کاربرد فن ارزیابی مشارکت روستایی در برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های غیررسمی شهری (پژوهش موردی: سکونتگاه اسلام‌آباد، منطقة 2 شهرداری تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای دانشگاه شهید بهشتی

3 . دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

چکیده

امروزه سکونتگاه­های غیررسمی به­عنوان یک مسئله و واقعیت شهری فراروی مدیریت شهری و منطقه­ای کشورهای مختلف دنیا، در شهرهای بزرگ و کوچک پذیرفته شده است. براساس تجربه­های گذشته و تحول­های بسیار امروز، جست­وجوی راه­حل­های نوین و کارآمد به­منظور کاربرد در ارتقای کیفیت این سکونتگاه­ها و تبدیل آن­ها به بخش قابل زیست کالبد و جامعة شهری، به یکی از دغدغه­های اصلی برنامه­ریزان، مدیران شهری و نیز یکی از مباحث مهم پژوهشی مبدل شده است. هدف اصلی این مقاله، بررسی کاربرد فن ارزیابی مشارکتی روستایی در فرایند ارتقای کیفیت محیطی در سکونتگاه غیررسمی اسلام­آباد در منطقة 2 شهرداری تهران است. روش پژوهش، کیفی و نوع آن کاربردی است. برای انجام پژوهش از ابزارهای پرسشنامه، مشاهدة میدانی و تکنیک گلوله­برفی بهره گرفته شده است. نتایج پژوهش نشان می­دهد که فن ارزیابی مشارکتی روستایی در مورد سکونتگاه مورد مطالعه، کاربرد مناسبی دارد و از طریق این فن، ضمن رسیدن به چشم­اندازهای مشترک در مورد وضعیت موجود، میزان انحراف­های میان دیدگاه ساکنان با دیدگاه­های رسمی برنامه­ریزان و مسئولان شهری به­خوبی نشان داده می­شود. با وجود این، می­توان با تدوین سناریوهایی که هم احکام فرادست را درنظر بگیرد و هم به شکاف بین نیازها، انتظارهای ساکنان و دیدگاه مسئولان شهری توجه کند، به شرط اجرای صحیح سناریوها به نتایج مطلوبی دست یافت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Application of rural participatory appraisal technique in urban informal settlement planning (Case study: Islamabad settlement, district 2 of Tehran municipality

نویسندگان [English]

  • Musa Pazhuhan 1
  • Hamid Fathi 2
  • Behnam Ghasemzadeh 3
1 Ph.D in geography and Urban Planning, University of Tehran,
2 M.A in Urban and Regional planning, University of Shahid Beheshti
3 Ph.D Student in Urbanism & Department of Art and Architecture, Science and Research branch, University of Islamic Azad
چکیده [English]

Abstract: Today, informal settlements have been accepted in the cities and towns as a problem and an urban fact facing urban and regional management in different countries of the world. According to past experiences and the evolutions of today, searching for new and efficient solutions in order to improve the quality of these settlements in line with converting them into a habitable zone of urban physics and community has become one of the main concerns of urban planners and urban managers. The main objective of this article is to apply participatory rural appraisal techniques in the process of environmental quality improvement in informal settlements of Islamabad in district 2 of Tehran municipality. Research method is qualitative and type of research is applied. Field observation and snowball technique have been used to study the related issues. The research results show that participatory rural appraisal technique has been properly applied in the studied settlements; and through this technique while achieving the common perspectives on available situation, deviations rate in residents' perspective from formal perspectives of urban planners and urban authorities is well presented. However, by creating scenarios which consider forward looking statements and also the gap between residents' needs and expectations and the viewpoint of urban officials; the desired results can be achieved if scenarios are implemented properly

کلیدواژه‌ها [English]

  • : Informal settlements
  • Participatory rural appraisal
  • Environmental quality
  • Islamabad settlement
  • Tehran Metropolitan

مراجع

  •  

     

    منابع

    • اجزاء­شکوهی، محمد؛ شیرازی، علی و حدادمقدم، زهره (1392)، «بررسی عوامل موثر بر ارتقاء کیفیت زندگی شهری در سکونتگاه غیررسمی پنج تن آل عبا مشهد»، مجلۀ جغرافیا و توسعه ناحیه­ای، شمارۀ21: 59-79.
    • احدنژاد، محسن و علی­پور، سمیه (1392)، «بررسی روند مداخله در مناطق اسکان غیررسمی با تاکید بر سیاست تخریب و پاکسازی (نمونه موردی: اسلام‌آباد کرج، 1391-1374) »، مجلۀ پژوهش و برنامه­ریزی شهری، شمارۀ 14: 21-40..
    • آراسته، مجتبی (1389)، «بررسی و مقایسه تطبیقی کیفیت فضاهای عمومی در سکونتگاه‌های خودرو؛ نمونه موردی: محلات اسلام‌آباد و ده ونک تهران»، مجلۀ پژوهش و برنامه‌ریزی شهری، شمارۀ 1: 107-103..
    • براتی، ناصر؛ داوودپور، زهره و منتظری، مرجان (1392)، روش تحقیق در مطالعات محیطی، تهران: انتشارات ساکو.
    • پالیزبان، سیاوش؛ شمس، مجید و سرور، رحیم (1392)، «بررسی تحولات اقتصادی-اجتماعی مدار نامولد سرمایه داری در ایران و تاثیر آن بر اسکان غیررسمی در استان تهران»، فصلنامۀ برنامه­ریزی منطقه­ای، شمارۀ9: 27-41.
    • پیران، پرویز (1367)، «شهرنشینی شتابان و ناهمگون، مسکن نابهنجار در جهان سوم»، مجلۀ اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، شماره­های سوم و چهارم و پنجم: 57-60.
    •                 (1380)، «تحلیل جامعه شناختی از مسکن شهری در ایران»، نامه انجمن جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 6: 27-48.
    •              (1389)، «از اسکان غیر رسمی تا اسکان نایابی: در جستجوی راه­حل»، نشریه هفت شهر: دوفصلنامۀ عمران، بهسازی شهری، شمارۀ 29-30: 6-19.
    • پیری، عیسی؛ زالی، نادر و تقیلو، علی اکبر (1391)، «امکان­سنجی بکارگیری رهیافت­های توانمندسازی در ساماندهی سکونتگاه­های غیررسمی ناحیه گلشهر مشهد»، مجلۀ مطالعات و پژوهش­های شهری و منطقه­ای، شمارۀ 12: 119-134.
    • حیدری نوشهر، مهری و نظریان، اصغر (1390)، «بررسی عوامل موثر بر حاشیه­نشینی و بازتاب­های آن، با تاکید بر کاربری خدمات شهری؛ مورد: شهر یزد»، فصلنامۀ جغرافیایی سرزمین، شمارۀ31: 31-49..
    • داداش­پور، هاشم و علیزاده، بهرام (1389)، «رابطه بین امنیت تصرف و کیفیت مسکن در سکونتگاه غیررسمی اسلام­آباد شهر تهران»، نشریه هویت شهر، شمارۀ 7: 31-42.
    • رنجبر، هادی و دیگران (1391)، «نمونه­گیری در پژوهش­های کیفی: راهنمایی برای شروع»، مجلۀ دانشگاه علوم پزشکی ارتش جمهوری اسلامی ایران، شمارۀ3: 238-250.
    • صالحی امیری، سیدرضا و خدائی، زهرا (1389)، «ویژگی­ها و پیامدهای اسکان غیررسمی و حاشیه­نشینی شهری؛ نمونه موردی: کلان شهر تهران»، مجلۀ بررسی مسائل اجتماعی ایران، شمارۀ 3: 65-80..
    • عزت­پناه، بختیار؛ رشیدی، ابراهیم و حصاری، اصغر (1392)، «پهنه­بندی سکونتگاه­های غیررسمی و محلات نابسامان شهری؛ مطالعۀ موردی: شهر بناب»، فصلنامۀ آمایش محیط، شمارۀ20: 53-80..
    • علیزاده­اقدم، محمدباقر؛ ربانی، رسول و گلابی، فاطمه (1392)، حاشیه­نشینی شهری، اصفهان: انتشارات دانشگاه اصفهان.
    • قادرمرزی، حامد و دیگران (1392)، «اولویت‌بندی چالش‌های اسکان غیررسمی با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی(AHP)؛ مطالعه موردی: محله جعفرآباد کرمانشاه»، فصلنامۀ مطالعات جامعه­شناختی شهری، شمارۀ 6: 43-58.
    • کاظمیان، غلامرضا (1391)، «دستیابی به توسعه پایدار محلی از طریق ظرفیت اجتماعی ساکنین و فعالان اقتصادی محله غیررسمی؛ مطالعه موردی: محله شمیران نو»، فصلنامۀ مطالعات جامعه­شناختی شهری، شمارۀ 4: 1-10.
    • کامروا، محمدعلی (1391)، شهرسازی معاصر ایران، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    • مستوفی­الممالکی، رضا و گورانی،رستم­ (1389)، «تحلیل ارتباط دوسویه عملکرد مدیریت شهری بر سکونتگاه های غیررسمی؛ مطالعه موردی محله دره گرم غربی خرم آباد»، فصلنامۀ جغرافیایی چشم­انداز زاگرس، شمارۀ3: 93-106.
    • مشکینی، ابوالفضل و دیگران (1391)، «سنجش هم­افزایی میان نهادی (بخش دولتی و عمومی) در مدیریت شهری شهرهای میانی ایران در مواجهه با اسکان غیررسمی نمونه موردی: شهرهای زنجان و همدان»، مجلۀ­ جغرافیا و توسعه­ی شهری، شمارۀ 1: 135-155.
    • مشکینی، ابوالفضل و دیگران (1392)، «تحلیل فضایی-کالبدی ناهنجاری های اجتماعی در مناطق اسکان غیررسمی مطالعه‌ی موردی: منطقه­ی اسکان غیررسمی اسلام­آباد در شهر زنجان»، مجلۀ پژوهش­های جغرافیای انسانی، شمارۀ2: 1-16.
    • مهندسین مشاور پارس بوم (1386)، طرح جامع تهران.
    • مهندسین مشاور سراوند (1385)، طرح بهسازی و نوسازی اسلام‌آباد شمالی و جنوبی.
    • مهندسین مشاور سراوند (1390)، طرح تفصیلی منطقه 2، شهرداری منطقه 2 .
    • نصرالهی، غلام؛ نصرالهی، کیان و محمدولی، مجید (1392)، درآمدی بر حاشیه­نشینی و امنیت اجتماعی، تهران: انتشارات بیشه.
    • نقدی، اسدالله (1392)، حاشیه‌نشینی (تئوری­ها، روش­ها و مطالعات موردی)، تهران، انتشارات جامعه­شناسان .
    •                 و زارع، صادق (1391)، «حاشیه نشینی به مثابه آپاندیسیت شهری؛ مطالعه موردی: جعفرآباد کرمانشاه»، فصلنامۀ برنامه­ریزی منطقه ای، شمارۀ5 : 65-81..

     

     

    • Amado, M. P.(2014), Urban Planning: Practices, Challenges and Benefits, Nova Science Pub Inc.
    • Beyene, G. (2014), “Assessment of Informal Settlement and Associated Factors as a Public Health Issue in Bahir Dar City, North West Ethiopia; a Community Based Case Control Study”, Science Journal Of Public Health, No 2(4): 323. doi:10.11648/j.sjph.20140204.23
    • Biernacki, P., & Waldorf, D. (1981), “Snowball Sampling: Problems and Techniques of Chain Referral Sampling”, Sociological Methods & Research, 10 (2), 141-163. doi:10.1177/004912418101000205.
    • Caroline,M & Meine P. van D, Emptying. (2014), “Transportation and Disposal of feacal sludge in informal settlements of Kampala Uganda: The economics of sanitation.” Habitat International,No 42: 69-75, http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2013.10.011.
    • Cito, N (2004), Metodologie e strumenti per la presentazione, il monitoraggio e la valutazione di progetti secondo l'approccio comunitario, Il documento ufficiale è disponibile in forma di Guidelines, versione del marzo 2004.
    • Dubovyk, O; Sliuzas, R & Flacke, J. (2011), “ Spatio-temporal modeling of informal settlement development in Sancaktepe district, Istanbul, Turkey, ISPRS Journal of Photogrammetry and Remote Sensing, No 66(2): 235-246, http://dx.doi.org/10.1016/j.isprsjprs.2010.10.002.
    • Gashu Adam, A. (2014), “ Informal settlements in the peri-urban areas of Bahir Dar, Ethiopia: An institutional analysis”. Habitat International, No 43: 90-97, ISSN 0197-3975, http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2014.01.014.
    • Hughes Christina (2006), Quantitative and Qualitative Approaches ,the university of Warwick.
    • Karl M. van Meter(1990),  Methodological and Design Issues: Techniques for Assessing the Representatives of Snowball Samples , NIDA research monograph, Department of health and human services, USA.
    • Kristin G. Sterberg(2003), Qualitative Methods In Social Research, Missouri University Publications.
    • Lombard, M. (2014), “Constructing ordinary places: Place-making in urban informal settlements in Mexico”, Progress In Planning, 94, 1-53. doi:10.1016/j.progress.2013.05.003
    • Naceur,F.  (2013), “Impact of urban upgrading on perceptions of safety in informal settlements: Case study of Bouakal, Batna”. Frontiers of Architectural Research, No 2(4): 400-408, ISSN 2095-2635, http://dx.doi.org/10.1016/j.foar.2013.06.004.
    • Seeliger, L., & Turok, I. (2013), “Averting a downward spiral: building resilience in informal urban settlements through adaptive governance”, Environment And Urbanization, No 26(1): 184-199. doi:10.1177/0956247813516240
    • UN-HABITAT (2011), State of the Worlds Cities 2010/2011; Bridging The Urban Divide, in: www.unhabitat.org
    • Weng, Q. (2014), Global Urban Monitoring and Assessment through Earth Observation (Remote Sensing Applications Series), 1 edition, CRC Press.
    • Zapata C, María J &  Zapata, P. (2014), “The travel of global ideas of waste management. The case of Managua and its informal settlements”. Habitat International, 41, 41-49, http://dx.doi.org/10.1016/j.habitatint.2013.07.003.
    • Zeemering, E S.(2014), Collaborative Strategies for Sustainable Cities: Economy, Environment and Community in Baltimore, Routledge Studies in Public Administration and Environmental Sustainability, Routledge.

     


     

مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 4، شماره 1 - شماره پیاپی 1
اردیبهشت 1394
صفحه 93-118

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار