موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران
(تاسیس 1337)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
2322-5254
2888-6355
1
1
2012
03
20
واقعیت اجتماعی «نمازخوانی» در ایران: بازخوانی «مطالعات نماز» و «نمازپژوهی»ها
1
37
FA
محمود
نجاتی حسینی
دانشگاه آزاد آشتیان
nejati. hosseini@gmail. com
10.22059/jisr.2012.36546
هر چند پرستش، به عنوان بخشی اساسی از تدین، در عمل دینی ادیان ابراهیمی، در قالب عبادت متجلی شده است؛ اما تنها در اسلام است که این عمل عبادی در زندگی روزمره مسلمین با خواندن نماز عینیت مییابد و گرانیگاه عبادت شناخته میشود. مسأله پژوهش این است که هر چند در سپهر معارف اسلامی و فقه شیعی، وجوب اقامه نماز، به عنوان نماد و شاخصی دینی، اسلامیت، ایمان به خداوند و ادای عبودیت را ترویج میکند؛ اما نحوه توجه به نماز و نیز ماهیت کمی و کیفی ایفای این فریضه واجب و همچنین مراتب شکلی و محتوایی آن در بین مسلمانان ایرانی با چالشهایی مواجه است. این مسأله پرسشهایی را در ذهن متبادر میکند که در این مقاله سعی شده به آنها پاسخ درخور داده شود. مهمترین سؤالات این پژوهش عبارتند از اینکه: خاستگاه چالشهای اجتماعی فرهنگی خواندن نماز چیست؟ مکانیزم ایجاد چالشهای اجتماعی فرهنگی نمازخوانی چیست؟ پیآمدهای ناشی از چالشهای اجتماعی فرهنگی نمازخوانی چیست؟ برای پاسخگویی به پرسشهای مطروحه، مقاله به چشماندازهای جامعه شناسی دینی و به واقعیت اجتماعی نمازخوانی، با استنباط از مطالعات نظری نماز و نمازپژوهی از جمله تجربههایی که طی یک دهه اخیر در ایران انجام شده توجه کرده است. دراین میان بینش شهودی نگارنده و روش تحلیل ثانویه نیز موجب غنای مقاله شده است. یافتههای مقاله مؤید آن است که: بخشی از «چالش اجتماعی وضعیت نمازخوانی» برحسب «شکافهای اجتماعی باور - رفتار نماز» و «قطبی شدنهای اجتماع دینی» در بین «گروههای اجتماعی» قابل تحلیل است؛ در حالیکه بخشی از «وضعیت مواجهه اجتماع دینی با نماز» بر مبنای «روایت»های گروههای اجتماعی از «فلسفه نماز» قابل تبیین است. همچنین بخشی از ماهیت متمایز و متفاوت «باور و رفتار نمازخوانی» در بین «گروههای اجتماعی» متنوع و با استناد به «شرایط زندگی و سبک زندگی سنتی/ مدرن» آنان قابل تحلیل است. و در آخر، بخش دیگری از ماهیت متمایز و متفاوت «باور و رفتار نمازخوانی» در بین «گروههای اجتماعی» متنوع نیز با اتکاء به وضعیت کنونی «سیاستهای فرهنگی نمازخوانی به مدد رسانه، مسجد، خانواده و مدرسه» قابل تبیین است.
نمازپژوهی اجتماعی,دینپژوهی اجتماعی,مسأله اجتماعی نمازخوانی,واقعیت اجتماعی نمازخوانی
https://jisr.ut.ac.ir/article_36546.html
https://jisr.ut.ac.ir/article_36546_b7bc95ab2c404af9fe77942cd479267b.pdf
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران
(تاسیس 1337)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
2322-5254
2888-6355
1
1
2012
03
20
رابطه ابزارهای جهانی شدن و هویت دینی
39
70
FA
خدیجه
سفیری
دانشگاه الزهرا
m_safari@yahoo.com
زهرا
نعمت الهی
دانشگاه الزهرا
10.22059/jisr.2012.36547
پژوهش حاضر با هدف مطالعه و بررسی تأثیر ابزارهای جهانی شدن بر هویت دینی انجام شده است. بدین منظور از تئوری کاشت جورج هربنر٬ نظریه تریاندیس٬ نظریههای همزیستی فرهنگی٬ فرهنگ مصرفی آمریکایی و گسترش تجدد غربی استفاده شده است. <br />امروزه، جهانی شدن با تشدید روابط اجتماعی در سراسر جهان، ارتباطات را گسترش داده و همزیستی فرهنگی و تعاملات فرهنگی را دوچندان کرده است. از جمله پیآمدهای این پدیده، رواج نسبیگرایی در ارزشهای فرهنگی است. از طرف دیگر با افزایش تعاملات فرهنگی٬ پدیده امپریالیسم فرهنگی رخ میدهد و یک فرهنگ بر دیگر فرهنگها غالب میشود. در عصر حاضر، آمریکا فرهنگ مصرفی سرمایهداری و ارزشهای بارز خود را، همچون مصرفگرایی و لذتگرایی به جوامع مختلف منتقل میکند. بنابراین جهانی شدن با ابزارهای بارز خود (اینترنت٬ ماهواره) سبب ظهور ارزشهایی، چون نسبیگرایی٬ لذتگرایی٬ مصرفگرایی و... میشود و ظهور این ارزشها بر هویت دینی افراد تأثیر میگذارد. <br />روش تحقیق دراین پژوهش، پیمایش است و با استفاده از ابزار پرسشنامه، دادهها و اطلاعات مربوط به جامعه آماری گردآوری شده و روش نمونهگیری طبقهای نامتناسب و حجم نمونه براساس فرمول کوکران 384 نفر است. مهمترین یافته این تحقیق نشان میدهد که هرقدر میزان استفاده افراد از اینترنت و ماهواره بیشتر شود میزان هویت دینی آنها کاهش مییابد.
جهانی شدن,اینترنت,ماهواره,هویت,هویت دینی
https://jisr.ut.ac.ir/article_36547.html
https://jisr.ut.ac.ir/article_36547_c0535c3cda077633ae8eb4bb60cf64ac.pdf
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران
(تاسیس 1337)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
2322-5254
2888-6355
1
1
2012
03
20
تحلیل بازنمایی گفتمانهای دینی در سینمای ایران (مطالعه موردی فیلم کتاب قانون)
71
88
FA
اعظم
راودراد
0000-0002-7634-0816
دانشگاه تهران
ravadrad@ut.ac.ir
مجید
سلیمانی
دانشگاه تهران
رویا
حکیمی
دانشگاه تهران
10.22059/jisr.2012.36548
هدف اصلی این مقاله تحلیل بازنمایی گفتمانهای دینی موجود در فیلم «کتاب قانون» است. بدین منظور از نظریه رمان چند آوای میخائیل باختین استفاده شده است که در آن باختین معتقد است رمانهای چندآوا دیدگاه یگانهای ندارند و دیدگاه اقشار گوناگون اجتماعی را بازتاب میدهند. برای تحلیل فیلم از روششناسی «لاکلاو و موفه» استفاده شده است. <br />نتایج تحقیق نشان میدهد که فیلم کتاب قانون نیز به نوعی دارای گفتمان چند صدایی است. گفتمان مسلط بازنمایی شده در این فیلم، گفتمان دینی عامیانه است که با استفاده از دو گفتمان روشنفکری دینی و گفتمان سنت اسلامی به چالش کشیده شده است و به این ترتیب مخاطب را به قضاوت و داوری میکشاند. در این داوری، مقایسه میان گفتمان سنت و روشنفکری دینی نیست، بلکه میان آن دو و گفتمان دینی عامیانه است که عاملان آن، دینداران عامی هستند که مسلمان موروثی نیز محسوب میشوند. هدف فیلم مقابله با گفتمان دینی عامیانه است و به این منظور از مفاهیم تحلیلی مشترک دو گفتمان دیگر استفاده می کند.
فیلم کتاب قانون,تحلیل گفتمان,روشنفکری دینی,سنت اسلامی,نظریه چندآوایی
https://jisr.ut.ac.ir/article_36548.html
https://jisr.ut.ac.ir/article_36548_ce0ff0b4eae5f45cee11e7a4aacdb813.pdf
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران
(تاسیس 1337)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
2322-5254
2888-6355
1
1
2012
03
20
نحوه بازنمایی ارزشهای فرهنگی در تبلیغات تجاری: تحلیل نشانهشناختی آگهیهای تلویزیونی در ایران
89
118
FA
حمید
عبداللهیان
0000-0003-4852-5300
دانشگاه تهران
habdolah@ut.ac.ir
حسین
حسنی
دانشگاه تهران
10.22059/jisr.2012.36549
هدف این مقاله ارائه نتایج مطالعه نحوه بازنمایی ارزشهای فرهنگی در آگهیهای تجاری تلویزیونی در ایران می باشد. در واقع مسالة اصلی این مقاله این نکته است که با توجه به تأکید قوانین موجود برای گنجاندن ارزشها و باورهای دینی و نیز نمادها و نشانههای فرهنگ و تمدن ایرانی، در تبلیغات تجاری تا چه میزان به این امر توجه شده است. در این مطالعه در قالب نظریه ساختارگرایی زبانشناختی، آگهیهای تجاری به مثابه یک متن فرهنگی، بر اساس رویکرد نشانهشناختی رولان بارت فرانسوی تحلیل شده است. از میان آگهیهای تجاری پخش شده از شبکهی سوم سیما، تعداد 30 آگهی به عنوان نمونهای از جامعه آماری آگهیهای تجاری تلویزیونی برای تحلیل برگزیده شده است. تحلیل آگهیها نشان داد که گرچه در محتوای آگهیها از مفاهیم دینی و نمادهای فرهنگی استفاده شده، اما این موضوع در مورد ارزشهای دینی به شکل استفاده ابزاری بوده است و نه محتوایی. از سوی دیگر، در آگهیهای تجاری هر دو نوع ارزشهای به اصطلاح غربی و نیز ارزشهای فرهنگی جامعه ایران بازنمایی شده است. با توجه به اینکه جامعه ما را میتوان جامعهای در حال گذار از سنت به سوی مدرنیته قلمداد کرد، این نتیجهگیری چندان دور از ذهن نیست. در نهایت اینکه ما شاهد بازنمایی نمادهای فرهنگ ایرانی و نیز ارزشهای ملیگرایی و میهنپرستی بودهایم؛ اما این موضوع در برخی مواقع به شکل شعاری و کلیشهای انجام گرفته است.
تبلیغات تجاری,آگهیهای تلویزیونی,ساختارگرایی,نشانهشناسی,ارزشهای فرهنگی
https://jisr.ut.ac.ir/article_36549.html
https://jisr.ut.ac.ir/article_36549_8104fc16444dad828212c90d45258f88.pdf
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران
(تاسیس 1337)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
2322-5254
2888-6355
1
1
2012
03
20
ناسیونالیسم قومی و عوامل مؤثر بر آن (مورد مطالعه: دانشجویان ترکمن استان گلستان)
119
143
FA
حمیدرضا
جلایی پور
دانشگاه تهران
h_ jalaeipour@hotmail.com
صدیقه
نظرعباسی
دانشگاه تهران
10.22059/jisr.2012.36550
این پژوهش، به بررسی میزان گرایش به ناسیونالیسم قومی در میان دانشجویان ترکمن و بررسی عواملی که از نظر آنها به تداوم گرایش ناسیونالیستی منجر شده، پرداخته است. همچنین برای بررسی پیچیدگی و ابعاد تناقضآمیز ناسیونالیسم، از آرای اندرو هیوود بهره گرفته شده و با ارائه سه گونه ناسیونالیسم، موضوع تحقیق مورد واکاوی قرار گرفته است. فرضیه تحقیق بر این بود که ناسیونالیسم قومی در استان گلستان ضعیف شده باشد که این فرضیه اثبات نگردید. سپس تداوم ناسیونالیسم قومی را با چهار متغیر رسمیتبخشیدن به هویت قومی، توزیع نابرابرانۀ فرصتهای اقتصادی، سیاسی و اجتماعی، (به همراه متغیرهای زمینهای) در پیمایش مورد بررسی قرار گرفت. نتایج بدست آمده وجود رابطۀ معنیدار بین متغیرهای مستقل (جنسیت، وضعیت تأهل، رسمیت بخشیدن به هویت قومی، توزیع نابرابرانۀ فرصتهای اقتصادی، توزیع نابرابرانۀ فرصتهای سیاسی و توزیع نابرابرانۀ فرصتهای اجتماعی) و متغیر وابسته، یعنی ناسیونالیسم قومی را تأیید میکند.
ناسیونالیسم مدنی- ملی,ناسیونالیسم فرهنگی- ملی,ناسیونالیسم قومی
https://jisr.ut.ac.ir/article_36550.html
https://jisr.ut.ac.ir/article_36550_e67271c3eef7d69a98b2e2b1f5bf2709.pdf
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران
(تاسیس 1337)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
2322-5254
2888-6355
1
1
2012
03
20
بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و آنومی اجتماعی
145
172
FA
محمد
عباس زاده
0000000348370329
دانشگاه تبریز
m.abbaszadeh2014@gmail.com
محمدباقر
علیزاده اقدم
دانشگاه تبریز
سیدرضا
اسلامی بناب
10.22059/jisr.2012.36551
دگرگونیهای پدید آمده در چند دهه اخیر به نحو چشم گیری بر شکلگیری و تشدید مشکلات اجتماعی در بین جوانان تأثیر گذاشته است. از جمله مشکلات ناشی از این تحولات میتوان به آنومی اجتماعی در میان افراد جامعه اشاره کرد که بازتاب شرایط نابسامان و آنومیک است. به همین دلیل، مقاله حاضر به سنجش آنومی اجتماعی در میان دانشجویان دانشگاه آزاد تبریز و تاثیر سرمایه اجتماعی بر آن پرداخته است. <br /> روش تحقیق، پیمایشی بوده و جامعه آماری پژوهش حاضر، شامل دانشجویان کارشناسی دانشگاه آزاد تبریز در سال تحصیلی 88-87 میباشد که تعداد کل آن بر اساس مرکز آمار دانشگاه 18743 نفر بوده است؛ که از این تعداد، 400 نفر به روش نمونهگیری طبقهای به عنوان نمونه نهایی انتخاب شدهاند. پس از جمعآوری دادهها، جهت آزمون فرضیهها از آزمونهای پیرسون و تحلیل رگرسیون با استفاده از نرمافزار SPSS اقدام شده است. <br /> براساس نتایج تحقیق، میانگین آنومی اجتماعی در بین دانشجویان پاسخگو در حد متوسط به بالاست. نتایج تحلیل رگرسیون انجام یافته نشان میدهد که توان متغیرهای مستقل در تبیین واریانس متغیر وابسته در حدود 12 درصد بوده و در این میان، مؤلفههای سرمایه اجتماعی (اعتماد نهادی، مشارکت اجتماعی و انسجام اجتماعی) بر آنومی اجتماعی تأثیر گذار بوده است.
آنومی اجتماعی,سرمایه اجتماعی,اعتماد نهادی,انسجام اجتماعی,مشارکت اجتماعی,دانشجویان
https://jisr.ut.ac.ir/article_36551.html
https://jisr.ut.ac.ir/article_36551_64d7194d09f6f65b1924838650dce333.pdf
موسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی دانشگاه تهران
(تاسیس 1337)
مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران
2322-5254
2888-6355
1
1
2012
03
20
بررسی جامعه شناختی برخی عوامل موثر بر میزان مشارکت سیاسی زنان (مطالعه موردی استان آذربایجان شرقی)
173
200
FA
فاطمه
گلابی
دانشگاه تبریز
فتانه
حاجی لو
دانشگاه اصفهان
10.22059/jisr.2012.36552
مشارکت سیاسی به عنوان یکی از شاخصهای عمده توسعه تلقی میشود. زنان به عنوان بخشی ازسرمایههای انسانی هر جامعه، با مشارکت سیاسی خود میتوانند نقش تعیین کنندهای در اداره کشور داشته باشند. هدف از این تحقیق، بررسی جامعه شناختی برخی عوامل مؤثر برمیزان مشارکت سیاسی زنان درجامعه میباشد. روش پژوهش، پیمایشی و جامعه آماری آن، کلیه زنان بین سنین 64-18 سال ساکن استان آذربایجان شرقی است. حجم نمونه 1080 نفر بوده که به روش نمونه گیری چند مرحلهای انجام شده است. متغیرهایی که تأثیر آنها بر مشارکت سیاسی زنان مورد سنجش قرار گرفته عبارتند از: خاستگاه اجتماعی و اقتصادی خانواده، عضویت و فعالیت فرد در انجمنها، فعالیت والدین و دوستان فرد در انجمنهای مختلف، تمایل فرد به مشارکت، تمایل والدین و دوستان فرد به مشارکت. نتایج بدست آمده نشان میدهد که از بین این متغیرها، متغیر فعالیت فرد در انجمنها بیشترین تاثیر و تمایل والدین فرد به مشارکت، کمترین تأثیر را بر مشارکت سیاسی زنان داشته است.
مشارکت,مشارکت سیاسی زنان,تمایل به مشارکت,گرایشات سیاسی,عضویت در انجمنها
https://jisr.ut.ac.ir/article_36552.html
https://jisr.ut.ac.ir/article_36552_012ac9b768f4bce2a29cdf09cfff4bcb.pdf