجمه افسر افشار نادری و بیتا مدنی، تهران: افسرافشار نادری.
  • بودون، ریمون، بوریکو، فرانسوا (1385). فرهنگ جامعه شناسی انتقادی. ترجمه عبدالحسین نیک‌گهر. تهران: فرهنگ معاصر.
  • تبریزی، منصوره (1393). تحلیل محتوای کیفی از منظر رویکردهای قیاسی و استقرایی. فصلنامه علوم اجتماعی، (64)، 105-138. https://sid.ir/paper/488227/fa
  • تریس، جودیت، اسکات، جکلین‌‌ال و ریچاردز، مارتین (1397). آشوب جهانی عشق: هشت مقاله درباره جامعه‌شناسی خانواده. ترجمه محمد معماریان. تهران: ترجمان علوم انسانی.
  • جمشیدپور، جعفر، خوئینی، غفور، و تجری، فرهاد (1399). بررسی تطبیقی جایگاه رویه قضایی در نظام حقوقی ایران و فرانسه. مجلس و راهبرد، 27(101 )، 295-316. https://sid.ir/paper/224845/fa
  • حسینی، سیدمحمد (1399). تفکر عدالت ترمیمی و تاثیر آن در پیشگیری از وقوع جرم. قانون یار، 4(14 )، 631-644. https://sid.ir/paper/525248/fa
  • حسینی، سیدهادی، محسنی، رضاعلی و فیروزجائیان، علی‌اصغر (1398). تبیین جامعه‌شناختی خشونت علیه زنان: مطالعۀ تجربی. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، 8 (2)، 432-411. https://doi.org/10.22059/jisr.2019.250144.624
  • دهخدا، علی اکبر (1377). لغت نامه دهخدا(چاپ دوم). تهران: دانشگاه تهران.
  • ذکایی، محمدسعید (1399)، هنر انجام پژوهش کیفی از مسأله‌یابی تا نگارش، تهران: آگاه.
  • زارع شاه آبادی اکبر، ندر پور یاسر (1395). رابطه بین مردسالاری و خشونت خانگی علیه زنان در شهر کوهدشت. رفاه اجتماعی، ۱۶ (۶۰)، ۸۶-۶۱. http://refahj.uswr.ac.ir/article-1-2476-fa.html
  • زند رضوی، سیامک و فروغ زاده، سیمین (1384). سیمای جنسیت (زن و مرد) در قوانین خانواده و مجازات اسلامی. علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، 1(سال دوم،شماره 3،2 و4). https://doi.org/10.22067/jss.v0i0.5258
  • زیبایی نژاد، محمدرضا و خزائی، طاهره (1400). مضامین اساسی در رویکرد نواندیشی دینی به مسائل زنان. مطالعات جنسیت و خانواده، 9(1)، 11-45. https://www.jgfs.ir/article_144904.html
  • سازمان جهانی بهداشت (1380). خشونت علیه زنان. ترجمه شهرام رفیعی‌فر و سعید پارسـی نیـا. تهران: تندیس.
  • صادقی موحد، خدیجه، باقری، احمد، صدری، سید محمد و امیرپور، حیدر (1398). عدالت ترمیمی، بایستگی و ضرورت حاکمیت آن در حوزه خانواده با تاکید بر مبانی فقهی. فقه و مبانی حقوق اسلامی، 52 (1): 126-107. https://www.doi.org/10.22059/jjfil.2019.265308.668564
  • صفاری، علی، صابری، راضیه و نادری، پگاه (1398). تأثیر قانون بر ترویج خشونت خانگی علیه زنان (مطالعه کیفی: زنان شهر تهران). پژوهش‌های دانش انتظامی دانشگاه علوم انتظامی امین، (4)21، 180-210. com/p2129847
  • طاهرخانی سکینه، نگارنده رضا، سیمبر معصومه و احمدی فضل الله (1394). عوامل زمینه‌ای موثر در اتخاذ استراتژی‌های مقابله‌ای زنان با خشونت خانگی: یک مطالعه کیفی. کومش، ۱۶ (۴)، ۵۸۱-۵۹۴. http://koomeshjournal.semums.ac.ir/article-1-2498-fa.html
  • عبدی، عباس (1393). مقدمه‌ای بر پژوهش در جامعه‌شناسی خانواده در ایران. تهران: نشر نی.
  • علی وردی نیا، اکبر و انصاری، پریا (1398). راهبردهای پیشگیری از جرم: عدالت ترمیمی بدیلی بر بازدارندگی سنتی و عدالت کیفری. راهبرد اجتماعی فرهنگی، 8 (30 )، 147-174. https://sid.ir/paper/243641/fa
  • غضنفری، فیروزه (1389). رابطه ی الگوی روابط خانوادگی و خشونت خانواده علیه زنان در استان لرستان. مجله اصول بهداشت روانی، 12(46), 95-488. doi: 10.22038/jfmh.2010.1088
  • قاضی طباطبایی، محمود و دیگران (1382). طرح ملی بررسی پدیده‌ی خشونت خانگی علیه زنان. دفتر امور اجتماعی وزارت کشور و مراکز امور مشارکت زنان ریاست جمهوری.
  • کاتوزیان، ناصر (۱۳۸۸). دوره حقوق مدنی؛ حقوق خانواده(جلد اول)، تهران: نشر دادگستر.
  • کار، مهرانگیز (1387). پژوهشی درباره خشونت علیه زنان در ایران. تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
  • کاظم پورفرد، فاطمه و رنگچی تهرانی، عطیه (1397). نقش عدالت ترمیمی در واکنش کیفری به جرایم حوزه خانواده. فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، 23(68 )، 153-170. https://sid.ir/paper/95320/fa
  • گیدنز، آنتونی (1378). راه سوم: بازسازی سوسیال دموکراسی. ترجمه منوچهر صبوری‌ کاشانی. تهران: شیرازه.
  • لامع، زهرا، و مینا، زهرا (1399). مبانی حاکم بر حل وفصل دعاوی خانوادگی با رویکرد عدالت ترمیمی. فقه و حقوق خانواده (ندای صادق)، 25(73 )، 75-102. https://sid.ir/paper/402324/fa
  • محمدپور، نیر، علیزاده اقدم، محمد باقر، پاشازاده، حسن و عباس زاده، محمد (1390). بررسی تطبیقی عدالت ترمیمی و عدالت کیفری بر اساس رویکرد جامعه شناسی حقوقی. تغییرات اجتماعی - فرهنگی, 7(1), -. https://journal.khalkhal.iau.ir/article_527892.html
  • مشونیس، جان (1397)، مسائل اجتماعی (2 جلد)، ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: انتشارات پژوهشگاه فرهنگ هنر و ارتباطات،
  • میرمجیدی، سپیده (1400). ویژگی های الگوی مطلوب برنامه های عدالت ترمیمی در پرونده های خشونت جنسی: با نگاهی به گفتمان قضایی ایران. حقوقی دادگستری، 85 (114)، 433-463. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=574179
  • هزارجریبی، جعفر و میرزائی، رحمت (1396). خشونت و جنسیت (تجربه زیسته زنان و مردان شهرستان پاوه). توسعه اجتماعی، 12(2)، 83-108. doi: 10.22055/qjsd.2018.13509
  • والبی، سیلویا (1397). هزینه خشونت خانگی برای جامعه. ترجمه انسی حمیدی. تهران: منشور صلح.

 

 

  • A’zazi, S. (1380/2001). Domestic Violence, Women Beaten. Tehran: Sali Press.
  • A’zazi, S. (1380/2001). Domestic Violence­–Social Violence. Iranian Journal of Sociology. 3(4), 25-40. SID. https://sid.ir/paper/417206/fa.
  • Abdi, A. (1393/2014). An Introduction to Research in the Sociology og Family in Iran. Tehran: Ney Publication.
  • Aliverdinia, A., & Ansari, P. (2019). Crime Prevention Strategies: Restorative Justice as an Alternative to Traditional Deterrence and Criminal Justice. The Sociocultural Strategy Journal. 8(30), 147-174. https://sid.ir/paper/243641/en
  • Azad Armaki, T. (1386/2007). The Sociology of the Iranian Family. Tehran: Samt.
  • Babcock, J. C., Waltz, J., Jacobson, N. S., & Gottman, J. M. (1993). Power and violence: the relation between communication patterns, power discrepancies, and domestic violence. Journal of consulting and clinical psychology. 61(1), 40.
  • Bacchus, L., Mezey, G., & Bewley, S. (2004). Domestic violence: prevalence in pregnant women and associations with physical and psychological health. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology. 113(1), 6-11. https://doi.org/10.1016/S0301-2115(03)00326-9
  • Beck Gernsheim, E. (1388/2009). Reinventing the Family: In Search of New Lifestyles. Translated by Afsar Afshar Naderi and Bita Madani. Tehran: Afsar Afshar Naderi.
  • Bernardes, J. (1400/2021). Family Studies, An Introduction. Translated by Hossein Ghazi. Tehran: Ney Publication.
  • Boudon, R., & Bourricaud, F. (1385/2006). A Critical Dictionary of Sociology. Translated by Abdolhossein Nikgohar. Tehran: Fanrhang-e Moaser.
  • Cefaï, D. (1998). Trois études théoriques de sociologie phénoménologique, Phénoménologie et sciences sociales. Travaux de Sciences Sociales. 223-281.
  • De Sousa Santos, B., (2011). Épistémologies du sud. Études rurales. 1(187), 21-49. https://doi.org/10.4000/etudesrurales.9351
  • Dehkhoda, Aو. A. (1377/1998). Dehkhoda Dictionary. Tehran: University of Tehran (Second Edition).
  • Denzin, N., Y. Lincoln. (2000). The Diseipline and Practice of Qualitative Research. London: Sage.
  • Di Zio, S. (2010). Future strategy for reducing violence against women: The Italian experience. Foresight.
  • Duret, P., Roussel, P. (2003). Le corps et ses sociologies. Paris : Nathan.
  • Gelles, R. J. (1997). Intimate violence in families. London : Sage.
  • Ghazanfari, F. (2010). Correlation of family relationship patterns and domestic violence against women in Lorestan province, western part of Iran. Journal of Fundamentals of Mental Health. 12(46), 95-488. doi: 10.22038/jfmh.2010.1088
  • Ghazi Tabatabaei, M., et al. (1382/2003). The National Program of Investigating Domestic Violence Against Women. Office for Social Affairs of the State Ministry and Presidential Centers for Women’s Participation.
  • Giddens, A. (1378/1999). The Third Way: Restoring Social Democracy. Translated by Manouchehr Sabouri Kashani. Tehran: Shirazeh.
  • Giddens, A. (2004). La transformation de l’intimité : sexualité, amour et érotisme dans les sociétés modernes. Paris : Hachette.
  • Hezarjaribi, J., & Mirzaei, R. (2018). Violence and Gender (The Experience of Women and Men in the Paveh City). Quarterly Journal of Social Development (Previously Human Development). 12(2), 83-108. doi: 10.22055/qjsd.2018.13509
  • Hosseini, S. H., Mohseni, R. A., & Firozjaeian, A. A. (2019). The Sociological Explanation of Violence against Women (An Experimental Study). Quarterly of Social Studies and Research in Iran. 8(2), 411-432. doi: 10.22059/jisr.2019.250144.624
  • Hosseini, S. M. (1399/2020). The Idea of Restorative Judgment and Its Implications for Crime Prevention. Ghanoon Yar. 4(14), 631-644. SID. https://sid.ir/paper/525248/fa.
  • Iman, M.T., & Noshadi, M. (1390/2011). Qualitative Content Analysis. Pajouhesh. 3(-). 0-0. SID. https://sid.ir/paper/488226/fa.
  • Jackson, A. (2007). Encyclopedia of domestic violence. Routledge.
  • Jamshidpour, J., Khoeinin, Gh, &Tajarodi, F. (1399/2020). The Comparative Analysis of the Status of Judicial rocedures in Iran and France. Parliament and Strategy. 27(101), 295-316. https://sid.ir/paper/224845/fa.
  • Johnson, M. P. (2017). Patriarchal terrorism and common couple violence: Two forms of violence against women. Domestic Violence. Routledge.
  • Kar, M. (1387/2008). A Study on Violence Against Women in Iran. Tehran: Roshangaran and Motaleat-e Zanan.
  • Karami Ghahi, M T, Khazaei, T.& Macé, É. (2017). La construction d’une féminité islamique idéale par le discours chiite orthodoxe en Iran : les dilemmes d’un encadrement orthodoxe de la modernisation. Cahiers du Genre. 2 (63), 167-186. https://doi.org/10.3917/cdge.063.0167
  • Katouzian, N. (1388/2009). Civil Law: Family Law (Vol. 1). Tehran: Dadgostar Publication.
  • Kavak, F., Aktürk, Ü., Özdemir, A., & Gültekin, A. (2018). The relationship between domestic violence against women and suicide risk. Archives of psychiatric nursing. 32(4), 574-579. https://doi.org/10.1016/j.apnu.2018.03.016
  • Kazempoorfard, F, & Rangchi Tehrani, A. (2018). The Effects of Restorative Justice in Family Crimes. Family Law and Jurisprudence (Nedaye Sadiq). 23(68), 153-170. https://sid.ir/paper/95320/en
  • Kondracki, N. L., & N.S. Wellman. (2000). Contentanalysis: Review of methods and their applications in nutrition education. Journal of Nutrition Education and Behavior. 34, 224-230. https://doi.org/10.1016/S1499-4046(06)60097-3
  • Lamee, Z, & Mina, Z. (2021). Principles governing the settlement of family disputes with the approach of restorative justice. Family Law and Jurisprudence (Nedaye Sadiq). 25(73), 75-102. https://sid.ir/paper/402324/en
  • Macé, E. (2020). Après la société : Manuel de sociologie augmentée. Paris : Editions Le Bord de l'eau.
  • Mechonis, J. (1397/2018). Social Problems (Vol. 2). Translated by Houshang Nayebi. Tehran: Research Institute for Culture, Arts and Communication Publication.
  • Mirmajidi, S. (1400/2021). The Attributes of Proper Model for Restorative Judgment Plans in Gender-based Violence Cases: An Outlook at Iran’s Judicial Discourse. Justice Branch Legal Journal. 85 (114), 433-463. https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=574179
  • Mohamadpuor, N., Alizadeaghdam, D., Pashazadeh, H., & Abaszadeh, D. (2011). Journal of Socio - Cultural Changes. 7(1), -. https://journal.khalkhal.iau.ir/article_527892.html?lang=en
  • Perreau, L. (2011). Alfred Schütz et le problème du monde de la vie. Philosophie. 1(108), 35-54. https://doi.org/10.3917/philo.108.0035
  • Sadeghi Movahed, K., Bagheri, A., Sadri, S. M., & Amirpour, (1398/2019). Restorative Law, Its Imperative in Family Laws with Emphasis on Jurisprudential Foundations.Islamic Jurisprudence and Law. 52(1), 107-126. https://www.doi.org/10.22059/jjfil.2019.265308.668564.
  • Saffari, A., Saberi, R., & Naderi, P. (1398/2019). The Impact of Law on Promoting Domestic Violence Against Women (Qualitative Analysis: Women of Tehran). Researches in Police Studies of Amin Police Sciences. 21(4), 180-210. com/p2129847
  • Schütz, A. (1998). Éléments de sociologie phénoménologique. Paris : Editions L'Harmattan.
  • Schütz, A. (2003), L'étranger. Paris : Allia.
  • Smith, A. (1383/2004). Nationalism (Theory, Ideology, History). Translated by Mansour Ansari. Institute of National Studies.
  • Tabrizi, M. (1393/2014). The Qualitative Content Analysis in Deductive and Inductive Perspectives. Journal of Social Sciences. (64), 105-138. SID. https://sid.ir/paper/488227/fa.
  • Trance, J., Scott, J. L., & Richards, M. (1397.2018). The Wiley Blackwell Companion to the Sociology of Family. Translated by Mohammad Me’marian. Tehran: Tarjoman-e Oloom-e Ensani.
  • Walby, S. (1397/2018). Domestic Violence, Sexual Assault and Stalking. Translated by Ensi Hamidi. Tehran: Manshour-e Solh.
  • World Health Organization (1380/2001). Violence Against Women. Translated by Shahram Rafieifar and Saeid Parsinia. Tehran: Tandis.
  • Zand Razavi, S.,& Foroughzadeh, S. (1384/2005). The Outlook of Gender in Family and Islamic Penalty Laws. Social Sciences of Ferdowsi University of Mashhad. 1(2,3,4). https://doi.org/10.22067/jss.v0i0.5258
  • Zokaei, M.S. (1399/2020). The Art of Conducting Qualitative Research from Problematization to Compilation. Tehran: Agah.