مفصل بندی گفتمان کارگری در ایران؛ مورد مطالعه گفتمان معنایی حزب توده در سال 1355

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه رفاه اجتماعی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

10.22059/jisr.2025.387107.1568

چکیده

تحلیل انتقادی احزاب سیاسی مدعی نمایندگی کارگران یکی از حلقه­های مفقودۀ مطالعات گفتمان در ایران است. برخی از تحلیل­های موجود نیز از همان کاستی­هایی رنج می­برند که سایر تحلیل­های گفتمانی، یعنی فربگی در چارچوب نظری و تنک­مایگی در تحلیل و تفسیر، و نیز فقدان ابزارهای تحلیلی متناسب در سطح خرد زبان­شناختی. این مقاله بر آن است تا با تکنیک­هایی متناسب و مدل تحلیلی بسط­یافته از نظریه­ی لاکلائو و موف، بر این امر فائق آید.
این مقاله، به منزلۀ مطالعه­ای موردی، ابتدا با کمک تکنیک پساساختارگرایانۀ ارجاعات دلالی دریدا که به توصیف مفصل­بندی گفتمانی حزب توده (1355) می­پردازد. سپس با کمک این توصیف، تکنیک­های شالوده­شکنی و بینامتنیت، و ابزارهای سطح میانی و کلان لاکلائو و موف به تحلیل و تفسیر انتقادی این گفتمان می­پردازد.
در سطح توصیفی، یافته­ها نشان می­دهد که این حزب به کمک شبکه­ای از دلالت­های ارجاعی، گفتمان خود را به شکلی ارتباطی و نیز تقابلی مفصل­بندی می­کند. در سطح تحلیلی و تفسیری، یافته­ها نشان می­دهد که این گفتمان تلاش می­کند به شکلی تقابلی، با تأکیدی ذات­گرایانه و بنیادگرایانه هویت کارگری را برسازد و با انواع منطق­های گفتمانی، خود را همچون امری عینی، حقیقی و در جهت منافع همگان نشان داده و هژمونیک سازد.
به­رغم این تلاش­ها، روایت­های این گفتمان­ نه عینی­­ است، نه حقیقی و نه در جهت منافع همگان. بلکه آن تأکیدات جوهرگرایانه و بنیادگرایانه، به ویژه وقتی مبنای شکل­گیری هویت در سطح سیاست گردد، می­تواند منجر به شکل­گیری دولت به منزلۀ امری عینی و حقیقی شود و همچون لویاتان هابز به امحاء سایر هویت­ها، بلعیدن امر سیاسی و انسداد حوزۀ منازعات سیاسی راه برد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Articulation of Labor Discourse in Iran; A Case Study of the Semantic Discourse of the Tudeh Party in 1976

نویسندگان [English]

  • Mohamad Khani
  • Ali Akbar Tajmazinani
Department of Social Welfare, Faculty of Social Sciences, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

A critical analysis of political parties claiming to represent workers is one of the missing links in discourse studies in Iran. Some of the existing analyses also suffer from the same shortcomings as other discourse analyses—namely, theoretical over-elaboration and a lack of rigor in analysis and interpretation (Gholamreza Kashi, 2006), as well as the absence of suitable analytical tools at the micro-linguistic level. This article aims to address these issues by employing appropriate techniques and a developed analytical model derived from Laclau and Mouffe’s theory.
As a case study, this article first utilizes the poststructuralist technique of Derridean referential signification to describe the discursive articulation of the Tudeh Party (1976). Then, using this description, along with techniques of deconstruction and intertextuality and analytical tools from Laclau and Mouffe at the meso and macro levels, it critically analyzes and interprets the discourse.
At the descriptive level, the findings indicate that the party articulates its discourse both relationally and antagonistically through a network of referential signifiers. At the analytical and interpretive level, the findings show that this discourse seeks to construct workers’ identity in an antagonistic manner, with an essentialist and fundamentalist emphasis, and by means of various discursive logics, strives to present itself as something objective, truthful, and in the interest of all, aiming for hegemony.
Despite these efforts, the narratives of this discourse are neither objective, nor truthful, nor in the interest of all. Rather, these essentialist and fundamentalist emphases—especially when the formation of identity is grounded at the level of politics—can lead to the formation of the state as something objective and truthful, which, like Hobbes’s Leviathan, results in the elimination of other identities, the absorption of the political, and the closure of the space for political contestation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Critical discourse analysis
  • Deconstruction
  • Hegemony
  • Othering
  • Referential signification

مراجع

آقاگلزاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علمی و فرهنگی.
آقاگلزاده، فردوس و دهقان، مسعود (1393). تحلیل شیوه­های بازنمایی گزینش خبر بر مبنای رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی. نشریه جستارهای زبانی، 20، 1-16.
احمدی، بابک (1388). ساختار و تأویل متن (چاپ دهم). تهران: مرکز.
بارکر، کریس (1396). مطالعات فرهنگی، نظریه و عملکرد. ترجمۀ افشین جهاندیده و حسین نمین. تهران: پژوهشکدۀ مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
برت، پارتریک (1389). نظریه­ اجتماعی در قرن بیستم. ترجمۀ محمد خانی. تهران: رخداد نو.
برتنس، هانس (1387). مبانی نظریۀ ادبی. ترجمۀ محمد رضا ابوالقاسمی. تهران: ماهی.
پین، مایک (1386). فرهنگ اندیشۀ انتقادی از روشنگری تا پسامدرنیته. ترجمۀ پیام دانشجو. تهران: مرکز.
تاجیک، محمدرضا و روزخوش، محمد (1387). بررسی نهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران از منظر تحلیل گفتمان. مسائل اجتماعی ایران، 61 (2)، 83-128.
تودورف، تزوتان (1391). منطق گفت­وگویی میخائیل باختین. ترجمۀ داریوش کریمی. تهران: نشر مرکز.
حاجی حسینی، بهاره و سام آرام، عزت­الله (1393). تحلیل گفتمان دولت اصلاحات و جایگاه فقرزدایی در آن. برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 21(4)، 1-24.
دریدا، ژاک (1386). نشانه­شناسی و گراماتولوژی، گفت­وگوی ژولیا کریستوا و ژاک دریدا، در مانی حقیقی (گزینش و ترجمه)، نمونه­هایی از نقد پسامدرن، سرگشتگی نشانه­ها. تهران: مرکز.
دریدا، ژاک (1387). ساختار، نشانه و بازی در گفتمان علوم انسانی. در پیام یزدانی (تدوین و ترجمه)، به­سوی پسامدرن، پساساختارگرایی در مطالعات ادبی. تهران: نشر مرکز.
سارپ، مادان (1382). راهنمایی مقدماتی بر پساساختارگرایی و پسامدرنیسم. ترجمۀ محمدرضا تاجیک. تهران: نشر نی.
سلدن، رامان و ویدوسون، پیتر (1387). راهنمای نظریۀ ادبی معاصر، ترجمۀ فرزانه طاهری (چاپ چهارم)، تهران: انتشارات طرح نو.
سلطانی، علی­اصغر (1387). قدرت، گفتمان و زبان، سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران. تهران: نی.
سوسور، فردینان (1382). دورۀ زبان­شناسیِ عمومی، ترجمۀ کورش صفوی (چاپ دوم). تهران: هرمس.
غلامرضاکاشی، محمد جواد (1385). نظم و روند تحول گفتار دموکراسی در ایران. تهران: گام نو.
قنبری عبدالملکی، رضا و فیروزیان پوراصفهانی، آیلین (1401). تحلیل انتقادی دال مرکزی و برهم­کنش دال­های شناور در گفتمان رمان «سال­های ابری» بر اساس رویکرد لاکلائو و مربع ایدئولوژیک ون­دایک. نشریه علم زبان، 9(16)، 141-167.
کسرایی، محمدسالار و پوزش شیرازی، علی (1388). نظریه گفتمان لاکلائو و موف ابزاری کارآمد در فهم و تبیین پدیده­های سیاسی. سیاست، 39(3)، 339-360.
لش، اسکات (1384). جامعه­شناسی پست مدرنیسم. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر مرکز.
مک­دانل، دایان (1380). مقدمه­ای بر نظریه­های گفتمان. ترجمۀ حسین­علی نوذری. تهران: فرهنگ گفتمان.
هوراث، دیوید (1397). گفتمان. ترجمۀ احمد صبوری. تهران: آشتیان.
یورگسن، ماریان و فیلیپس، لوئیز (1400). نظریه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی (چاپ دهم). تهران: نی.
 
Aghagolzadeh, F. (2006). Critical discourse analysis. Tehran: Elmi va Farhangi. (In Persian)
Aghagolzadeh, F., & Dehghan, M. (2014). The Analysis of News Selection Representative Methods from CDA Perspective. Language Related Research, 20, 1–16. (In Persian)
Ahmadi, B. (2009). Structure and Interpretation of Text. Tehran: Markaz. (In Persian)
Baert, P. (1998). Social Theory in the Twentieth Century. Cambridge: Polity Press. Translated by: M. Khani. Tehran: Rokhdad-e No. (In Persian)
Barker, C. (2012). Cultural Studies: Theory and Practice. London: SAGE Pub. Translated by: Jahandideh & Namin. Tehran: Institute for Cultural and Social Studies. (In Persian)
Bertens, H. (2001). Literary Theory: The Basics. London & New York: Routledge. Translated by: M. R. Abolghasemi. Tehran: Mahi. (In Persian)
Derrida, J. (1978). Structure, sign, and play in the discourse of the human sciences. In Writing and Difference. Chicago: University of Chicago Press. Translated by: P. Yazdani, in Towards Postmodern: Post structuralism in Literary Studies. Tehran: Markaz. (In Persian)
Derrida, J. & Kristeva, J. (1981). Semiology and grammatology: Interview with Julia Kristeva. In A. Bass (Ed. & Trans.), Positions (pp. 15–26). Chicago: University of Chicago Press. Translated by: Mani Haghighi, in Examples of Postmodern Criticism: The Bewilderment of Signs, Tehran: Markaz. (In Persian)
Ghanbari Abdolmaleki, R., & Firoozian Poursafahani, A. (2022). The critical analysis of the master signifier and the interaction of the floating signifiers in the discourse of "Cloud Years" novel based on Laclau’s Approach and Van Dijk's ideological square. Journal of Language Science, 9(16), 141-167. https://doi.org/10.22054/ls.2021.57800.1419 (In Persian)
Hagihosseni, B., & Samaram, E. (2014). Discourse analysis of Khatami administration and status of poverty alleviation in it. Social Welfare and Development Planning, 21(4), 1–24. https://doi.org/10.22054/qjsd.2015.1420 (In Persian)
Howarth, D. (2000). Discourse. London: Open University Press. Translate by: A. Sabouri. Tehran: Ashtian. (In Persian)
Jørgensen, M. W., & Phillips, L. J. (2002). Discourse analysis as theory and method. London: Sage. Translate by: H. Jalili. Tehran: Nei. (In Persian)
Kashi, M. J. (2006). The order and development process of the discourse of democracy in Iran. Tehran: Gam-e No. (In Persian)
Kasraei, M. S., & Pouzesh Shirazi, A. (2009). Discourse theory of Laclau and Mouffe: An elaborate and efficient tool in understanding the political phenomena. Political Quarterly, 39(3), 339–360. (In Persian)
Laclau, E., & Mouffe, C. (2001), Hegemony and Socialist Strategy, Towards a Radical Politics; Secend Ed. London & New York: Vrso pub.
Lash, S. (1990). Sociology of postmodernism. London: Routledge. Translate by: H. Chavoshian. Tehran: Markaz. (In Persian)
Lash, S. (1990). Sociology of postmodernism. London: Routledge. Translate by: H. Chavoshian. Tehran: Markaz. (In Persian)
McDonell, D. (1986). Introduction to discourse theory. London: Basil Blackwell. Translate by: H. A. Nowzari. Tehran: Farhang-e Gofteman. (In Persian)
Payne, M. (1997). A Dictionary of Cultural and Critical Theory. Oxford: Blackwell. Translated by: P. Daneshjoo. Tehran: Markaz. (In Persian)
Sarap, M. (1993). An introductory guide to post-structuralism and postmodernism. London: Harvester Wheatsheaf. Translated by: Mohammadreza Tajik. Tehran: Nei. (In Persian)
Saussure, F. de. (1916). Cours de linguistique générale. Lausanne & Paris: Payot. Translate by: Safavi, K. Tehran: Hermes. (In Persian)
Selden, R., & Widdowson, P. (1993). A reader’s guide to contemporary literary theory. London: Harvester Wheatsheaf. Translated by: F. Taheri.Tehran: Tarh-e No. (In Persian)
Soltani, A. A. (2008). Power, discourse, and language: The mechanisms of power flow in the Islamic Republic of Iran. Tehran: Nei. (In Persian)
Tajik, M., & Rouzkhosh, M. (2008). Evaluation of Iran’s Ninth Presidential Election from the Perspective of Discourse Analysis. Iranian Journal of Social Issues, 16 (61), 83–128. (In Persian)
Todorov, T. (1984). Mikhail Bakhtin: The Dialogic Principle (W. Godzich, Trans.). Minneapolis: University of Minnesota Press. Translated by: D. Karimi. Tehran: Markaz. (In Persian)
 
 
 
 
 
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 23 تیر 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار