تبیین نگرش دانشجویان به مصرف الکل از دیدگاه نظریة انتخاب عقلانی (مطالعة موردی: دانشجویان دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه علوم اجتماعی دانشگاه مازندران

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه مازندران

چکیده

در کشور، شواهدی مبنی­بر شیوع مصرف الکل در میان جوانان و دانشگاهیان وجود دارد. هدف پژوهش حاضر، بررسی وضعیت نگرش دانشجویان دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران به مصرف الکل و تبیین این نگرش از دیدگاه نظریة انتخاب عقلانی است. روش این پژوهش پیمایشی، شیوة نمونه‌گیری در آن تصادفی طبقه‌ای متناسب و ابزار جمع‌آوری اطلاعات آن، پرسشنامه است و در آن، ۴۱۲ پرسشنامه تجزیه و تحلیل شد. داده‌های توصیفی تحقیق نشان می‌دهد 6/۵۵ درصد از کل پاسخگویان نگرش مخالف، ۱/۳۷ درصد نگرش بینابین و 3/۷ درصد نگرش موافق به مصرف مشروبات الکلی دارند. میانگین نگرش موافق به مصرف الکل و تمامی ابعاد آن، در مردان بیشتر از زنان است. مطابق نتایج، از میان هشت متغیر انتخاب عقلانی، چهار متغیر مجازات غیررسمی، نیاز منفعت‌گرایانه، باور و پیوستگی (به­ترتیب به‌عنوان مهم‌ترین تبیین‌کنندگان) با نگرش به مصرف مشروبات الکلی و تمامی ابعاد آن ارتباط معنادار داشته‌اند. متغیرهای تحقیق ۲/۷۱ درصد از نوسانات متغیر نگرش به مصرف مشروبات الکلی را توضیح می­دهند. ارائة مقیاس سنجش نگرش به مصرف مشروبات الکلی در میان دانشجویان و نیز عملیاتی‌سازی متغیرهای مستقل مبتنی­بر نظریۀ انتخاب عقلانی متناسب با نگرش به مصرف مشروبات الکلی، از جمله دستاوردهای نظری این تحقیق است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Explanation of Students’ Attitude toward Alcohol Consumption from Rational Choice Theory Perspective: A Case Study of Social Science Faculty of Tehran University Students

نویسندگان [English]

  • Akbar Aliverdinia 1
  • Somayeh Mirzaee 2
1 University of Mazandaran
2
چکیده [English]

Within the country‌, there is evidences of the prevalence of alcohol consumption among youth and universities’ students. The purpose of this paper is to study social science faculty of Tehran university students’ attitude toward alcohol consumption, and to explain this attitude from rational choice theory perspective. The method of this research is survey, and the data collection instrument is questionnaire, and finally the number of 412 respondents (209 male students and 203 female students) were analyzed. Descriptive data show that 55.6, 37.1, and 7.3 percent of all students, respectively, have negative, moderate, and positive attitude toward alcohol consumption. Also, the mean of attitude toward alcohol consumption and all dimensions of it is higher in men than women. Results show that among the eight rational choice variables, four variables of informal punishment, utilitarian need, moral beliefs and affective ties (as the most indicators) have a significant relationship with alcohol consumption and all dimensions of it. The study variables explain 71.2 percent of the variations of attitude toward alcohol consumption variable. Providing a scale for evaluating attitudes toward alcohol consumption, and operationalizing of the independent variables based on rational choice theory according to alcohol consumption are among the theoretical achievements of this research.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Rational Choice
  • Alcohol Use
  • Attitude
  • Social Deviance
  • students

مراجع

آقامحمدیان، حمیدرضا و رسول‌زاده طباطبایی، کاظم (۱۳۸۱)، روان‌شناسی اجتماعی سلامتی، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی.
بیرو، آلن (۱۳۷۰)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمة باقر ساروخانی، تهران: انتشارات کیهان.
دواس، دی‌ای (۱۳۹۳)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمة هوشنگ نایبی، تهران نشرنی.
ساروخانی، باقر (۱۳۷۰)، دائرة‌المعارف علوم اجتماعی، تهران: کیهان.
ستاد مبارزه با مواد مخدر (1384)، نگرش ایرانیان به مصرف مواد مخدر یافته‌های پیمایش در کشور، دبیرخانۀ ستاد مبارزه با مواد مخدر: رسانش.
سراج‌زاده، سیدحسین و فیضی، ایرج (۱۳۸۶)، «عوامل اجتماعی مؤثر بر مصرف تریاک و مشروبات الکلی در بین دانشجویان»، نامۀ علوم اجتماعی، شمارۀ ۳۱: ۸۱- ۱۰۲.
سهرابی، فرامرز؛ هادیان، مینا؛ دائمی، حمیدرضا و نژادفرید، علی‌اصغر (۱۳۸۷)، «اثربخشی برنامة آموزشی رفتارهای سالم در نگرش دانشجویان نسبت به سوءمصرف مواد»، مجلة علوم رفتاری، شمارة 5: ۲۰۹- ۲۲۰.
شیخی‌فینی، علی‌اکبر؛ کاووسیان، جواد و رمضانی، ولی‌الله (۱۳۸۹)، «عوامل خطر و محافظت‌کنندة گرایش به مصرف مواد در دانشجویان»، پژوهش در سلامت روان‌شناختی، شمارة ۳: ۳۷- ۴۷.
طارمیان، فرهاد؛ بوالهری، جعفر؛ پیروی، حمید و قاضی‌طباطبایی، محمود (۱۳۸۶)، «شیوع مصرف مواد در میان دانشجویان شهر تهران»، مجله روان‌پزشکی و روان‌شناسی بالینی ایران، شمارة ۵۱: ۳۳۵- ۳۴۲.
علیوردی‌نیا، اکبر (۱۳۹۰)، جامعه‌شناسی کارتن‌خوابی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
علیوردی‌نیا، اکبر؛ ابراهیمی، قربانعلی و صالح‌نژاد، صالح (1390)، «بررسی جامعه‌شناختی تأثیر انتخاب‌های عقلانی بر رفتارهای انحرافی: مطالعة موردی دانشجویان دانشگاه ارومیه»، مجلة بررسی مسائل اجتماعی ایران، شمارة ۵ و ۶: ۱۴۳- ۱۶۸.
علیوردی‌نیا، اکبر؛ جانعلیزاده چوب‌بستی، حیدر و توحیدیان، رقیه (۱۳۹۲)، «تأثیر برچسب‌زنی بر گرایش دانشجویان به رفتار انحرافی»، فصلنامة تحقیقات فرهنگی ایران، شمارة ۲ (پیاپی ۲۲): ۶۷- ۹۰.
علیوردی‌نیا، اکبر؛ شارع‌پور، محمود و مرادی، فاطمه (۱۳۹۲الف)، «بررسی تأثیر خودکنترلی و پیوند اجتماعی بر نگرش دانشجویان نسبت به مصرف الکل»، فصلنامة مطالعات توسعة اجتماعی-فرهنگی، شمارة ۴: ۶۹- ۹۷.
علیوردی‌نیا، اکبر و همتی، اعظم (۱۳۹۲)، «تحلیل اجتماعی گرایش به مصرف مشروبات الکلی در میان دانشجویان دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران»، فصلنامة راهبرد اجتماعی فرهنگی، شمارة ۷: ۷۷- ۱۰۲.
علیوردی‌نیا، اکبر و یونسی، عرفان (۱۳۹۳)، «تأثیر میزان خودکنترلی بر ارتکاب جرم در میان دانشجویان»، راهبرد فرهنگ، شمارة ۲۶: ۹۳- ۱۱۸.
کاوسیان، جواد؛ شیخ فینی، علی‌اکبر؛ حاتمی، محمد و مردانی، حمید (۱۳۹۰)، «بررسی عوامل حفاظت­کننده و خطرزای مصرف مواد (تریاک، مشروبات الکلی، سیگار و قلیان) در دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی بندرعباس»، فصلنامة دانش انتظامی، شمارة ۵۳: ۱۸۱- ۲۰۸.
کریمی، یوسف (۱۳۹۰)، روان‌شناسی اجتماعی (نظریه‌ها، مفاهیم و کاربردها)، تهران: ارسباران.
کلمن، ورنان (۱۳۷۹)، اعتیاد چیست و معتاد کیست، ترجمة محمدرضا میرفخرایی، تهران: واحدی.
ویلیامز، فرانک پی. و مک­شین، ماری‌لین دی. (۱۳۹۱)، نظریه‌های جرم‌شناسی، ترجمة حمیدرضا ملک­محمدی، تهران: میزان.
وینفری، توماس آل. (۱۳۸۸)، نظریه‌های جرم‌شناسی، ترجمة سیدرضا افتخاری، گناباد: دانشگاه آزاد اسلامی.
Agnew, R. (1990), “The Origins of Delinquent Events: An Examination of Offender Accounts”, Journal of Research in Crime and Delinquency, No 27(3): 267-294.
Antonaccio, O. (2008), Theoretical Investigation of the Causes of Juvenile Delinquency in Ukraine: Toward Integration of Classic Strain and Control Theories (Doctoral dissertation), North Carolina State University, Retrieved from http://repository.lib.ncsu.edu/ir/handle/1840.16/3310.
Bachman, R., Paternoster, R. and Ward, S. (1992), “The Rationality of Sexual Offending: Testing a Deterrence/Rational Choice Conception of Sexual Assault”, Law and Society Review, No 26(2): 343-372.
Baker, T. and Piquero, A. R. (2010), “Assessing the Perceived Benefits—Criminal Offending Relationship”, Journal of Criminal Justice, No 38(5): 981-987.
Becker, R. and Mehlkop, G. (2006), “Social Class and Delinquency An Empirical Utilization of Rational Choice Theory with Cross-Sectional Data of the 1990 and 2000 German General Population Surveys (ALLBUS)”, Rationality and Society, No 18(2): 193-235.
Birks, D., Townsley, M. and Stewart, A. (2014), “Emergent Regularities of Interpersonal Victimization an Agent-Based Investigation”, Journal of Research in Crime and Delinquency, No 51(1): 119-140.
Bouffard, J. A. (2007), “Predicting Differences in the Perceived Relevance of Crime's Costs and Benefits in a Test of Rational Choice Theory”, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, No 51(4): 461-485.
Cornish, D. B. and Clarke, R. V. (Eds.). (1986), The Reasoning Criminal: Rational Choice Perspectives on Offending,New York: Springer- Verlag.
Craigs, C. L., Bewick, B. M., Gill, J. S.,and O'May, F. (2012) “UK Student Alcohol Consumption: A Cluster Analysis of Drinking Behaviour Typologies”, Health Education Journal, No 71(4): 516-526.
Grasmick, H. G. and Bursik Jr, R. J. (1990), “Conscience, Significant Others, and Rational Choice: Extending the Deterrence Model”, Law and Society Review, No 24(3): 837-861.
Grasmick, H. G., Tittle, C. R., Bursik, R. J. and Arneklev, B. J. (1993), “Testing the Core Empirical Implications of Gottfredson and Hirschi's General Theory of Crime”, Journal of Research in Crime and Delinquency, No 30(1): 5-29.
Hemmens, C. and Walsh, A. (2008), Introduction to criminology: A text/reader, LA: Sage Publications.
Hirschi, T. (1969), Causes of Delinquency, Berkeley, CA: University Of California.
Holt, T. J., Blevins, K. R. and Kuhns, J. B. (2014), “Examining Diffusion and Arrest Avoidance Practices Among Johns”, Crime & Delinquency, No 60(2): 261-283.
Lewis, T. F., Likis-Werle, E. and Fulton, C. L. (2012), “Modeling Alcohol Use Intensity among Students at a Historically Black University: The Role of Social Norms, Perceptions for Risk, and Selected Demographic Variables”, Journal of Black Psychology, No 38(3): 368-390.
Maimon, D., Antonaccio, O. and French, M. T. (2012), “Severe Sanctions, Easy Choice? Investigating the Role of School Sanctions in Preventing Adolescent Violent Offending”, Criminology, No 50(2): 495-524.
Mason, A. and Monk-Turner, E. (2010), “Factors Shaping the Decision of College Students to Walk or Drive Under the Influence of Alcohol: A Test of Rational Choice Theory”, Drugs: Education, Prevention and Policy, No 17(5): 560-572.
Matsueda, R. L., Kreager, D. A. and Huizinga, D. (2006), “Deterring Delinquents: A Rational Choice Model of Theft and Violence”, American Sociological Review, No 71(1): 95-122.
Mehlkop, G. and Graeff, P. (2010), “Modelling a Rational Choice Theory of Criminal Action: Subjective Expected Utilities, Norms, and Interactions”, Rationality and Society, No 22(2): 189-222.
Miller, J. M. (Ed.). (2009), 21st Century Criminology: A Reference Handbook (Vol. 1), SAGE Publications.
Nagin, D. S. and Paternoster, R. (1993), “Enduring Individual Differences and Rational Choice Theories of Crime”, Law and Society Review, No 27(3): 467-496.
National Center on Addiction and Substance Abuse (NCASA), at Columbia University and Califon, J. A. (2007), Wasting The Best and The Brightest: Substance Abuse at America’s Colleges and Universities, CASA.
Paternoster, R. (1989), “Decisions to Participate in and Desist from Four Types of Common Delinquency: Deterrence and the Rational Choice Perspective”, Law and Society Review, No 23(1): 7-40.
Perry, A. (1973), “The effect of heredity on attitudes toward alcohol, cigarettes, and coffee”, Journal of Applied Psychology, No 58(2): 275-277.
Petraitis, J., Flay, B. R. and Miller, T. Q. (1995), “Reviewing Theories of Adolescent Substance Use: Organizing Pieces in the Puzzle”, Psychological Bulletin, No 117(1): 67-86.
Piliavin, I., Gartner, R., Thornton, C. and Matsueda, R. L. (1986), “Crime Deterrence, and Rational Choice”, American Sociological Review, No 51(1): 101-119.
Siegel, Larry J. (2008), Criminology, Theories, Patterns, and Typologies, tenth Edition, USA: Wadsworth, Cengage Learning.
Seipel, C. and Eifler, S. (2010), “Opportunities, Rational Choice, and Self-Control on the Interaction of Person and Situation in a General Theory of Crime”, Crime & Delinquency, No 56(2): 167-197.
Sung, H. E. and Richter, L. (2007), “Rational Choice and Environmental Deterrence in the Retention of Mandated Drug Abuse Treatment Clients”, International Journal of Offender Therapy and Comparative Criminology, No 51(6): 686-702.
Thompson, E. B., Heley, F., Oster-Aaland, L., Stastny, S. N. and Crawford, E. C. (2013), “The Impact of a Student-Driven Social Marketing Campaign on College Student Alcohol-Related Beliefs and Behaviors”, Social Marketing Quarterly, No 19(1): 52-64.
Tibbetts, S. G. (1997), “Shame and Rational Choice in Offending Decisions”, Criminal Justice and Behavior, No 24(2): 234-255.
Tibbetts, S. G. and Myers, D. L. (1999), “Low Self-Control, Rational Choice, and Student Test Cheating”, American Journal of Criminal Justice, No 23(2): 179-200.
Ward, D. A., Stafford, M. C. and Gray, L. N. (2006), “Rational choice, deterrence, and theoretical integration”, Journal of Applied Social Psychology, No 36(3), 571-585.
 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار