مطالعۀ جامعه‌شناختی فرار بیمه‌ای تأمین اجتماعی؛ تحلیل دیدگاه کنشگران حوزۀ کارفرمایی

نویسندگان

1 دکتری جامعه شناسی، گروه مطالعات سلامت، مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران، تهران، ایران.

2 دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران.

10.22059/jisr.2025.388377.1574

چکیده

امروزه تأمین اجتماعی، برای ایفای نقش مؤثر در زمینۀ عدالت اجتماعی، مورد توجه قرار گرفته است. بااین‌حال، برخی از کنش‌های اجتماعی کنشگران (کارفرمایان)، در روند عملکرد این سازمان خلل وارد می‌کند. سازمان تأمین اجتماعی بزرگ‌ترین ساختار حمایتی انسانی در ایران است که به‌صورت سازمان‌یافته به مأموریت خود ادامه می‌دهد. با وجود این تخلفاتی در این حوزه رخ می‌دهد که از رایج‌ترین آن‌ها می‌توان به فرار بیمه‌ای اشاره کرد. فرار بیمه‌ای از مسائلی است که به دلایل مختلفی در جامعۀ معاصر ایران به‌شدت رواج پیدا کرده و به‌شدت بر امنیت اجتماعی و اقتصادی افراد و همچنین سیستم تأمین اجتماعی تأثیر گذاشته است. تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل مؤثر بر فرار بیمه‌ای کارفرمایان انجام شده است.
روش پژوهش کیفی است که از طریق مصاحبۀ نیمه‌ساختاریافته با 11 نفر از کارفرمایان و کارشناسان بیمه و بیمه‌شدگان انجام گرفت. خروجی در نرم‌افزار مکس‌کیودا کدبندی و مقوله‌های اصلی استخراج شد. برای اشراف و پیشینه و مبانی نظری نیز از روش کتابخانه‌ای و بررسی اسناد استفاده شد.
بررسی مصاحبه‌ها حاکی از آن است که ابعاد مختلف فردی و اخلاقی، سیاسی و بوروکراتیک، شرایط حاکم در محیط کار، شرایط اقتصادی و اجتماعی از دلایل مؤثر بر فرار بیمه‌ای از دید کارفرمایان، بیمه‌شدگان و کارشناسان هستند که در زیرمقوله‌های مختلفی مانند ضعف مدیریت، عدم شفافیت کنش‌های تأمین اجتماعی، فساد اداری، ناپایداری امنیت شغلی، مشاغل غیررسمی و عدم شفافیت در واریز بیمه‌نامه‌ها توسط کارفرمایان، پرداخت‌های غیررسمی و نبود مدارک مستند از سوی کارفرما، و درنهایت احساس بی‌اعتمادی به سیستم تأمین اجتماعی تجلی پیدا می‌کند و به فرار بیمه‌ای منجر می‌شود.
فرار بیمه‌ای یک معضل چندبعدی است که تحت تأثیر عوامل سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و محیط کاری قرار دارد. ضعف مدیریت، عدم شفافیت، فساد اداری و ناکافی‌بودن مقرری بیمه به بی‌اعتمادی کارگران به سیستم تأمین اجتماعی منجر می‌شود. همچنین شرایط اقتصادی نامناسب و ناپایداری شغلی، انگیزه‌های فرار بیمه‌ای را افزایش می‌دهند. برای مقابله با این چالش، نیاز به حضور فعال دولت، بهبود قوانین و ایجاد ساختارهای شفاف و کارا وجود دارد. تحلیل جامع این ابعاد می‌تواند به تقویت نظام تأمین اجتماعی و کاهش فرار بیمه‌ای کمک کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Sociological Study of Social Security Insurance Evasion; Analysis of the Views of Employers’ Activists

نویسندگان [English]

  • Younes Akbari 1
  • Reyhaneh Naderlu 2
1 PhD in Sociology, Department of Health Studies, Tehran City Studies and Planning Center, Tehran, Iran
2 PhD Student, Department of Geography and Urban Planning, Faculty of Social Sciences, University of Zanjan, Zanjan, Iran.
چکیده [English]

In order to contribute to the field of social justice, social harm has been taken into account. However, some of the social actions of the activists (employers) disrupt the operation of this organization, the social organization, which is the largest human support strategy in Iran, continues to adhere to its instructions in an organized manner. Insurance is a significant concern in the modern Iranian society, as it has a significant impact on the social system, as well as the security and economic well-being of the population.
The current issue is examined from the perspective of 11 employers and insurance companies through semi-structured interviews. The output is obtained, coded in MAXQDA software, and the primary category is determined. The research method is qualitative. The library method and document review have been employed for Ashraf and literature and theoretical foundations.
The analysis of the categories obtained indicates that the act of averting insurance is effectively reinforced by personal and moral, political and bureaucratic, prevailing conditions in the work environment, economic, and social conditions.
The findings indicate that a sense of distrust in the social solution system and the act of insurance evasion is ultimately induced by factors such as poor management, lack of transparency in social actions, poor administration, unstable job security, informality and lack of transparency in the payment of insurance policies by employers, informal payment, and lack of documented documents from the employer.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Employers
  • Insurance
  • Insurance Evasion
  • Social Security
  • Workers

مراجع

اله‌یاری، حمیدرضا، کرمانی، مهدی و ایمانیان اردبیلی، مسعود (1403). تحلیل کیفی پدیدۀ فرار بیمه‌ای: سودجویی کوتاه‌مدت ذی‌نفعان و ناپایداری بلندمدت در تولید رفاه اجتماعی. رفاه اجتماعی، ۲۴(۹۲)، 277-۳۱۸. https://doi.org/10.32598/refahj.24.92.4159.1
بدلی‌وند، مجید، کریمیان، حبیب‌اله و فتحی، سروش (1400). عملکرد سازمان تأمین اجتماعی در تحقق عدالت اجتماعی. مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، 13(2)، 37-52.
بخشی، قدیر، عشایری، طاها، جهان‌پرور، طاهره و باقری، سمیرا (1402). مطالعۀ عوامل مؤثر بر اعتیاد زنان: فراتحلیل پژوهش‌های بازۀ زمانی 1388 الی 1400. فصلنامۀ زن و جامعه، 14(53)، 91-112. https://doi.org/10.30495/jzvj.2023.30904.3897
سازمان تأمین اجتماعی (1394). برنامۀ راهبری سازمان تأمین اجتماعی.
حیدری، علی (1402). سیاست‌های کلی تأمین اجتماعی. چاپ اول. تهران: مؤسسۀ عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
رضایی‌زاده، محمدجواد و درویشوند، ابوالفضل (1393). تأملی بر برخی از بایسته‌های تصمیم‌گیری اداری شخصی در پرتو آرای شعب دیوان عدالت اداری. فصلنامۀ دانش حقوق عمومی، 3(8)، 115-134.
درویشی، اکبر.، بارانی، محمد، و بختیاری، تقی. (1391). بررسی علل جرم در حاشیه شهر ساری و راهکارهای پیشگیری از آن. مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، 13(47)، 9-28. https://doi.org/10.22034/ssyj.2023.1925420.1176
روزبه، رضا (1397). بررسی علل ارتکاب جرم در نظام کیفری. قانون‌یار، 2(7)، 97-110.
سرگلزایی، علیرضا، منوچهری، سحر و خدادادی میدانی، حمیدرضا (1402). شناسایی و اولویت‌بندی تقلب‌ها و تخلف‌های بیمه‌ای و پیشایندهای مؤثر بر آن‌ها در حوزۀ بیمه‌های تکمیلی درمان: مطالعه در بیمۀ دانا استان سیستان و بلوچستان. فصلنامۀ مطالعات مدیریت و توسعۀ پایدار، 3(2)، 7-45. https://doi.org/10.30495/msds.2023.1974706.1105
قورچی‌بیگی، مجید (1398). تحلیلی کیفی از بزهکاری یقه‌سفیدها: فهم زمینه‌ها و انگیزه‌ها. مسائل اجتماعی ایران، ۱۰(۱)، 217-۲۳۸.
طوسی، عباس و کاشانی، جواد (1396). تحلیل حقوقی-اقتصادی حق بیمه‌های پیمانکاری‌ها؛ نقدی بر رویۀ سازمان تأمین اجتماعی و دیوان عدالت اداری. پژوهش حقوق عمومی، 19(55)، 29-59. https://doi.org/10.22054/qjpl.2017.7777
میرزایی، بهروز، محمدی، اصغر و نوربخش، مهرداد (1403). شناسایی عوامل سازمانی مؤثر بر تخلفات بیمۀ شخص ثالث در بین کارکنان شرکت‌های بیمه. پژوهشنامۀ بیمه، 13(3)، 255-274. https://doi.org/10.22056/ijir.2024.03.05
نایبی، هوشنگ، مؤیدفر، سعید، سراج‌زاده، سید حسین و فیضی، ایرج (1396). تئوری آنمی دورکیم و مران؛ شباهت‌ها، تفاوت‌ها و شیوه‌های اندازه‌گیری. رفاه اجتماعی، ۱۷(۶۶)، 9-۵۲.
نصرالهی وسطی، لیلا و جلیلوند، محمدرضا (2023). نقد و بررسی نظریۀ سرمایۀ اجتماعی کلمن برمبنای معیارهای سنجش معرفت اجتماعی. معرفت فرهنگی-اجتماعی، 55(14)، 83-98.‌
 
Allahyari, H, Kermani, M & Imanian Ardebili, M (2014). Qualitative analysis of the phenomenon of insurance escape: short-term profit-seeking of beneficiaries and long-term instability in the production of social welfare. Social Welfare, 24(92), 277-318.(In Persian)  https://doi.org/10.32598/refahj.24.92.4159.1
Badlivand, M, Karimian, H & Fathi, S (2011). The performance of the Social Security Organization in achieving social justice. Iranian Social Development Studies, 13(2), 37-52. (In Persian)
Bakhshi, Gh, Ashayeri, T, Jahanparvar, T &  Bagheri, S (2013). Study of factors affecting women's addiction: A meta-analysis of research from 1388 to 1400. Journal of Women and Society, 14(53), 91-112. (In Persian) https://doi.org/10.30495/jzvj.2023.30904.3897
Boyer, M., & Peter, R. (2020). Insurance fraud in a rothschild–stiglitz world. Journal of Risk and Insurance, 87(1), 117-142. https://doi.org/10.1111/jori.12264
Castañeda, N., Doyle, D., & Schwartz, C. (2020). Opting out of the social contract: Tax morale and evasion. Comparative Political Studies, 53(7), 1175-1219. https://doi.org/10.1177/0010414019879956
Darvishi, A., Barani, M., & Bakhtiari, T. (2022). Investigating the causes of crime in the periphery of Sari and ways to prevent it. Sociological Studies of Youth, 13(47), 9-28. https://doi.org/10.22034/ssyj.2023.1925420.1176 (In Persian)
Ghorchibeigi, M (2019). A qualitative analysis of white-collar crime: understanding contexts and motivations. Iranian Social Issues, 10(1), 217-238.(In Persian)
Heydari, A (2022). General Social Security Policies. First edition. Tehran: Higher Institute for Social Security Research. (In Persian)
Ivanchuk, N., & Kharchuk, Y. (2017). Administrative Expenditures of Social Security Funds in Ukraine. Baltic Journal of Economic Studies, 3(5), 157-161. https://doi.org/10.30525/2256-0742/2017-3-5-157-161
Le, T. N., Le, L. H., Duong, B. T., Nguyen, T. H., Tran, V. T. T., Thanh, T., & Nguyen, T. (2022). Factors affecting the social insurance compliance of enterprises in Vietnam. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 9(6), 145-153. https://doi.org/10.21833/ijaas.2022.06.019
Mirzaei, B, Mohammadi, A & Nourbakhsh, M (2014). Identifying organizational factors affecting third-party insurance violations among insurance company employees. Insurance Research, 13(3), 255-274.(In Persian) https://doi.org/10.22056/ijir.2024.03.05
Naibi, H, Moayedfar, S, Serajzadeh, H & Feizi, I (2017). Durkheim and Meran's anemia theory; similarities, differences and measurement methods. Social Welfare, 17(66), 9-52.(In Persian)
Nasrollahi, L &  Jalilvand, M (2023). Criticism and study of Coleman's social capital theory based on social knowledge measurement criteria. Cultural-Social Knowledge, 55(14), 83-98.(In Persian)
Nguyen, K. D., Tran, V. A., & Nguyen, D. T. (2021). Social insurance reform and absenteeism in Vietnam.International Journal of Social Welfare, 30(2), 193-207. https://doi.org/10.1111/ijsw.12449
Palacios, R. J., & Robalino, D. A. (2020). Integrating Social Insurance and Social Assistance Programs for the Future World of Labor. IZA Discussion Paper Series No. 13258. Bonn, Germany.
Rezaeizadeh, M & Darvishvand, A (2014). A reflection on some of the requirements of personal administrative decision-making in light of the opinions of the branches of the Administrative Court of Justice. Quarterly Journal of Public Law Knowledge, 3(8), 115-134.(In Persian)
Roozbeh, R (2018). Investigating the causes of committing crimes in the penal system. Qanuniyar, 2(7), 97-110.(In Persian) 
Sargolzaei, A, Manouchehri, S Khodadadi Maydani, H (2013). Identifying and prioritizing insurance fraud and violations and their antecedents in the field of supplementary health insurance: A study in Dana Insurance in Sistan and Baluchestan Province. Journal of Management and Sustainable Development Studies, 3(2), 7-45.(In Persian) https://doi.org/10.30495/msds.2023.1974706.1105
Social Security Organization (2015). Social Security Organization Leadership Program. (In Persian)
Tusi, A &  Kashani, Javad (2017). Legal-economic analysis of insurance premiums for contractors; a critique of the procedure of the Social Security Organization and the Administrative Court of Justice. Public Law Research, 19(55), 29-59. (In Persian) https://doi.org/10.22054/qjpl.2017.7777
Xu, J., Zhu, M., Song, S., & Wu, Y. (2022). Does government institutional reform deter corporate tax evasion? Evidence from China. Plos One, 17(12). https://doi.org/10.1371/journal.pone.0273372
 
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 55
تابستان 1404
خرداد 1404
صفحه 327-343

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار