سکونتگاه‌های جدید و بازتولید نابرابری اجتماعی (تجربة زیستة ساکنان مسکن مهر صدرای شیراز)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار مطالعات توسعة اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات توسعة اجتماعی دانشگاه تهران

چکیده

طرح مسکن مهر در ایران بزرگ‌ترین اقدام مداخله‌ای دولت در حوزة مسکن پس از انقلاب اسلامی شناخته می‌شود که با هدف کمک به تأمین مسکن اقشار کم‌درآمد اجرا شده است. از آنجا که مطالعة ارتباط میان نتایج سیاست‌گذاری‌های ساخت و تولید مسکن انبوه و مناسبات اجتماعی حاصل از آن در ایران چندان مدنظر قرار نگرفته است، پژوهش حاضر مطالعه‌ای جدید محسوب می‌شود. هدف این مقاله، پاسخ‌های احتمالی به این پرسش است که زیستن در مسکن مهر چه تجربه‌ها و پیامدهای اجتماعی دارد. این پژوهش اکتشافی با رویکردی کیفی و با استفاده از روش تحلیل مضمون، به تجزیه و تحلیل داده‌ها پرداخته است. داده‌ها به‌کمک مصاحبه‌های عمیق نیمه‌ساختاریافته با ساکنان مسکن مهرشهر جدید صدرا جمع‌آوری شده‌اند. یافته‌های پژوهش شامل پنج مضمون اصلی فضای اردوگاهی، احساس طردشدگی، بی‌اعتمادی نهادی، تقابل فرهنگی و برچسب «مسکن مهری» هستند. نتایج نشان می‌دهد دولت در پروژة مسکن مهر به‌واسطة نوع فضایی که تولید کرده، شرایط بازتعریف ساکنان مسکن مهر را به‌وجود آورده است. بازتعریف صورت‌گرفته موجب برساخت برچسب مسکن مهری شده است که با عناصری از احساس طرد، تحقیر و تبعیض، زمینة تشدید و بازتولید نابرابری اجتماعی را فراهم کرده است. بیم آن می‌رود که این بازتعریف طی فرایند نهادینه‌شدن، شکاف اجتماعی-فضایی میان ساکنان شهرهای جدید را بیشتر کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Mehr Housing Project and Reproduction of Social Inequality (Living Experiences in Sadra)

نویسندگان [English]

  • Hossein Imani Jajarmi 1
  • Mahdi Masoudian 2
1 Associate Professor, Department of Development Studies, University of Tehran
2 MSc Student of Development Studies, University of Tehran
چکیده [English]

Mehr Housing Project is known as the most extensive intervention of government in housing development after the Islamic revolution in Iran. The policy seemed to seek to improve the housing situation of low-income groups. However, the relationship between housing development policies and social practices, resulting from those policies, has not been much explored so far. The purpose of the study, therefore, is to address the lived experiences of inhabitants in Mehr Housing areas precisely. Moreover, the paper aims to answer the following questions: By living in such housing, what experiences could we explore in the life of those inhabitants? How experiences could be linked to the social inequalities? This paper employs an exploratory orientation, which is based on a qualitative approach, and data analyzing also is conducted through a thematic technique. Our data were collected by in-depth semi-structured interviews with some residents of Mehr housing in Sadra new town near Shiraz, Iran. Findings consist of five main themes including (a) the feeling of living in a camp; (b) the feelings of rejection and exclusion; (c) institutional distrust; (d) cultural confrontation and stigma. Our thematic findings are supported by the reality of low quality architecture and scarcity of residential facilities. This situation will lead to a polarized social and spatial city: a different result from what was propagated by the government.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Camping Environment
  • Housing Policy
  • Mehr Housing Project
  • Sadra New Town
  • Social Exclusion
  • Social Inequality
  • ابراهیمی، مهدی (1393)، «فقر درآمدی، فقر قابلیتی و طرد اجتماعی؛‌ روندشناسی تحول مفاهیم در بررسی فقر و محرومیت»، فصلنامة تأمین اجتماعی، شمارة 45: 37-59.
  • ایمان، محمدتقی و کاوه، مهدی (1391)، «سنجش میزان رضایت از زندگی در میان ساکنین مسکن مهر فولادشهر اصفهان»، مطالعات جامعه‌شناختی شهری، شمارة 5: 1-32.
  • بابایی، محمدعلی و قربان‌پور راسخ، مریم (1393)، «ابعاد جرم‌زایی سیاست مسکن مهر»، پژوهش حقوق کیفری، شمارة 9: 33-56.
  • بوردیو، پیر (1393)، نظریة کنش، دلایل علمی و انتخاب عقلانی، ترجمة مرتضی مردی‌ها، تهران: انتشارات نشر نقش و نگار.
  • بوردیو، پیر (1395)، تمایز (نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی)، ترجمة حسن چاووشیان، تهران: نشر ثالث.
  • تاج مزینانی، علی‌اکبر و خرم‌آبادی، فاطمه (1395)، «بررسی مقایسه‌ای زنان و مردان جوان شهرستان نهاوند در ارتباط با میزان ابعاد (عینی-ذهنی) طرد اجتماعی»، فصلنامة علوم اجتماعی شوشتر، شمارة 2: 23-24.
  • خدایاری مطلق، صفیه و همکاران (1396)، «بررسی تأثیر شاخص‌های مطلوبیت فضای شهری بر میزان تحقق حق به شهر (مورد مطالعه: شهر بابلسر)»، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، شمارة 9: 189-225.
  • رابینگتن، ارل و واینبرگ، مارتین (1389)، رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی، ترجمة رحمت‌الله صدیق سروستانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
  • ریزمن، لئونارد و ان‍گ‍وی‍ت‍ا، م‍اریان‍واف (1383)، جامعه‌شناسی ق‍ش‍ره‍ا و نابرابری‌های اجتم‍اع‍ی کلاسیک- مدرن، ترجمة محمد قلی‌پور، مشهد: نشر آوای کلک.
  • زاهدی، محمدجواد و همکاران (1396)، «طرد اجتماعی در زندگی زنان فقیر شهری؛ مطالعة موردی: زنان فقیر شهری تحت پوشش کمیتة امداد شهرستان ارومیه»، زن در توسعه و سیاست، شمارة 3: 291-310.
  • زنجانی، حبیب‌الله و همکاران (1390)، «بررسی جنبه‌های اجتماعی مسکن مهر: مطالعة موردی شهرستان کرج»، تعاون و کشاورزی، شمارة 7: 89-117.
  • سلطانی، علی و همکاران (1393)، «تحلیلی بر ویژگی‌های اجتماعی-اقتصادی ساکنان مسکن مهر، مطالعة موردی شهرهای شیراز، فیروزآباد، آباده، نورآباد و استهبان»، مطالعات و پژوهش‌های شهری و منطقه‌ای، شمارة 22: 67-84.
  • سیدمن، استیون (1395)، کشاکش آرا در جامعه‌شناسی، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
  • شهرکی، فاطمه (1395)، ارزیابی مسکن مهرشهر زابل از دیدگاه ساکنین به‌منظور ارائة مسکن مناسب، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان.
  • طلوع‌دل، طاهر و همکاران (1396)، «بررسی رضایتمندی ساکنین مسکن مهر تهران مبتنی بر معیارهای کالبدی و منظری»، انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شمارة 13: 15-21.
  • علاءالدینی، پویا و جمشیدی نسب، مریم (1394)، «مسکن مهر و حق به شهر جماعت‌های جدید: مطالعة موردی پروژة پرند»، توسعة محلی (روستایی-شهری)، شمارة 2: 241-258.
  • غفاری، غلامرضا و امیدی، رضا (1389)، «چرخش مفهومی از فقر به سازة مطرودیت اجتماعی»، برنامه‌ریزی رفاه و توسعة اجتماعی، شمارة 34: 35-66.
  • غفاری، غلامرضا و تاج‌الدین، محمدباقر (1384)، «شناسایی مؤلفه‌های محرومیت اجتماعی»، فصلنامة علمی-پژوهشی رفاه اجتماعی، شمارة 17: 29-52.
  • فلیک، اووه (1395)، درآمدی بر پژوهش کیفی، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
  • فیروزآبادی، سید احمد و صادقی، علیرضا (1389)، «وضعیت طرد اجتماعی زنان فقیر روستایی»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، شمارة 1: 143-174.
  • فیروزآبادی، سید احمد و همکاران (1395)، «بررسی وضعیت طرد اجتماعی زنان روستایی، مورد مطالعه: روستای چمران از توابع بخش نوبران در شهرستان ساوه»، بررسی مسائل اجتماعی ایران، شمارة 1: 229-260.
  • فیروزآبادی، سید احمد و صادقی، علیرضا (1392)، طرد اجتماعی (رویکرد جامعه‌شناختی به محرومیت)، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
  • فیروزی، محمدعلی و همکاران (1394)، «سنجش و ارزیابی آثار اجتماعی محلات مسکونی با تأکید بر احساس نابرابری اجتماعی مطالعة موردی شهر امیدیه»، جغرافیا و مطالعات محیطی، شمارة 14: 133-145.
  • قاضی‌نژاد، مریم و همکاران (1394)، «طرد ذهنی و عینی جوانان در ایران»، مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، شمارة 29: 49-57.
  • قربان‌پور راسخ، مریم و بابایی، محمدعلی (1396)، «ارزیابی طرح مسکن مهر رشت از منظر پیشگیری محیطی از جرم»، پژوهش‌نامة حقوق کیفری، شمارة 15: 187-215.  
  • گافمن، اروینگ (1392)، داغ ننگ، چاره‌اندیشی برای هویت ضایع‌شده، ترجمة مسعود کیانپور، تهران: نشر مرکز.
  • گرب، ادوارد (1394)، نابرابری‌ اجتماعی ‌دیدگاه‌های نظریه‌پردازان کلاسیک و معاصر، ترجمة محمد سیاهپوش، حمیدرضا غروی‌زاد، تهران: نشر معاصر.
  • لش، اسکات (1383)، جامعه‌شناسی پست‌مدرنیسم، ترجمة حسن چاوشیان، تهران: نشر مرکز.
  • الماسی، مسعود (1395)، «بررسی عوامل مرتبط با احساس امنیت اجتماعی؛ مورد مطالعه: زنان ساکن مجتمع‌های مسکونی مهرشهر ایلام»، مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان، شماره 1: 103-127.
  • محمدپور، احمد (1389)، فراروش، بنیان‌های فلسفی و علمی روش پژوهش ترکیبی در علوم اجتماعی و رفتاری، تهران: نشر جامعه‌شناسان.
  • محمدی گولک، سمانه (1395)، سازگاری پروژه‌های مسکن مهر با برنامه‌ریزی شهری، مطالعة موردی مسکن مهر لاهیجان، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
  • ملکی، سعید و همکاران (1394)، «سنجش رضایتمندی شهروندان از کیفیت مسکونی طرح مسکن مهر؛ مطالعة موردی: شیرین‌شهر اهواز»، پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شمارة 23: 155-168.
  • مهدوی یزدلی، لیلا (1393)، بررسی رضایتمندی در سیستم‌های اجرایی مسکن مهر، طراحی موردی در تهران، پایان‌نامة کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت‌دبیر شهیدرجایی.
  • ناصری، علی‌محمد و تقوی، احسان (1396)، «آپارتمان‌نشینی در شهرهای ایرانی-اسلامی و مشکلات اجتماعی و فرهنگی ناشی از آن؛ نمونة موردی مطالعه: مسکن مهر بروجرد»، فصلنامة علمی-تخصصی معماری سبز، شمارة 6: 9-18.
  • هاروی، دیوید (1393)، وضعیت پسامدرنیته، ترجمة عارف اقوامی‌مقدم، تهران: نشر پژواک.
    • Bourdieu, P. (1977), Outline of a Theory of Practice, In the English Language Edition Cambridge University Press: 95.
    • Dorling, D. (2015), Injustice Njusti (Revised Edition): Why Social Inequality Still Persists, In Great Britain, Policy Press.
    • Droste, Ch., and Knorr-Siedow, T. (2014), Social Housing in Germany Social Housing In Europe, First Edition, John Wiley and Sons, Ltd, Published by John Wiley and Sons.
    • Hurst, CE., Gibbon HMF., and Nurse, AM. (2016),Social Inequality:  Forms, Causes and  Consequences, NewYork and Londonn, Routledge.
    • Kathleen, S., Melissa Fernández, A., and Christine, W. (2015), “Social Housing in Europe”, European Policy Analysis, Published by LSE London, London School of Economics and Political, No. 17: 1-12,
    • Macdonald, H., Galster G., and Dufty Jones R. (2018), “The Geography of Rental Housing Discrimination Segregation and Social Exclusion: New Evidence from Sydeny”, Journal of Urban Affairs, Taylor and Francis.Vol: , No. 2: 226-245 .
    • Matznette, W. (2002), “Social Housing Policy in a Conservative Welfare State: Austria as an Example”, Urban Studies, Vol. 39, No. 2: 265-282
    • Poggio, T., and Boreiko, D. (2017), “Social Housing In Italy: Old Problems, Older Vices, and Some New Virtues?” Critical Housing Analysis,Vol. 4, No. 1:112-123
    • Spiers, F. (1999), Housing and Social Exclusion, United Kingdom,Jessica Kingsley Publishers.
    • Teresio, P., and Christine, W. (2017), “Social Housing in Europe: Legacies, New Trends and the Crisis”, Critical Housing Analysis, Vol. 4, No. 1: 1-10.
    • Whitehead, C. (2014), Social Housing in England Social Housing in Europe, First Edition, Published by John Wiley and Sons.
  • خبرگزاری ایسنا، Http://Isna.Ir/News
  • خبرگزاری فارس، Http://Fars.Farsnews.Com
  • شهرداری صدرا، Http://Shahrdari-Sadra.Ir
  • مرکز آمار ایران، Https://Amar.Org.Ir
  • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، Http://Rc.Majlis.Ir/Fa/Law/Show