سواد تاریخی دانشجویان درباره مسائل مهم تاریخی ایران

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

در جامعۀ جدید سواد نقش مهمی در تبدیل افراد به شهروندان فعال اجتماعی دارد. توانایی خواندن و نوشتن به این معناست که فرد بتواند با رویدادهای جاری همگام باشد، ارتباط مؤثر داشته باشد و مسائلی جهان را درک کند. با گذشت زمان و پیشرفت زندگی، دیگر سواد به معنای توانایی خواندن یک کلمه نیست، بلکه به معنای توانایی درک دنیاست. سواد تاریخی نه‌تنها یادگیری رخدادهای تاریخی را دربردارد، بلکه تقویت توانایی استدلال‌پذیری روایت‌های تفسیری تاریخی را در اولویت قرار می‌دهد تا بتواند سواد علمی افراد جامعه را پرورش دهد. افراد برای آنکه بتوانند حال و آینده را در بستر گذشته ببینند، باید دو مهارت داشته باشند: درک تاریخ به‌منزلۀ علم و یافتن چارچوبی قابل‌استفاده از گذشته. سواد تاریخی این چارچوب است، به کمک بازآموزی تاریخی می‌آید و با ایجاد توازنی عادلانه در روند آموزش تاریخی میان انتظارات جامعه از آموزش آن، با اطلاعات، توان و آگاهی افراد، به‌‌منزلۀ هدف نهایی به توسعۀ حافظۀ تاریخی افراد منجر می‌شود. در مقالۀ حاضر با استفاده از روش پانل طولی، موضوع سواد تاریخی دانشجویان یک کلاس دربارۀ مسائل مهم تاریخی ایران، شامل سقوط صفویه، عهدنامۀ ترکمن‌چای و تأسیس راه‌آهن سراسری جنوب به شمال، بررسی و تحلیل شده است. جامعۀ مورد بررسی این تحقیق دانشجویان درس مبانی تاریخ اجتماعی ایران دورۀ کارشناسی دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران هستند. یافته‌های تحقیق بیان‌کنندۀ تأثیر محرک‌های مانند آشنایی دانشجویان با منابع مختلف تاریخی است. همچنین سواد تاریخی دانشجویان دربارۀ رویدادهای مهم ذکرشده، متفاوت است. یکی از یافته‌ها تفاوت دیدگاه دانشجویان دربارۀ عهدنامۀ ترکمن‌چای است. بیشتر آن‌ها در پیش‌آزمون این عهدنامه را ننگین می‌دانستند، اما در پس‌آزمون تلقی همدلانه‌تری به این عهدنامه داشتند. بررسی پاسخ‌های دانشجویان نشان می‌دهد با استفاده از تحقیقات پانل برای افزایش سواد تاریخی دانشجویان،‌ در انتهای ترم، عملکرد دانشجویان در همدلی تاریخی و قضاوت منصفانه تاریخی بهبود یافت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Historical literacy of students about important historical issues of Iran

نویسندگان [English]

  • Mohammad Reza Javadi Yeganeh 1
  • Zahra Rooholamin 2
1 Associate Professor, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
2 PhD student in Sociology, Department of Sociology, Faculty of Social Sciences, University of Tehran
چکیده [English]

Introduction: Literacy plays an important role in making people active citizens of society. The ability to read and write means that a person can keep abreast of current events, communicate effectively, and understand the problems of the world. In the past, literacy was limited to skills such as reading and writing, but in the modern world there is also political, financial, technical, technological, urban, and historical literacy necessary for successful living in urban societies in today’s world. They are very important. For people to be able to navigate the present, to see the present and the future in the context of the past, they need to be equipped with two kinds of tools: an understanding of the field of history and a usable framework of the past. Historical literacy as a framework that can be used by the past helps in historical re-education and leads to the development of people’s historical memory by creating a fair balance in the process of historical literacy between society’s expectations of their education and people’s information, skills and awareness as the ultimate goal. Literacy has moved away from its previous limited meaning as a skill to combat ignorance and found new examples, so there is a connection between social action and literacy as a skill for empowerment. (One of the types of literacy that has not received enough attention is historical literacy. With the passage of time and the progress of life, literacy no longer means the ability to read a word, but the ability to understand the world. Historical literacy not only involves learning historical events, but also attaches importance to strengthening the ability to argue historical interpretive narratives to be able to develop the scientific literacy of members of society.
Method: In this article, using a quasi-experimental method with a one-group pretest and posttest design, the issue of historical literacy of students in a class about the important historical issues of Iran, including the fall of the Safavid dynasty, the Treaty of Turkmenchai, and the construction of the national South-North railroad, was investigated and analyzed. The studied population of this research is the students of the course on Iranian social history of undergraduate studies at the Faculty of Social Sciences of the University of Tehran.
Finding: The results of the research show that the students’ familiarity with different historical sources and the students’ historical literacy are different in relation to the mentioned important events. One of the results is the difference in students’ views about the Turkmenchai Treaty. In the pretest, most of them thought this treaty was a shameful treaty, but in the posttest, they found a more benevolent attitude towards this treaty.
Conclusion: The study of students’ responses showed that by using panel research to promote students’ historical literacy at the end of the semester, students’ performance in historical empathy and historically fair judgment improved.

کلیدواژه‌ها [English]

  • historical literacy
  • historical sociology
  • historical awareness
  • development
  • آرنت، هانا (1400)، میان گذشته و آینده؛ هشت تمرین در اندیشه سیاسی، ترجمه سعید مقدم. تهران: تمدن علمی.
  • میتسال، باربارا (1399)، درآمدی بر جامعه شناسی حافظه، ترجمه محمد رسولی. تهران: میتسا.
  • فریره، پائولو؛ ماسدو، دونالدو (1395)، سواد، خوانش کلمه و جهان، ترجمه حسام حسین‌زاده. تهران: نشر اینترنتی رهایی.
  • عاملی، سعیدرضا (1398)، اینترنت و سواد مجازی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
  • جانعلی زاده چوب بستی حیدر، علیوردی نیا اکبر، فرزبد محمدمهدی، (1396)، «جامعه شناسی حافظه جمعی: حوزه مطالعاتی پارادایمیک یا ناپارادایمیک؟» نشریه راهبرد فرهنگ، دوره10، شماره 40: 37 - 70.
  • شریعتی، سارا؛ سروش‌فر، زهره (1396)، بررسی سیاست‌های زمانی حاکم بر تقویم ایران در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 6، شماره 1: 67 –
  • بیکر، ترز ال (1392)، نحوۀ انجام تحقیقات اجتماعی. ترجمه هوشنگ نایبی. تهران: نشر نی.
  • فرهادی، محمد؛ کاظمی، علی (1392)، توسعه اقتصادی- اجتماعی، قومیت و مشارکت سیاسی، فصلنامه مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 2، شماره 4: 571 –
  • هاتنسن، استیسی (1390)، «ساختن تاریخ: راهنمای یادگیری و آموزش تاریخ در مدارس استرالیا»، ترجمه زهیر صیامیان گرجی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 160: 19 –
  • ببی،ارل(1388)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمه رضا فاضل، جلد اول، تهران:انتشارات سمت.
  • اسلاتر، ریچارد (1386)، «مفهوم آینده‌نگری»، ترجمه حمید پورنگ، راهبرد یاس، شماره 9.
  • بلیکی، نورمن (1384)، طراحی پژوهش‌های اجتماعی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
  • میلز، سی رایت (۱۳۷۰)، بینش جامعه‌شناختی: نقدی بر جامعه‌شناسی آمریکایی. ترجمه عبدالمعود انصاری. تهران: شرکت سهامی انتشار.
  • تاج‌بخش، احمد (1376)، تاریخ و تاریخ‌نگاری، شیراز: نوید شیراز.
  • هالبواکس، موریس (1346)، طرح روانشناسی طبقات اجتماعی، ترجمه علی محمد کاردان. تهران: موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
  • Iratxe Gillate; Luna, Ursula; Janire Castrillo, Alex Ibáñez-Etxeberria (2020), “Historical Memory in Heritage Education Apps: A Resource for Building Social and Civic Competence “ (pages 286-311): Published in Critical Citizenship Education and Heritage Education.
  • Réka, Vágvölgyi; Bergström, Aleksandar; Bulajić, Maria Klatte;Falk, Huettig (May 2019). "Understanding functional illiteracy from a policy, adult education, and cognition point of view: Towards a joint referent framework, researchgate.net".
  • Akhan, Osman; Çiçek, Samet (2021). An Examination of Historical Literacy Perceptions of Social Studies Preservice Teachers in Terms of Various Variable. Akdeniz Universty, Faculty of Education, Antalya, Turkey, Published by Canadian Center of Science and Higher Education Studies; Vol. 11, No. 2; 2021.
  • Nadia, Ramona; Supriatna, Nana (2021). Historical Literacy as Strengthening Character Education. Advances in Social Science, Education and Humanities Research, volume 578.
  • Grever, Maria; Adriaansen, Robbert-Jan (2019).“Historical consciousness: the enigma of different paradigms, Journal of Curriculum Studies“, 51:6, 814-830.
  • Beddes, Kiera,(2016).What is Being Said about Historical Literacy in Literacy and Social Studies Journals: A Content Analysis .Theses and Dissertations. 5997.
  • BUCHOLC, M. (2013). On the Potential of Norbert Elias’s Approach in the Social Memory Research in Central and Eastern Europe. Polish Sociological Review“, 183, 317–334.
  • Metzger, Scott Alan (2007). Pedagogy and the Historical Feature Film: Toward Historical Literacy. Film & History: An Interdisciplinary Journal of Film and Television Studies, Volume 37.2 (Fall 2007), pp. 67-75 (Article).
  • Rosenzweig, R., Thelen, D. (1998). The Presence of the Past: Popular Uses of History in American Life. United States: Columbia University Press.
  • Aronowitz, Stanley; A. Giroux, Henry (1987). “Education Under Siege: The Conservative, Liberal and Radical Debate over Schooling”, Published October 8, 1987 by Routledge.
  • Donald, James (1982). “Language, Literacy, and Schooling,” in TheState and Popular Culture, (Milton Keynes: Open University, U203 Popular Culture Unit,1982), p. 44. For Gramsci’s remarks on language.
  • Marks, Louis (1957). “The Modern Prince and Other Writings, trans. (New York: New World Paperbacks, 1957), passim; Selections from the Prison Notebooks, eds.“ Q.Hoare and G.Nowell Smith (New York:International Publishers, 1971); and Letters from Prison (London: Jonathan Cape, 1975).
  • Elias, Norbert. 1994. “Time: An Essay“. Oxford: Blackwell.
  • Richard A. Slaughter (2004), “Integral Futures, a New Era for Futures Practitioners,” [Link].
  • -Elias, Norbert, Eric Dunning. )1986(. Quest for Excitement: Sport and Leisure in
    the Civilizing Process. Oxford: Blackwell.
  • Lee, P 2004. Historical literacy: Theory and research. International Journal of Historical Learning, Teaching and Research. International Journal of Historical Learning, Teaching and Research. Volume 5 Number 1 January 2005 .29 -39.
  • Wineburg, SS 2000. Historical thinking and other unnatural acts: Chartering the future of teaching the past. Philadelphia: Temple University Press.
  • Wineburg, SS 1991. Historical problem solving: A study of the cognitive processes used in the evaluation of documentary and pictorial evidence. Journal of Educational Psychology, 83(1),73-87.
  • Wertsch, JV 2000. Is it possible to teach beliefs as well as knowledge about history? In PN Stearns, P Seixas & S Wineburg (Eds.), Historical thinking and other unnatural acts: Chartering the future of teaching the past. Temple University Press.
  • Taylor, T 2003 Historical literacy. Making History: A Guide for the Teaching and Learning of History in Australian Schools. Curriculum Corporation.
  • Seixas, P 2006. Introduction. In P Seixas (Ed.), Theorizing Historical Consciousness (pp. 3-20). Toronto: University of Toronto Press.
  • Rüsen, J 1993. The development of narrative competence in historical learning: An ontological hypothesis concerning moral consciousness. In P Duvenage (Ed.) Studies in metahistory. Pretoria: HSRC.
  • Scheiber, HN 1978. Recapturing a usable past: Knowledge and skills in the high school American history curriculum. History Teacher, 1,2,481-492.   
  • Perfetti, CA, Britt, MA, Rouet, JF, Georgi, MC & Mason, RA 1994. How students use text to learn and reason about historical uncertainty. In Carretero, M & Voss, JF (Eds.), Cognitive and instructional processes in History and the Social Sciences. Lawrence Erlbaum and Associates.
  • Hirsch, ED 1988. Cultural literacy: What every American needs to know. New York: Vintage Books.      
  • Confino, A. (1997). Collective Memory and Cultural History: Problems of Method. The American Historical Review, 102(5), 1386–1403.
  • -Qi Wang (2008) On the cultural constitution of collective memory, Memory, 16:3, 305-317.