ارزیابی برنامه‌های توسعة جمهوری اسلامی ایران از منظر بازنمایی و کاربست نظریه‌های رفاه و عدالت اجتماعی (با تأکید بر برنامة پنجم توسعه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، مرکز تحصیلات تکمیلی دانشگاه پیام نور

چکیده

گزینش نظریه‌ای مناسب در حوزۀ تأمین عدالت و رفاه برای برنامه‌های توسعه‌ای، یکی از پیش‌‌شرط‌های ضروری برای تأمین مشارکت فعال مردم در اجرای برنامه‌ها و اساسی‌ترین تمهید برای زمینه‌سازی تحقق موفقیت‌آمیز برنامه است. در این پژوهش، ضمن مرور برنامه‌های توسعۀ جمهوری اسلامی ایران، به‌‌دلیل اینکه برنامۀ پنجم توسعه، عصارۀ همۀ برنامه‌های پیشین از حیث تأمین عدالت و بهبود کیفیت زندگی است، با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، از باب کاربست مفاهیم عدالت و رفاه اجتماعی تحلیل و ارزیابی می‌‌شود. همچنین با توجه به دستاورد برنامه‌های توسعه و با استفاده از داده‌های جهانی و داخلی، به بررسی جایگاه ایران در جهان از لحاظ شاخص‌های رفاه سن، توسعة انسانی و لگاتوم پرداخته می‌‌شود. مطالعۀ حاضر نشان می‌دهد با اینکه بخش‌هایی از برنامه‌های توسعه، هماهنگی‌هایی با برخی نظریه‌ها یا برخی دلالت‌های نظری موجود در حوزۀ عدالت اجتماعی دارد، ارزیابی سیاستگذاری‌های رفاه در برنامه‌های توسعه و به‌‌طور مشخص برنامۀ پنجم، مبین نبود نگرش سنجیده و هدفمند در زمینۀ تأمین عدالت رفاهی در مقیاس عمومی کشور است. با توجه به نگاه محیطی، موقعیتی و قابلیت‌‌محور آمارتیاسن و با نگاه چندبعدی والزر به عدالت می‌توان نبود نظریة عدالت اجتماعی مدون، منسجم و قابل‌اجرا در حوزۀ نظریه‌های ایرانی- اسلامی را ترمیم کرد.
 


 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Evaluation of development plans of the Islamic Republic of Iran from the perspective of representation and application of Welfare and social justice Theories (With emphasis on the Fifth Development Plan)

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Zahedi 1
  • Mahmood Navaei Lavasani 2
1 Associate Professor, Department of Social Sciences, University of Payam
2 PhD student in sociology, University of Payame Noor
چکیده [English]

One of the necessary preconditions to provide people's active participation in performance of development plans and the most basic of preparation to pave the way for the successful implementation of the plan is selection of appropriate theory in the field of justice and welfare for this plans.
In this research, while reviewing development plans of the Islamic Republic of Iran, because the Fifth Development Plan is an extract of all previous plans in terms of justice and improvement of life quality, this plan by using content analysis technique, from aspect the application of the concepts of justice and social welfare is analyzed and evaluated. Also according to the achievement of development plans and using the global and domestic data, Iran's position in the world in terms of welfare indicator of Sen, the Human Development Index (HDI) and the Legatum Prosperity Index is assessed.
This study shows although there are harmonies between sections of development plans and justice theory or theorical implications of social justice field, evaluation of welfare policies in development plans and specifically the Fifth development plan shows that there is not thought-out and targeted attitude about providing welfare justice in country public scale.
Attention to environmental, positional and capability-based attitude of Amartya Sen and multidimensional attitude of Waltzer can restore lack of social justice theory of written, coherent and executable in Iranian-Islamic theories field.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Justice theories
  • Development plans
  • Social Welfare
  • Welfare policy
  • Legatum index

مراجع

  •  

    • آرون، ریمون (1386)، مراحل اساسی سیر اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمة باقر پرهام، تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
    • آشوری، داریوش (1390)، «دو پیام‌آور جهان مدرن: ماکیاولی و تامس مور»، فصلنامة نگاه نو، شمارة 92: 12- 18.
    • ارسطو (1378)، اخلاق نیکوماخوس، ترجمة محمدحسن لطفی، تهران: طرح نو.
    • افلاطون (1368)، جمهور، ترجمة فؤاد روحانی، تهران: انتشارات علمی- فرهنگی.
    • ببی، ارل (1386)، روش‌های تحقیق در علوم اجتماعی، ترجمۀ رضا فاضل، جلد دوم، تهران: انتشارات سمت.
    • بختیاری، صادق و شیرانی، زهرا (1389)، نگاهی به شاخص رفاه لگاتوم (گزارش راهبردی 130)، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام.
    • برلین، آیزایا (1368)، چهار مقاله دربارۀ آزادی، ترجمۀ محمدعلی موحد، تهران: انتشارات خوارزمی.
    • بری، نورمن (1389)، رفاه، ترجمۀ محمدرضا فرهادی‌‌پور، تهران: انتشارات آشیان.
    • تاک، ریچارد (1376)، هابز، ترجمة حسین بشیریه، تهران: نشر طرح نو.
    • توسلی، غلامعباس (1383)، نظریه‌های جامعه‌شناسی، تهران: انتشارات سمت.
    • ·      تیلور، گری (1392)، ایدئولوژی و رفاه، ترجمة حسین محققی‌کمال و مهدی نصرت‌آبادی، تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
    • جمشیدی، محمدحسین (1380)، نظریه عدالت از دیدگاه فارابی، امام خمینی و شهید صدر، تهران: پژوهشکدة امام خمینی و انقلاب اسلامی.
    • راولز، جان (1383)، عدالت به‌مثابة انصاف، ترجمة عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
    • ـــــــــ (1393)، نظریه‌ای درباب عدالت، ترجمة مرتضی نوری، تهران: نشر مرکز.
    • ـــــــــ (1387)، نظریة عدالت، ترجمة محمدکمال سروریان و مرتضی بحرانی، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
    • روسو، ژان ژاک (1392)، قرارداد اجتماعی، ترجمة مرتضی کلانتریان، تهران: نشر آگه.
    • رویمر، جان ای. (1382)، برابری فرصت، ترجمة محمد خضری، تهران: پژوهشکدة مطالعات راهبردی.
    • زاهدی، محمدجواد (1382)، توسعه و نابرابری، تهران: انتشارات مازیار.
    • سن، آمارتیا (1390)، اندیشه عدالت، ترجمۀ وحید محمودی و هرمز همایون‌پور، تهران: نشر کندوکاو.
    • ــــــــــ (1381)، توسعة به‌مثابة آزادی، ترجمة حسین راغفر، تهران: نشر کویر.
    • سیدمن، استیون (1388)، کشاکش آرا در جامعه‌شناسی، ترجمة هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
    • شریف‌‌زادگان، محمدحسین (1386)، «راهبردهای توسعة اقتصادی و عدالت اجتماعی»، فصلنامة رفاه اجتماعی، شمارة 24: 9- 30.
    • صیادزاده، علی و احمدی، سیدمحمدمهدی (1385)، «بررسی تابع رفاه اجتماعی آمارتیاسن در ایران: یک تحلیل نظری و تجربی»، نشریة نامة مفید، شمارة 57 (نامة اقتصادی): 123- 138.
    • عالم، عبدالرحمن (1377)، تاریخ فلسفة سیاسی غرب (عصر جدید و سدة نوزدهم)، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
    • عزیزخانی، فاطمه (1388)، گزارش آسیب‌شناسی برنامه‌های توسعه در ایران، تهران: دفتر مطالعات برنامه‌وبودجه.
    • مارکس، کارل و انگلس، فردریک (بی‌‌تا)، مانیفیست کمونیست، ترجمة فروغ ایمانی، بی‌جا.
    • مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی (1389)، قانون برنامة پنجم توسعه، http://rc.majlis.ir/fa/law/show/790196
    • مسعود اصل، ایروان (1388)، نظام رفاه اجتماعی در جهان، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
    • معین، محمد (1362)، فرهنگ فارسی، تهران: انتشارات امیرکبیر.
    • موحد، محمدعلی (1384)، در هوای حق و عدالت؛ از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، تهران: نشر کارنامه.
    • مونتسکیو، شارل (1393)، روح‌‌القوانین، ترجمة علی‌اکبر مهتدی، تهران: امیرکبیر.
    • میرسندسی، سیدمحمد (1390)، چشم‌انداز جامعه‌شناسی به عدالت، تهران: مؤسسة تحقیقات و توسعة علوم انسانی.
    • هایک، فردریش (1380)، قانون، قانونگذاری و آزادی (گزارش جدیدی از اصول آزادی‌خواهانه عدالت و اقتصاد سیاسی)، ترجمة مهشید معیری و موسی غنی‌نژاد، تهران: نشر طرح نو.
    • واعظی، احمد (1388)، نقد و بررسی نظریه‌های عدالت، قم: مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی.
    • والزر، مایکل (1389)، حوزه‌های عدالت، ترجمة صالح نجفی، تهران: نشر ثالث.
    • یوسفی‌نژاد، علی و عزتی، مرتضی (1394)، تحلیل محتوای برنامه‌های توسعة جمهوری اسلامی ایران (برنامة سوم و چهارم) برمبنای نظریة توسعه‌ای استخراج‌شده از دیدگاه امام خمینی (ره)، http://www.imam-khomeini.ir/fa/
      • Etzioni, A. (1990), The Moral Dimension: Toward a New Economics, New York: The free press.
      • Hornby, A.S. (2010), Oxford Advanced Learner’s Dictionary, Oxford University press
      • HDI, Human Development Index, http://hdr.undp.org/en/content/human-development-index-hdi
      • Locke, J. (1884), Two Treatises of Government, University of Michigan Library.
      • MacIntyre, A. (1988), Whose Justice? Which Rationality, Indiana: University of Notre Dame Press.
      • Nozick, R. (1974), Anarchy State and Utopia, New York: Basic Books.
      • Rowls, J. (1971), A Theory of Justice, Oxford: Oxford University Press.
      • The 2014 Legatum Prosperity IndexTM, http://www.prosperity.com.
      • Wolff, J. (2008), Social Justice and Public Policy, Editor: Gary Craig, The Policy Press University of Bristol: 17-31.

    ·      رضایی، محمدحسین (1391)، «مطالعة عدالت اجتماعی در برنامه‌های توسعه از نگاهی نو»، فصلنامة مدیریت اسلامی، شمارة 2: 33- 54.

مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 5، شماره 1
فروردین 1395
صفحه 43-78

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار